ĐẠI BIỂU QUỐC HỘI CHẤT VẤN BỘ TRƯỞNG BỘ CÔNG THƯƠNG VỀ CÔNG TÁC PHÒNG CHỐNG GIAN LẬN THƯƠNG MẠI
PHÁT TRIỂN ĐIỆN MẶT TRỜI MÁI NHÀ CẦN ĐI KÈM VỚI VIỆC BAN HÀNH CƠ CHẾ MUA BÁN ĐIỆN TRỰC TIẾP VÀ THÚC ĐẨY THỊ TRƯỜNG ĐIỆN CẠNH TRANH
Đại biểu Quốc hội lo lắng vì tình trạng giả, hàng nhái trên TMĐT
Tại kỳ họp thứ 6, khi chất vấn đối với nhóm lĩnh vực kinh tế ngành, nêu câu hỏi chất vấn Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên, đại biểu Lê Đoàn An Xuân, đại biểu Quốc hội tỉnh Phú Yên nhận định, tình trạng hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng, hàng hóa không đúng với giới thiệu quảng cáo vẫn là vấn đề nhức nhối, đặc biệt qua các kênh bán hàng online. Nhiều vụ việc phát hiện hàng giả, hàng kém chất lượng do chính cộng đồng mạng phát hiện, tẩy chay nhưng chưa có sự vào cuộc của cơ quan quản lý nhà nước hay Hội Bảo vệ người tiêu dùng, dẫn đến nhà sản xuất, nhà nhập khẩu hàng giả, hàng kém chất lượng chưa được xử lý thích đáng. Đại biểu Lê Đoàn An Xuân đặt vấn đề đến bao giờ Bộ Công Thương mới có giải pháp hữu hiệu giải quyết tình trạng này, để người tiêu dùng, người sản xuất chân chính được bảo vệ?
Toàn cảnh phiên chất vấn thành viên Chính phủ tại kỳ họp thứ 6
Trả lời chất vấn của đại biểu Quốc hội, Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên cho biết, thương mại điện tử đang là một trong những lĩnh vực tiên phong của nền kinh tế số, trở thành kênh phân phối quan trọng, động lực để phát triển kinh tế và dẫn dắt chuyển đổi số trong doanh nghiệp. Thời gian qua, doanh thu bán lẻ từ hoạt động thương mại điện tử đạt từ 16-19 tỷ USD, tốc độ tăng trưởng 20-25%. Đây là một tốc độ tăng trưởng cao trong khu vực và trên thế giới, song hiện vẫn còn những yếu tố tiêu cực, tồn tại như đại biểu Quốc hội đã nêu.
Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên trả lời chất vấn của ĐBQH ngày 7/11 tại kỳ họp thứ 6
Bộ trưởng Công Thương cho biết, thời gian qua lực lượng quản lý thị trường cả nước đã phát hiện xử lý nhiều đối tượng kinh doanh hàng hóa giả mạo nhãn hiệu hàng hóa, hàng nhập lậu, hàng không rõ nguồn gốc, xuất xứ tương đối lớn. Đơn cử như vụ việc kiểm tra tại Trung tâm mua sắm Sài Gòn, đã phát hiện hàng nghìn sản phẩm giả mạo các nhãn hiệu nổi tiếng được nhập khẩu vào Việt Nam. Những tháng đầu năm nay, lực lượng quản lý thị trường đã kiểm tra 523 vụ, xử lý 197 vụ, phạt tiền lên đến 78 tỷ đồng giá trị hàng hóa liên quan đến sản phẩm nhập lậu, hành vi vi phạm kinh doanh hàng hóa, vi phạm quyền sở hữu trí tuệ trên môi trường internet, website, thương mại điện tử bán hàng mà không thông báo với cơ quan quản lý nhà nước.
Để từng bước khắc phục những tồn tại trên, thời gian qua Bộ Công Thương đã thực hiện một số giải pháp như: bổ sung trách nhiệm của chủ mạng xã hội, sàn giao dịch thương mại điện tử về gỡ bỏ những thông tin về hàng hóa vi phạm trong vòng 24 giờ kể từ khi nhận được yêu cầu; tích cực chủ động phối hợp các bộ ngành liên quan, thực hiện rà soát nắm bắt thông tin phát hiện xử lý các hoạt động vi phạm thông qua bán hàng online, các đầu mối vận chuyển hàng hóa qua tiêu thụ…; phối hợp với các mạng xã hội xây dựng kênh báo cáo để hỗ trợ xử lý bán hàng vi phạm pháp luật trên mạng xã hội .
Tại phiên chất vấn, Bộ trưởng Bộ Công thương đã nêu một số giải pháp giải quyết tình trạng này như: Tập trung rà soát các quy định về pháp luật, nhất là xây dựng các Nghị định của Luật Giao dịch điện tử (sửa đổi), Luật Bảo vệ người tiêu dùng (sửa đổi); phân cấp phân quyền cho địa phương; tăng cường quản lý toàn diện giao dịch giữa người mua và người bán; tăng cường hoạt động quản lý giám sát hàng hóa trên môi trường mạng. Đồng thời, chủ động yêu cầu các sàn giao dịch thương mại điện tử, mạng xã hội phối hợp rà soát gỡ bỏ thông tin sản phẩm hàng hóa vi phạm pháp luật; tăng cường cơ sở dữ liệu, kết nối thông tin trong hoạt động thương mại điện tử. nhằm cụ thể hoá Quyết định số 319/QĐ-TTg ngày 29/3/2023 của Thủ tướng Chính phủ về thực hiện “Đề án chống hàng giả và bảo vệ người tiêu dùng trong thương mại điện tử đến năm 2025”.
Cụ thể hoá Đề án chống hàng giả và bảo vệ người tiêu dùng trong thương mại điện tử đến năm 2025
Nhằm thực hiện lời hứa với đại biểu Quốc hội, ngay sau phiên chất vấn tại kỳ họp thứ 6, các đơn vị thuộc Bộ Công thương, như Tổng cục Quản lý thị trường, Cục thương mại điện tử và kinh tế số, Uỷ ban Cạnh tranh và Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng đã phối hợp thực hiện Đề án chống hàng giả và bảo vệ người tiêu dùng trong thương mại điện tử đến năm 2025 với mục tiêu nâng cao năng lực phòng chống xử lý các hành vi vi phạm trong thương mại điện tử.
Toàn cảnh Diễn đàn công nghệ chống hàng giả và bảo vệ người tiêu dùng trong thương mại điện tử Việt Nam
Nhằm Nâng cao năng lực phòng chống xử lý các hành vi vi phạm trong TMĐT”, ngày 12/12/2023, tại Hà Nội, Tổng cục Quản lý thị trường (QLTT) phối hợp với Trường Đại học Kinh tế Quốc dân tổ chức Diễn đàn công nghệ chống hàng giả và bảo vệ người tiêu dùng trong thương mại điện tử Việt Nam. Diễn đàn có sự tham gia của trên 300 đại biểu đại diện cho các Bộ, ngành, cơ quan, đơn vị là thành viên Ban Chỉ đạo thực hiện Đề án; các chuyên gia, nhà khoa học đến từ Trường Đại học Kinh tế Quốc dân, các Viện, trường Đại học lớn tại Việt Nam; Hiệp hội TMĐT, Hiệp hội Chống hàng giả và Bảo vệ thương hiệu, Hội Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng; đại diện các sàn TMĐT; các Công ty về công nghệ chống hàng giả tại Việt Nam và các sinh viên Trường Đại học Kinh tế Quốc dân.
Ông Trần Hữu Linh, Tổng Cục trưởng Tổng Cục Quản lý thị trường, Bộ Công thương
Tổng Cục trưởng Tổng Cục Quản lý thị trường, Bộ Công thương Trần Hữu Linh cho rằng, TMĐT hiện là môi trường hoạt động chủ yếu không chỉ của người bán, người mua mà cả với lực lượng chức năng. Với xu thế này hàng giả hàng nhái kinh doanh qua TMĐT đang dần trở nên phổ biến và đây sẽ là mặt trận đấu tranh chủ yếu của lực lượng QLTT trong thời gian tới. Do vậy, để công tác đấu tranh, xử lý các hành vi vi phạm đạt hiệu quả thì các lực lượng chức năng cần có nguồn nhân lực, đặc biệt là công cụ, phương pháp phù hợp chứ không thể “tay không bắt giặc”. Nếu không có những chế tài phù hợp thì online sẽ trở thành nơi tàng trữ, phân phối, buôn bán hàng giả, từ đó ảnh hưởng đến hoạt động của doanh nghiệp, giảm niềm tin của người tiêu dùng cũng như cản trở sự phát triển của nền kinh tế. Theo Tổng Cục trưởng Trần Hữu Linh, cần quản lý thương nhân cung cấp hàng hóa dịch vụ gắn liền với thương nhân tổ chức sàn thương mại điện tử và hệ sinh thái thương mại điện tử. Cùng với đó, luật hóa việc sử dụng thông tin chủ hàng và khách hàng tại các sàn thương mại điện tử và các nhà cung cấp ứng dụng. Ngoài ra, cần tăng cường quản lý hóa đơn giao hàng; xác định trách nhiệm liên đới trong chống hàng giả và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và tăng cường các giải pháp kỹ thuật để đưa ra các mức độ cảnh báo, ngăn chặn các hành vi gian lận thương mại trên môi trường mạng.
Ông Lê Đức Anh - Giám đốc Trung tâm Tin học và Công nghệ số, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) cũng chỉ ra rằng, trở ngại lớn nhất của người tiêu dùng trong mua sắm online đó là chất lượng hàng hóa. Ông Lê Đức Anh cũng chung quan điểm, cần áp dụng giải pháp công nghệ tiên tiến trong định danh người bán, người mua, truy xuất nguồn gốc hàng hóa trong thương mại điện tử để phòng chống hàng giả. Trong những năm qua, các đơn vị chức năng của Bộ Công Thương đã và đang nỗ lực để hoàn thiện hạ tầng, khung pháp lý và Chính sách phát triển thương mại điện tử và kinh tế số. Mới nhất, trong năm 2023, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số đã xây dựng Hệ sinh thái số tăng cường bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Trong đó bao gồm hệ thống quản lý và giải quyết phản ánh, tranh chấp trực tuyến trong thương mại điện tử giữa người dân và doanh nghiệp. Hệ sinh thái số sẽ góp phần bảo vệ nhãn hàng trên môi trường trực tuyến, đảm bảo giao dịch trong thương mại điện tử, giải quyết khiếu nại tranh chấp, xác thực và định danh chủ thể trong thương mại điện tử, kỳ vọng sẽ góp phần nâng cao hiệu quả công tác đấu tranh, phòng chống hàng giả trên môi trường mạng.
Bà Đỗ Thị Xuân Hương, Viện Khoa học sở hữu trí tuệ, Bộ Khoa học và Công nghệ
Còn theo bà Đỗ Thị Xuân Hương, Viện Khoa học sở hữu trí tuệ, Bộ Khoa học và Công nghệ, hiện nay các giải pháp chống hàng giả truyền thông như dán tem chống hàng giả để truy vết hàng hóa; định danh người bán hàng đã không còn hiệu quả. Để kiểm soát kinh doanh trên thương mại điện tử, cần có giải pháp truy vết hàng hóa, định danh người bán hiệu quả, tuy nhiên cần đảm bảo tính chính xác. Theo đó, Viện Khoa học sở hữu trí tuệ cũng khuyến nghị Chính phủ ban hành các quy định tiêu chuẩn về truy vết hàng hóa, định danh người bán trên TMĐT; đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ tạo điều kiện thuận lợi cho việc triển khai giải pháp.
Đối với người tiêu dùng điều chỉnh thói quen mua sắm, nâng cao ý thức cảnh giác, thận trọng, kiểm tra kỹ thông tin về sản phẩm, người bán. Đối với bên kinh doanh vận chuyển, đảm bảo hàng hóa phải có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng; sản phẩm sau khi đóng gói phải sử dụng tem chống giả và phải định danh được người bán. “Hàng hóa khi tham gia lưu thông cần được đính kèm hóa đơn điện tử nhằm chống gian lận thương mại thất thu thuế”
Hiện nhiều công nghệ, giải pháp chống giả đã được các Doanh nghiệp đưa ra thị trường như Giải pháp V-Mark; tem truy xuất nguồn gốc hàng hóa; giải pháp TrueSell trong định danh người bán và truy xuất nguồn gốc hàng hóa; Check.VN; ứng dụng truy xuất nguồn gốc và mã số mã vạch vào hoạt động sản xuất; công nghệ iSeal, giải pháp xác thực xuất xứ, giải pháp chống hàng giả dựa trên công nghệ RFID, ứng dụng Blockchain trong truy xuất hàng hóa...
Bên cạnh các giải pháp, thì việc chú trọng đào tạo về thương mại điện tử đã được quan tâm tại các Trường đại học. Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thành Hiếu, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế Quốc dân nhấn mạnh, kể từ khi Tổng cục Quản lý thị trường phối hợp với Trường Đại học Kinh tế Quốc dân mở chuyên ngành Quản lý thị trường thì thương mại điện tử là một trong những nội dung được nhà trường chú trọng bởi TMĐT là xu thế tất yếu vì những lợi ích mà nó mang lại, tuy nhiên bên cạnh đó đã phát sinh nhiều bất cập trong đó điển hình là việc trà trộn kinh doanh các mặt hàng giả, nhái, không rõ nguồn gốc xuất xứ. Với việc thương mại điện tử đã và đang trở thành xu hướng tiêu dùng của cả thế giới, nhất là từ sau đại dịch Covid-19, phát triển thương mại điện tử trong phát triển kinh tế đã được trường Đại học Kinh tế Quốc dân đưa vào quá trình giảng dạy.
Theo các chuyên gia, trong thời đại cách mạng công nghiệp 4.0, nếu không hiện đại hóa công nghệ chống hàng giả thì rất khó kiểm soát và ngăn chặn các thủ đoạn ngày càng tinh vi của những kênh phân phối hàng giả. Chính vì vậy, việc tìm kiếm các giải pháp chống giả sẽ giúp thống nhất quy chuẩn quốc gia để cơ quan chức năng đề xuất tiêu chuẩn kỹ thuật chung của các loại tem chống hàng giả, phục vụ cho các đơn vị sản xuất, kinh doanh tránh lãng phí các nguồn lực xã hội trong việc nghiên cứu các giải pháp chống giả riêng của từng đơn vị.
Những hoạt động cụ thể đó đã khẳng định quyết tâm của Bộ Công thương trong công tác chống hàng giả và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trên TMĐT. Qua ý kiến của các chuyên gia, việc hoàn thiện chính sách, pháp luật về chống hàng giả và bảo vệ người tiêu dùng trong hoạt động TMĐT là rất quan trọng và cần thiết để vừa tạo sự chuyển biến mạnh mẽ trong nhận thức để các cấp, các ngành, người dân, doanh nghiệp tự giác, chấp hành tốt chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước trong công tác chống hàng giả và bảo vệ người tiêu dùng; nâng cao hiệu quả bảo vệ người tiêu dùng trong hoạt động TMĐT. Từ đó, tạo niềm tin cho người tiêu dùng trong hoạt động giao dịch, mua bán trực tuyến; bảo đảm và bảo đảm hoạt động TMĐT minh bạch, lành mạnh, bảo vệ hiệu quả quyền và lợi ích hợp pháp của doanh nghiệp và người tiêu dùng; thúc đẩy phát triển TMĐT bền vững tại Việt Nam.