LUẬT SƯ DIỆP NĂNG BÌNH: LUẬT ĐẤT ĐAI (SỬA ĐỔI) CẦN CHÚ TRỌNG ĐẾN VIỆC THU HỒI ĐẤT VÀ TÁI ĐỊNH CƯ CHO NGƯỜI DÂN
SỬA ĐỔI LUẬT ĐẤT ĐAI: LÀM RÕ TIÊU CHÍ NGƯỜI CÓ ĐẤT BỊ THU HỒI CÓ CUỘC SỐNG BẰNG HOẶC TỐT HƠN NƠI Ở CŨ
Nhà "siêu mỏng", "siêu méo" là vấn đề không mới, đây cũng là vấn đề mà ở nhiệm kỳ Quốc hội Khóa XIV, các đại biểu Quốc hội cũng đã từng đặt ra tại nhiều phiên chất vấn. Nhiều đại biểu Quốc hội đã đặt vấn đề với Chính phủ để giải quyết một cách căn bản tình trạng nhà siêu mỏng, siêu méo tại các khu đô thị
Thời gian qua, nhất là khi triển khai các dự án mở đường, chúng ta chứng kiến trên một số các tuyến đường “đắt giá” sau khi được mở rộng, cùng với đó đã xuất hiện không ít ngôi nhà “siêu mỏng", "siêu méo”. Đó là những ngôi nhà được xây dựng trên diện tích nhỏ - phần còn lại của diện tích đất bị thu hồi. Tình trạng này không chỉ dẫn đến sự mất an toàn đối với những hộ dân sinh sống trong những ngôi nhà này, mà còn làm mất đi mỹ quan đô thị. Tuy nhiên, việc xử lý tình trạng này lại không hề dễ dàng.
Để giải quyết vấn đề này, các chuyên gia và đại biểu Quốc hội đã đặt vấn đề trong sửa đổi quy định về thu hồi đất trong dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) với việc cần có quy định chặt chẽ đối với phần diện tích sau khi thu hồi nhỏ hơn diện tích tối thiểu được tách thửa.
Liên quan đến vấn đề này, dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) quy định về nguyên tắc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất. Theo đó, Nhà nước thu hồi đất theo quy định tại Điều 78 của Luật này về Thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh và Điều 79 về Thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng mà phần diện tích còn lại của thửa đất sau thu hồi nhỏ hơn diện tích tối thiểu được tách thửa theo quy định của Ủy ban Nhân dân cấp tỉnh, nếu người sử dụng đất đồng ý thu hồi đất thì Ủy ban Nhân dân cấp có thẩm quyền quyết định thu hồi đất và thực hiện việc bồi thường, hỗ trợ, quản lý diện tích đất này theo quy định của pháp luật. Để tránh tình trạng nhà "siêu mỏng", "siêu méo", trong khi những người có đất cũng không thể tự thỏa thuận để hợp thức được phần diện tích nhỏ hơn diện tích tối thiểu sau khi được tách thửa mặc dù có sự vận động dân vận của các cơ quan, có ý kiến đề nghị thực hiện thu hồi bắt buộc đối với những trường hợp này để bảo đảm không phát sinh những quỹ đất xen kẹt. Tuy nhiên, đây là điều phải hết sức cân nhắc để không ảnh hưởng đến quyền lợi của người có đất bị thu hồi.
Do đó, dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) quy định, Ủy ban Nhân dân cấp có thẩm quyền quyết định thu hồi đất và thực hiện việc bồi thường, hỗ trợ đối với phần diện tích còn lại của thửa đất sau thu hồi nhỏ hơn diện tích tối thiểu được tách thửa theo quy định chỉ khi người sử dụng đất đồng ý thu hồi đối với phần đất này là hoàn toàn phù hợp. Điều này được hiểu là việc thu hồi phải trên cơ sở của việc tuyên truyền, vận động và chỉ khi người sử dụng đất đồng ý thì Nhà nước mới được phép thu hồi đối với phần diện tích này. Nếu chúng ta đặt vấn đề bắt buộc thu hồi đối với phần diện tích này có thể sẽ dẫn đến vi hiến.
