Toàn cảnh Phiên họp
Tổ 5 gồm các Đoàn đại biểu Quốc hội: Lào Cai, Vĩnh Phúc, Quảng Nam, Kiên Giang.
Theo Tờ trình của Chính phủ, dự thảo Luật Di sản văn hóa (sửa đổi) có bố cục gồm 09 chương 102 điều, tăng 02 chương 29 điều so với Luật Di sản văn hóa hiện hành (07 chương 73 điều), cụ thể: Chương I. Những quy định chung; Chương II. Bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể; Chương III. Bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa vật thể; Chương IV. Bảo vệ và phát huy giá trị di sản tư liệu; Chương V. Bảo tàng; Chương VI. Hoạt động kinh doanh, dịch vụ di sản văn hóa; Chương VII. Điều kiện đảm bảo hoạt động bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa; Chương VIII. Quản lý nhà nước về di sản văn hóa; Chương IX. Điều khoản thi hành.
Trên cơ sở kế thừa các nội dung còn phù hợp của Luật Di sản văn hóa năm 2001, được sửa đổi, bổ sung năm 2009, Luật Di sản văn hóa (sửa đổi) tập trung vào 03 nhóm chính sách đã được Chính phủ thông qua tại Nghị quyết số 159/NQ-CP.
Di sản văn hóa quy định tại dự thảo Luật bao gồm di sản văn hóa phi vật thể, di sản văn hóa vật thể và di sản tư liệu, là sản phẩm tinh thần, vật chất có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học, được lưu truyền từ thế hệ này qua thế hệ khác của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Dự thảo Luật quy định về các hoạt động quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa; quyền, nghĩa vụ, trách nhiệm của chủ sở hữu, cơ quan tổ chức, người đại diện được giao quản lý, sử dụng di sản văn hóa và cơ quan, tổ chức, cộng đồng dân cư, cá nhân trong hoạt động bảo vệ đối với di sản văn hóa của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
Đối tượng áp dụng của dự thảo Luật là các cơ quan, tổ chức, cộng đồng và cá nhân người Việt Nam định cư ở Việt Nam; các cơ quan, tổ chức, cộng đồng, cá nhân người nước ngoài định cư tại Việt Nam và người Việt Nam định cư ở nước ngoài, đang hoạt động tại Việt Nam.
Các đại biểu tại Phiên họp
Qua thảo luận, các đại biểu tán thành với sự cần thiết sửa đổi toàn diện Luật Di sản văn hóa với những lý do được nêu tại Tờ trình của Chính phủ, đồng thời cho rằng việc sửa đổi Luật nhằm tiếp tục thể chế hóa các quan điểm, chủ trương của Đảng, khắc phục những khó khăn, vướng mắc, giải quyết các vấn đề phát sinh, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa...
Đại biểu Trần Văn Tiến – Đoàn ĐBQH tỉnh Vĩnh Phúc cho rằng, việc sửa đổi Luật Di sản văn hóa là cần thiết để tiếp tục thể chế hóa các quan điểm, chủ trương của Đảng, Nhà nước; khắc phục những khó khăn, vướng mắc của Luật hiện hành; giải quyết các vấn đề mới phát sinh trong giai đoạn hiện nay; nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa; đáp ứng với cam kết quốc tế mà Việt Nam là thành viên về bảo tồn di sản văn hóa.
Theo đại biểu Trần Văn Tiến, dự thảo Luật Di sản văn hóa (sửa đổi) cũng đã cơ bản phù hợp với chủ trương, đường lối của Đảng như Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng, Nghị quyết số 33-NQ/TW ngày 09/6/2014 của Hội nghị lần thứ 9 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước, Kết luận số 76-KL/TW ngày 04/6/2020 của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 33-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng...; đồng thời phù hợp với các công ước của UNESCO như: Công ước về bảo vệ di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới năm 1972; Công ước bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể năm 2003…
Đại biểu Trần Văn Tiến - Đoàn ĐBQH tỉnh Vĩnh Phúc
Đi vào góp ý các nội dung cụ thể, đại biểu Trần Văn Tiến nêu vấn đề, các chính sách của Nhà nước về di sản văn hóa được quy định rất nhiều. Tuy nhiên, chính sách của Nhà nước về di sản văn hóa vật thể rất hạn chế. “Dự thảo Luật đề cập tới chính sách đối với di tích quốc gia đặc biệt, di tích xuống cấp nghiêm trọng, bảo vật quốc gia. Còn di tích lịch sử - văn hóa quốc gia, danh lam thắng cảnh, di vật, cổ vật được quy định tại Khoản 1 Điều 3 lại không có chính sách của Nhà nước để bảo tồn, phát huy giá trị di sản này…”, đại biểu nói.
Đại biểu Trần Văn Tiến cũng đề nghị Ban soạn thảo cần nghiên cứu, xây dựng các chính sách về di sản văn hóa có trọng tâm, trọng điểm và bền vững; nhất là chính sách về đầu tư, hỗ trợ của Nhà nước; các chính sách xã hội hóa, ứng dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi số, phát triển nguồn nhân lực…
Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải
Tán thành với quan điểm khuyến khích mọi nguồn lực xã hội, các tổ chức, cộng đồng và cá nhân tham gia công tác bảo vệ, khai thác, sử dụng và phát huy giá trị di sản văn hóa, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải đề nghị, việc xã hội hóa trong khai thác, phát huy giá trị di sản văn hóa cần có biện pháp phù hợp với từng loại di tích. Những di sản văn hóa Hội An, Sa Pa, phố cổ Hà Nội… là những di tích “sống”, có người dân sinh sống trong đó thì cần thực hiện xã hội hóa, Nhà nước đầu tư phần nào còn nên để người dân tham gia và hưởng lợi từ khai thác di sản văn hóa. Nhưng với những di sản văn hóa như kinh thành Huế, thánh địa Mỹ Sơn thì không thể thực hiện xã hội hóa.
Đề cập đến quy định về kiểm kê di tích và di tích trong danh mục được kiểm kê quy định tại Điều 22, đại biểu Sùng A Lềnh – Đoàn ĐBQH tỉnh Lào Cai cho biết, tại khoản 1 Điều 22 của dự thảo Luật quy định: “1. Các công trình xây dựng, địa điểm, cảnh quan thiên nhiên, khu vực thiên nhiên được nhận diện đáp ứng tiêu chí quy định tại Điều 21 Luật này phải được kiểm kê và đưa vào danh mục di tích được kiểm kê. Hoạt động kiểm kê di tích phải được tiến hành thường xuyên, liên tục hằng năm.”
Về nội dung này, đại biểu Sùng A Lềnh đề nghị Cơ quan soạn thảo xem xét, quy định lại việc kiểm kê thường xuyên hằng năm có thực sự cần thiết trong khi 05 năm mới đề xuất danh mục kiểm kê 01 lần? Theo đại biểu, thời gian kiểm kê nên quy định 3 - 5 năm/lần là phù hợp với các địa phương.
Đại biểu Sùng A Lềnh – Đoàn ĐBQH tỉnh Lào Cai
Ngoài ra, đại biểu cũng đề nghị bổ sung quy định thành phần hồ sơ kiểm kê di tích để các địa phương có căn cứ thống nhất thực hiện. Bởi theo quy định của Luật Di sản văn hóa (sửa đổi), các di tích trong danh mục kiểm kê được bảo vệ theo quy định của dự thảo Luật như đối với di tích cấp tỉnh, nên việc quy định thành phần hồ sơ kiểm kê di tích là rất quan trọng để có căn cứ, cơ sở đầy đủ phục vụ công tác quản lý, bảo vệ và quy hoạch lập hồ sơ đề nghị xếp hạng các cấp.
Phản ánh thực tế hiện nay nhiều di tích đã được Nhà nước xếp hạng nhưng địa phương không đủ nguồn lực để đầu tư tu bổ, tôn tạo, khai thác đón khách du lịch, trong khi đó kinh phí tu bổ của Trung ương còn rất hạn chế trong đầu tư tu bổ các di tích đã xếp hạng cấp quốc gia ở địa phương, dẫn đến nhiều di tích loại hình danh lam thắng cảnh bị xuống cấp, thậm chí bị lãng quên, ít được quan tâm (loại hình danh thắng hang động, núi, thác nước...), đại biểu Sùng A Lềnh cho rằng, cần nghiên cứu bổ sung thêm quy định về cơ chế đầu tư để Nhà nước và doanh nghiệp, cá nhân cùng đóng góp nguồn lực tu bổ và khai thác hiệu quả di tích; hoặc nghiên cứu, xem xét một số di tích giao cho doanh nghiệp có đủ năng lực đầu tư quản lý và khai thác theo quy định của Luật Di sản văn hóa (sau sửa đổi) và các luật khác như Luật Đầu tư… nhằm khai thác hiệu quả hơn đối với di tích sau khi xếp hạng. “Tôi đề nghị Ban soạn thảo nghiên cứu, xem xét bổ sung thêm điều khoản quy định về đầu tư, khai thác phát huy giá trị của di tích.”, đại biểu nói.
Ngoài ra, các đại biểu cho rằng, hoạt động tuyên truyền, phổ biến chính sách, pháp luật về bảo vệ di sản văn hóa cần được chú trọng hơn nữa. Theo đó, nên bổ sung 01 điều riêng về tuyên truyền, phổ biến chính sách, pháp luật về di sản văn hóa vào dự thảo Luật. Cụ thể, gom các quy định về việc tuyên truyền, phổ biến chính sách, pháp luật về di sản văn hóa đang nằm rải rác trong các Điều, khoản của dự thảo Luật lại và cấu trúc thành các khoản dựa trên việc phân loại theo đối tượng thực hiện tuyên truyền, phổ biến từ cơ quan trung ương, địa phương đến các cá nhân, tổ chức, người đại diện được giao quản lý, sử dụng di sản văn hóa…
Một số hình ảnh tại Phiên họp: