Giới thiệu

Cho ý kiến về dự án Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi)

14/04/2025

Thực hiện Phiên họp thứ 44, sáng 14/4, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự án Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi).

Sửa đổi Luật Năng lượng nguyên tử: Tạo thuận lợi cho công tác nghiên cứu và phát triển kinh tế-xã hội

Lấy ý kiến của một số Bộ ngành về dự án Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi)

Đề cập về sự cần thiết sửa đổi Luật Năng lượng nguyên tử, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, sau 17 năm triển khai thi hành, Luật Năng lượng nguyên tử năm 2008 (được Quốc hội khóa XII thông qua ngày 03/6/2008 và có hiệu lực từ ngày 01/01/2009) đã bộc lộ bất cập, hạn chế về yêu cầu quản lý, chưa có sự tương thích với một số luật mới ban hành, chưa đáp ứng yêu cầu nội luật hóa liên quan đến các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên, chưa phù hợp với các yêu cầu, tiêu chuẩn mới của Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế; phát sinh sự chồng chéo trong chức năng quản lý của một số bộ ngành. Một số quy định thiếu tính khả thi; chưa đáp ứng hoặc theo kịp sự phát triển nhanh của khoa học và công nghệ hạt nhân, công nghệ bức xạ; quy định về an toàn, an ninh và thanh sát hạt nhân và quản lý nhà nước đối với nhà máy điện hạt nhân, lò phản ứng hạt nhân nghiên cứu chưa toàn diện, đầy đủ.

Toàn cảnh Phiên họp

Việc sửa đổi Luật Năng lượng nguyên tử nhằm tiếp tục thể chế hóa các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách của Nhà nước về năng lượng nguyên tử, thống nhất với các văn bản khác có liên quan và đáp ứng yêu cầu thực tiễn; xây dựng cơ sở pháp lý bảo đảm sự đầy đủ, toàn diện trong hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về năng lượng nguyên tử; tăng cường hiệu quả quản lý nhà nước về an toàn bức xạ, an toàn và an ninh hạt nhân; phát triển bền vững ứng dụng năng lượng nguyên tử; thực hiện cam kết, nghĩa vụ quốc tế của Việt Nam; tăng cường hợp tác quốc tế; năng lượng nguyên tử góp phần tạo động lực mới cho sự phát triển nhanh và bền vững của đất nước trong kỷ nguyên mới.

Theo Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng, dự án Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi) gồm 12 chương, 73 điều, (giảm 20 điều tương ứng với hơn 20% số điều so với Luật năm 2008). Dự án Luật đã bám sát 04 chính sách đã được Chính phủ nhất trí tại Nghị quyết 240/NQ-CP ngày 17/12/2024 về Phiên họp chuyên đề về xây dựng pháp luật tháng 11/2024. Cụ thể: Chính sách 1 về thúc đẩy phát triển và xã hội hóa ứng dụng năng lượng nguyên tử. Chính sách 2 về bảo đảm an toàn bức xạ, an toàn và an ninh hạt nhân, phân cấp trong công tác quản lý nhà nước. Chính sách 3 về tạo thuận lợi cho hoạt động thanh sát hạt nhân. Chính sách 4 về quản lý chất thải phóng xạ, nguồn phóng xạ đã qua sử dụng và nhiên liệu hạt nhân đã qua sử dụng; ứng phó sự cố bức xạ, sự cố hạt nhân; trách nhiệm dân sự đối với thiệt hại hạt nhân.

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng

Thay mặt cơ quan thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường (KH,CN&MT) Lê Quang Huy khẳng định, Thường trực Ủy ban KH,CN&MT cơ bản nhất trí với sự cần thiết ban hành Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi) như đề xuất của Chính phủ tại Tờ trình số 164/TTr-CP ngày 01/4/2025 và nhấn mạnh thêm các quan điểm và yêu cầu khi sửa đổi Luật: (i) Thể chế hóa chủ trương của Đảng, nhất là nội dung về tăng cường tiềm lực khoa học, công nghệ của đất nước, từng bước làm chủ công nghệ điện hạt nhân; đào tạo nguồn nhân lực; nâng cao năng lực trong nước nội địa hoá thiết bị điện hạt nhân; (ii) Kế thừa pháp luật về năng lượng nguyên tử hiện hành; sửa đổi, bổ sung bảo đảm phù hợp với hướng dẫn của Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA); rà soát, chuẩn bị kịp thời số lượng lớn các văn bản hướng dẫn thi hành luật, đặc biệt là liên quan đến nhà máy điện hạt nhân; phân cấp, phân định rõ ràng, đầy đủ về chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan an toàn bức xạ, an toàn và an ninh hạt nhân; (iii) Cụ thể hóa đầy đủ 04 chính sách xây dựng dự án Luật đã được Quốc hội thông qua;

Về việc thể chế hóa đường lối, chủ trương của Đảng và chính sách của Nhà nước, Thường trực Ủy ban KH,CN&MT đề nghị thực hiện nghiêm Quy định số 178 và thể chế hóa đầy đủ Nghị quyết số 57 của Bộ Chính trị. Về tính hợp hiến, hợp pháp, tính thống nhất của dự thảo Luật với hệ thống pháp luật và tính tương thích với điều ước quốc tế, Thường trực Ủy ban KH,CN&MT đề nghị tiếp tục rà soát, đối chiếu các quy định của dự án Luật với các luật có liên quan để đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất; tiếp tục rà soát, tham chiếu, bảo đảm tương thích với điều ước quốc tế như công ước về an toàn hạt nhân, an ninh hạt nhân và không phổ biến vũ khí hạt nhân, cam kết của Việt Nam tại các hội nghị của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu.

Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy

Về cơ quan pháp quy hạt nhân (Điều 7), Thường trực Ủy ban KH,CN&MT đề nghị quy định rõ cơ quan pháp quy hạt nhân độc lập và mối quan hệ công tác; có đủ thẩm quyền, năng lực kỹ thuật và quản lý; hoạt động tuân thủ các tiêu chuẩn an toàn và hướng dẫn an ninh hạt nhân của IAEA và các điều ước quốc tế liên quan.

Về phát triển, ứng dụng năng lượng nguyên tử (Chương II, từ Điều 10 đến Điều 13), Thường trực Ủy ban KH,CN&MT nhất trí với sự cần thiết và nội dung thúc đẩy phát triển và xã hội hóa ứng dụng năng lượng nguyên tử. Tuy nhiên cần xem xét việc cho phép cá nhân, tổ chức đầu tư thành lập cơ sở bức xạ, cơ sở tiến hành công việc bức xạ, trong đó có cơ sở sản xuất, chế biến chất phóng xạ, bởi lo ngại về khả năng bảo đảm an toàn của cá nhân, tổ chức.

Về an toàn, an ninh cơ sở hạt nhân (Chương IV, từ Điều 28 đến Điều 43), Thường trực Ủy ban KH,CN&MT đề nghị bổ sung quy định việc phê duyệt thiết kế đối với nhà máy điện hạt nhân, lò phản ứng hạt nhân nghiên cứu tại Điều 30. Thiết kế của nhà máy điện hạt nhân và lò phản ứng hạt nhân nghiên cứu phải được Cơ quan pháp quy hạt nhân của nước đối tác thẩm định và phê duyệt thiết kế, trong đó có tính đến các yêu cầu đặc thù của Việt Nam; Chính phủ quy định cơ quan có thẩm quyền thực hiện thẩm định.Trường hợp nhà máy điện hạt nhân và lò phản ứng hạt nhân nghiên cứu do các cơ quan chuyên môn của Việt Nam thiết kế thì cần bổ sung quy định về việc tuân thủ yêu cầu về an toàn và an ninh hạt nhân của IAEA. Đề nghị làm rõ quy định về “sử dụng công nghệ… được kiểm chứng” là do cơ quan nào thực hiện việc kiểm chứng này.

Về chất thải phóng xạ, nguồn phóng xạ đã qua sử dụng và nhiên liệu hạt nhân đã qua sử dụng (Chương VI, từ Điều 46 đến Điều 50), Thường trực Ủy ban KH,CN&MT đề nghị nghiên cứu, bổ sung chính sách liên quan đến việc kiểm soát các chất thải phóng xạ, nguồn phóng xạ trong phế liệu và các nguồn khác nhập khẩu, tạm nhập tái xuất để bảo đảm đầy đủ, khả thi và phù hợp với tên Chương này.

Về ứng phó sự cố bức xạ và hạt nhân (Chương IX, từ Điều 59 đến 61), Thường trực Ủy ban KH,CN&MT đề nghị tiếp tục rà soát, bảo đảm tính đầy đủ, thống nhất giữa nội dung các kế hoạch ứng phó sự cố bức xạ và hạt nhân cấp cơ sở, cấp tỉnh, cấp quốc gia, cũng như tính khả thi, chặt chẽ của các kế hoạch; bảo đảm tính thống nhất của dự thảo Luật với Luật Phòng thủ dân sự và dự thảo Luật Tình trạng khẩn cấp, tính khả thi trong phối hợp giữa các cơ quan có liên quan.