Thảo luận Luật Đất đai (sửa đổi) tại Hội nghị đại biểu chuyên trách, đồng tình với quy định này, Đại biểu Phạm Thị Thanh Mai, Đoàn Đại biểu Quốc hội thành phố Hà Nội bày tỏ đồng tình với quy định nguyên tắc xử lý đối với trường hợp Nhà nước thu hồi đất mà phần diện tích còn lại của các thửa đất sau thu hồi nhỏ hơn diện tích tối thiểu được tách thửa theo quy định của UBND tỉnh, để tránh thực trạng phát sinh rất nhiều mảnh đất siêu mỏng, siêu méo xuất hiện trên đường phố Hà Nội.
Đại biểu Phạm Thị Thanh Mai, Phó Trưởng đoàn chuyên trách, Đoàn Đại biểu Quốc hội thành phố Hà Nội
Đại biểu Phạm Thị Thanh Mai đề nghị thực hiện thu hồi bắt buộc đối với những trường hợp này để đảm bảo không phát sinh những quỹ đất xen kẹt; đề nghị giao Chính phủ có cơ chế để quản lý, sử dụng, quy định tùy theo thực tiễn của địa phương đối với diện tích đất này để đảm bảo nguyên tắc sử dụng tiết kiệm và hiệu quả quỹ đất.
Cũng cùng quan điểm, nhưng đại biểu Phạm Văn Hòa, Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Đồng Tháp lại cho rằng, trong trường hợp này, nhà nước thu hồi đất cân phải có sự thoả thuận, đồng tình của người dân. Theo đại biểu Phạm Văn Hòa, khi quy hoạch và thu hồi đúng phần đất đó rồi, còn 1-2m lại phá quy hoạch để thu hồi thì người dân đặt vấn đề “có tiêu cực trong việc đó”.
Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Đặng Quốc Khánh
Về vấn đề này, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Đặng Quốc Khánh cho biết, trong dự luật đang quy định “nếu thu hồi với điều kiện người dân phải đồng tình, đồng thuận”. Theo Bộ trưởng Đặng Quốc Khánh, quy định này nhằm đảm bảo được quyền của nhân dân, còn việc xây nhà siêu méo, siêu mỏng có một luật khác và quy định về quy hoạch đô thị điều chỉnh. Đây là một nội dung các địa phương, nhiều doanh nghiệp cũng đề xuất nhưng theo luật khi chúng ta đã tự thỏa thuận có nghĩa đây là quan hệ dân sự, còn việc Nhà nước thu hồi là quan hệ hành chính. Quy định như vậy để đảm bảo quy định của pháp luật tránh tình trạng “đầu dân sự đuôi hành chính".
Đề cập đến trường hợp nhà ở siêu mỏng, siêu méo, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh cho biết cơ quan thẩm tra đã đề xuất” Nhà nước bổ sung thêm cơ chế, chính sách và tăng cường công tác tuyên truyền, vận động người dân hưởng ứng chính sách này để đề nghị thu hồi, bởi theo chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh, đây là quyền của người bị thu hồi, đặt vấn đề thu hồi ngay thì có thể vi hiến. Còn trường hợp để nhà siêu mỏng, siêu méo thì pháp luật về xây dựng sẽ phải xử lý vấn đề này. Trong trường hợp đấy không cho phép xây dựng nhà trên diện tích đất không đủ để tách thửa.
Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh
Cũng liên quan đến câu chuyện thu hồi đất, Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh cho biết, hiện nay vẫn còn các ý kiến khác nhau liên quan đến các phương án mở rộng hay thu hẹp các trường hợp đất cho xây dựng nhà ở thương mại. Vì vậy nên giữ như quy định hiện hành ở Điều 23 của Luật Nhà ở, bởi đây là vấn đề khó. Các địa phương cũng mong muốn quy định theo hướng trong trường hợp thỏa thuận nhưng không thỏa thuận được hết 100% thì Nhà nước thu hồi, nhưng hiện luật không cho phép từ dân sự chuyển sang hành chính, nên địa phương gặp vướng mắc trong vấn đề này. Phương án nào để giải quyết vấn đề này cũng là thách thức cho cơ quan soạn thảo và cơ quan thẩm tra.
Thu hồi đất là vấn đề phức tạp, nhạy cảm, liên quan trực tiếp đến quyền lợi của người sử dụng đất. Do đó, việc thu hồi đất nói chung, thu hồi đất với phần diện tích còn lại của thửa đất sau thu hồi nhỏ hơn diện tích tối thiểu được tách thửa là bài toán khó cần có lời giải cụ thể, thấu đáo. Việc thu hồi phải trên cơ sở đồng thuận, đúng pháp luật, tránh gây ra những “điểm nóng” không đáng có.