Các đại biểu tham dự Phiên họp

Về bồi thường thiệt hại bức xạ, thiệt hại hạt nhân (Chương X, từ Điều 62 đến Điều 64), Thường trực Ủy ban KH,CN&MT thấy rằng, hiện nay Việt Nam chưa tham gia Công ước bồi thường hạt nhân nên cần có tuyên bố chính sách về vấn đề này để có căn cứ trong đàm phán và ký kết về các nội dung liên quan. Tuy nhiên, bồi thường thiệt hại hạt nhân là vấn đề mang tính quốc tế; Việt Nam chưa có kinh nghiệm thực tiễn. Do đó, đề nghị khi rà soát, hoàn thiện các quy định này cần tham khảo đầy đủ hướng dẫn của IAEA, tham vấn rộng rãi các chuyên gia pháp lý trong lĩnh vực dân sự, công pháp, tư pháp quốc tế, bảo hiểm để bảo đảm tính khả thi.

Rà soát kỹ lưỡng, bảo đảm tính khả thi của dự án Luật với hệ thống pháp luật và các điều ước quốc tế

Trong khôn khổ Phiên họp, các Ủy viên Thường vụ Quốc hội đã tập trung đóng góp ý kiến vào các nội dung: Phân quyền quyết định chủ trương đầu tư nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận; đảm bảo tính thực tiễn và khả thi của dự án Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi); vai trò, trách nhiệm quản lý Nhà nước của các cơ quan liên quan và cơ chế phối hợp giữa các bên; an toàn, an ninh cơ sở hạt nhân; ứng phó sự cố bức xạ và hạt nhân; đơn giản hóa thủ tục hành chính trong quản lý nhà nước về năng lượng nguyên tử...

Phát biểu kết luận Phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan nhấn mạnh, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đánh giá cao Chính phủ, Bộ Khoa học và Công nghệ, Ủy ban KH,CN&MT, các cơ quan khác của Quốc hội đã tích cực chuẩn bị hồ sơ dự án Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi). Báo cáo thẩm tra sơ bộ dự án Luật có nhiều nội dung mới, phức tạp. Tuy nhiên, Chính phủ, Bộ Khoa học và Công nghệ, Ủy ban KH,CN&M, các cơ quan của Quốc hội đã rất cố gắng, nỗ lực để thực hiện nhiệm vụ.

Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan

Để đảm bảo chất lượng dự thảo Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi) trình Quốc hội xem xét, cho ý kiến, Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan đề nghị Chính phủ khẩn trương, nghiêm túc nghiên cứu, tiếp thu ý kiến của Chủ tịch Quốc hội, Phó Chủ tịch Quốc hội, các ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội và cơ quan chủ trì thẩm tra để hoàn thiện dự án Luật trình Quốc hội trong kỳ họp sắp tới. Trong đó, lưu ý các nội dung như: Bảo đảm thể chế hóa, cụ thể hóa đầy đủ, toàn diện các quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng, các Nghị quyết của Bộ Chính trị cũng như là của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Bên cạnh đó, thực hiện nghiêm túc Quy định số 178 ngày 27/6/2024 của Bộ Chính trị về kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác xây dựng pháp luật; rà soát kỹ lưỡng, bảo đảm tính khả thi, đồng bộ, thống nhất của dự án Luật với hệ thống pháp luật, các điều ước quốc tế và quy định tại Luật Năng lượng nguyên tử của Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế. Đặc biệt, xem xét lại một lần nữa sự tương thích của Luật này với một số luật có liên quan như: Luật Xây dựng, Luật Quy hoạch, Luật Phòng thủ dân sự...

Tại Phiên họp, các Ủy viên Thường vụ Quốc hội cũng đề nghị làm rõ thêm về thẩm quyền, những vấn đề không chỉ phục vụ cho nhà máy điện hạt nhân, các lĩnh vực khác trong đời sống xã hội như y tế, nông nghiệp, vấn đề chiếu xạ, những rủi ro cao của bức xạ hạt nhân... Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị Chính phủ chỉ đạo cơ quan soạn thảo, các cơ quan hữu quan rà soát, nghiên cứu, tiếp thu, giải trình đầy đủ, phù hợp ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, ý kiến thẩm tra sơ bộ của Thường trực Ủy ban KH,CN&MT; ý kiến tham gia thẩm tra của Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban khác của Quốc hội để hoàn chỉnh hồ sơ dự án Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi); đảm bảo chất lượng và thời hạn gửi tài liệu để trình Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất trình Quốc hội xem xét, thông qua dự án Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi) tại kỳ họp thứ 9.

Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan cũng đề nghị Ủy ban KH,CN&MT chủ trì, phối hợp với Hội đồng Dân tộc và các Ủy ban của Quốc hội thẩm tra chính thức dự án Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi) để báo cáo Quốc hội tại kỳ họp thứ 9 tới.

Một số hình ảnh tại Phiên họp: