Theo quy trình, trước khi trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, cho ý kiến, báo cáo được Ủy ban Pháp luật tiến hành thẩm tra sơ bộ. Thay mặt Chính phủ Báo cáo về nội dung này tại Phiên họp thẩm tra sơ bộ của Ủy ban Pháp luật, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long cho biết, thực hiện Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân năm 2015, Chính phủ báo cáo Quốc hội về tình hình thi hành Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội, pháp lệnh, nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội trong năm 2023.
Ủy ban Pháp luật của Quốc hội tổ chức Phiên họp thẩm tra sơ bộ Báo cáo của Chính phủ về tình hình thi hành Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội năm 2023
Thời gian qua, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ tiếp tục quan tâm, chỉ đạo quyết liệt công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế, pháp luật, triển khai thi hành Hiện pháp, luật, pháp lệnh và ban hành văn bản quy định chi tiết; Bộ Tư pháp phối hợp chặt chẽ với Văn phòng Chính phủ thường xuyên theo dõi, đôn đốc tình hình thực hiện nhằm kịp thời báo cáo Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong công tác triển khai thi hành Hiến pháp, luật, pháp lệnh và ban hành văn bản quy định chi tiết.
Công tác xây dựng pháp luật đã gắn kết hơn với công tác thi hành pháp luật, cải cách thủ tục hành chính. Tổ chức pháp chế phát huy tốt hơn vai trò đầu mối trong công tác xây dựng pháp luật, góp phần rút ngắn thời gian ban hành văn bản, nâng cao chất lượng công tác xây dựng và thi hành pháp luật. Các văn bản được ban hành đảm bảo đúng thẩm quyền, trình tự, thủ tục; bảo đảm tính hợp hiến, tính hợp pháp, cơ bản bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ, khả thi. Công tác kiểm tra, theo dõi, đôn đốc ban hành văn bản quy phạm pháp luật được chú trọng, nhất là những văn bản thuộc các lĩnh vực có tác động trực tiếp đến người dân và doanh nghiệp…
Báo cáo nêu rõ, ngay sau khi Quốc hội thông qua Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh, từ tháng 10/2022 đến nay, Chính phủ đã xem xét, cho ý kiến đối với 21 đề nghị xây dựng luật, pháp lệnh, nghị quyết, 19 dự án luật và nghị quyết; không có tình trạng xin lùi, xin rút các dự án đã có trong Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh.
Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long
Về kết quả xây dựng và ban hành văn bản quy định chi tiết, Bộ trưởng Bộ Tư Pháp Lê Thành Long cho biết, tính từ ngày 01/10/2022 đến ngày 01/8/2023, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và các bộ, cơ quan ngang bộ có nhiệm vụ xây dựng, ban hành 129 văn bản quy định chi tiết, trong đó 58 văn bản quy định chi tiết luật, pháp lệnh đã có hiệu lực, còn nợ ban hành 14 văn bản. So sánh với thời điểm báo cáo của các năm trước cho thấy, số văn bản nợ ban hành đã giảm 14 văn bản so với năm 2020, tăng 6 văn bản so với năm 2021 và tăng 3 văn bản so với năm 2022. So với cùng kỳ các năm trước, số văn bản cần ban hành nhiều hơn, số văn bản nợ ban hành cũng có xu hướng tăng lên. B
Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long cũng cho biết, công tác phổ biến, giáo dục pháp luật được thực hiện dưới nhiều hình thức đa dạng, phong phú; cập nhật, đăng tải toàn văn 100% các luật, pháp lệnh, nghị quyết mới được thông qua trên Công báo, Cơ sở dữ liệu quốc gia về văn bản pháp luật, Cổng/Trang tin điện tử của bộ, ngành, đoàn thể, địa phương; Tổ chức các hội nghị tập huấn quán triệt chuyên sâu về luật mới cho các đối tượng liên quan; Xây dựng các chuyên trang, chuyên mục, bài phóng sự, phỏng vấn trên hệ thống truyền thông đại chúng…
Ngoài ra, trong năm 2022, Chính phủ cũng tiến hành rà soát văn bản quy phạm pháp luật (29.148 văn bản); đã hợp nhất 133/235 văn bản đạt 56,6%; các cơ quan thực hiện pháp điển đảm bảo tuân thủ nguyên tắc, kỹ thuật và tiến độ xây dựng Bộ pháp điển; tính đến ngày 31/12/2022, cả nước đã xử lý dduowwjc 368/477 văn bản quy phạm pháp luật trái pháp luật về nội dung, thẩm quyền và văn bản không phải là văn bản quy phạm pháp luật nhưng chưa quy phạm pháp luật…
Những kết quả nêu trên đã góp phần tích cực vào việc thể chế hóa các chủ trương, đường lối của Đảng, cụ thể hóa các quy định của luật, pháp lệnh, đưa luật, pháp lệnh nhanh chóng đi vào cuộc sống, góp phần thực hiện thắng lợi nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội của đất nước; ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát; bảo dảm tăng trưởng hợp lý và nâng cao chất lượng, hiệu quả, sức cạnh tranh của nền kinh tế trên cơ sở đẩy mạnh thực hiện ba đột phá chiến lược, gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng, tái cơ cấu nền kinh tế; đẩy mạnh cải cách hành chính và phòng, chống tham nhũng, lãng phí; cải thiện môi trường kinh doanh…
Tuy nhiên, Báo cáo của Chính phủ cũng thẳng thắng nhìn nhận một số hạn chế, bất cập nhất định như: một số hồ sơ đề nghị chưa thực sự đảm bảo chất lượng; tình trạng bổ sung vào Chương trình còn rời rạc hoặc đề nghị bổ sung sát kỳ họp của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội; Hoạt động phổ biến các luật, pháp lệnh, nghị quyết mới tại một số bộ, ngành, địa phương còn triển khai chưa kịp thời; Công tác kiểm tra theo thẩm quyền tại một số cơ quan cấp bộ và cấp tỉnh chưa được thực hiện đầy đủ, kịp thời, thường xuyên; Việc thực hiện thẩm quyền, trách nhiệm về công tác rà soát văn bản quy phạm pháp luật tại một số cơ quan chưa hiệu quả, đầy đủ, theo đúng quy định.
Bên cạnh đó, các cơ quan thực hiện hợp nhất văn bản quy phạm pháp luật chưa bảo đảm thời hạn hợp nhất văn bản theo quy định; Mức độ hiểu biết, tra cưu, sử dụng Bộ pháp điển của người dân, doanh nghiệp còn hạn chế; Công tác kiểm soát thủ tục hành chính ở một số lĩnh vực, địa bàn còn nặng nề, phức tạp, là rào cản đối với hoạt động sản xuất, kinh doanh và đời sống người dân; Ý thức tuân thủ pháp luật của một bộ phận tổ chức cá nhân còn chưa cao dẫn đến tình trạng vi phạm pháp luật vẫn diễn biến phức tạp…
Quy định chặt chẽ hơn về trách nhiệm người đứng đầu, trách nhiệm giải trình về công tác xây dựng pháp luật.
Thẩm tra sơ bộ báo cáo của Chính phủ, các đại biểu đánh giá cao báo cáo của Chính phủ rất công phu, có nhiều số liệu, phụ lục kèm theo, đánh giá thẳng thắn, sát với thực tế, cho thấy cái nhìn tổng quát về tình hình thi hành Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội, pháp lệnh, nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội trong năm 2023.
Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Mai Thị Phương Hoa cho rằng, thời gian qua, Chính phủ, Bộ Tư pháp, các bộ ngành liên quan coi trọng việc xây dựng và thi hành Hiến pháp, luật, nghị quyết. Chính phủ đã tổ chức các cuộc họp chuyên đề pháp luật và mang lại hiệu quả lớn; phối hợp với các cơ quan liên quan của Quốc hội rà soát các văn bản liên quan giúp cho việc thi hành Hiến pháp, pháp luật tốt hơn trong thời gian tới. Đồng thời, đề nghị Bộ Tư pháp tham mưu cho Chính phủ có giải pháp mạnh mẽ đối với các văn bản ban hành trái pháp luật, xem xét kiểm điểm trách nhiệm để xảy ra sai sót.
Về việc nợ ban hành văn bản quy định chi tiết trong năm 2023 tăng so với năm 2022 nhưng Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Mai Thị Phương Hoa cho rằng, con số này không quá lớn. Đại biểu cũng chia sẻ với những khó khăn trong việc ban hành văn bản hướng dẫn luật, bởi có những văn bản cần chi tiết, cụ thể, với mức độ khó khăn rất lớn, có nội dung quy định rất phức tạp, có những chính sách chưa có đánh giá tác động nên cần nhiều thời gian để ban hành.
Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Mai Thị Phương Hoa cho rằng, tính kịp thời của các văn bản quy định chi tết có ý nghĩa lớn đến việc thực thi thành công luật, nghị quyết, pháp lệnh. Vì vậy, bên cạnh các giải pháp đã đề ra trong báo cáo của Chính phủ, thời gian tới đề nghị Chính phủ quan tâm hơn, phân công nhiệm vụ cụ thể đối với từng bộ, ngành; đồng thời lưu ý rà soát, giải quyết tình trạng nợ đọng văn bản quy định chi tiết từ các giai đoạn trước đến nay vẫn chưa hoàn thành.
Ủy viên Thường trực Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Đỗ Đức Hiển đánh giá cao Chính phủ đã triển khai nhiều giải pháp tổ chức thi hành Hiến pháp, luật, nghị quyết, pháp lệnh như tổ chức các hội nghị, tăng cường giám sát ban hành văn bản quy phạm pháp luật, tổ chức các Phiên giải trình của Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội… nhằm nâng cao hiệu lực thực thi Hiến pháp, luật, nghị quyết, pháp lệnh.
Nhấn mạnh công tác thẩm định văn bản quy phạm pháp luật là khâu quan trọng trong công tác xây dựng và tổ chức thực thi pháp luật, Ủy viên Thường trực Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Đỗ Đức Hiển cho rằng, đối với các văn bản quy định chi tiết và văn bản hướng dẫn thi hành cần được quan tâm nhằm bảo đảm việc thực hiện dễ dàng và đi vào cuộc sống thuận lợi.
Về đơn giản hóa thủ tục hành chính, đại biểu cho biết qua nghiên cứu báo cáo của Chính phủ cho thấy các bộ, các ngành, Bộ Tư pháp đã rất chú trọng thẩm tra các thủ tục hành chính. Tuy nhiên, theo số liệu trong báo cáo, đến nay các bộ, ngành đã thực thi phương án đơn giản hóa đổi với 351 thủ tục hành chính trong tổng số 1.086 thủ tục hành chính, còn 735 thủ tục hành chính cần tiếp tục đơn giản hóa (chiếm 32%). Đại biểu cho rằng, tỷ lệ này quá thấp, đặc biệt công tác này có trầm xuống so với thời gian trước. Trước đây hàng năm Chính phủ đều ban hành nghị quyết riêng về các nhiệm vụ trọng tâm cải cách thủ tục hành chính; đề nghị trong báo cáo của Chính phủ cần làm rõ hơn nguyên nhân của thực trạng này.
Ủy viên Chuyên trách Hội đồng dân tộc của Quốc hội Lê Nhật Thành
Ủy viên Chuyên trách Hội đồng Dân tộc của Quốc hội Lê Nhật Thành đánh giá cao nỗ lực của Chính phủ trong chỉ đạo, điều hành triển khai thi hành Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội, pháp lệnh, nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, góp phần tích cực vào việc thể chế hóa các chủ trương, đường lối của Đảng, yêu cầu của Quốc hội, của Ủy ban Thường vụ Quốc hội để pháp luật sớm đi vào cuộc sống.
Đại biểu đề nghị Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ tăng cường kỷ luật, kỷ cương, quy định chặt chẽ hơn về chế độ trách nhiệm cá nhân, trách nhiệm người đứng đầu, trách nhiệm giải trình về công tác xây dựng pháp luật. Quy định các chế tài pháp luật hợp lý, nghiêm khắc hơn đối với các chủ thể ban hành văn bản pháp luật sai trái, gây ảnh hưởng tiêu cực đến quyền, lợi ích của các cá nhân, tổ chức.
Cần tăng cường công tác kiểm tra, nâng cao kỷ luật, kỷ cương trong xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật, xử lý kịp thời các sai phạm theo hướng: Xem xét, xử lý trách nhiệm đối với người đứng đầu các cơ quan, đơn vị chủ trì soạn thảo; xác định rõ trách nhiệm của cơ quan, đơn vị, cá nhân trong việc tham mưu xây dựng, ban hành văn bản trái pháp luật; nâng cao trách nhiệm, chất lượng văn bản, phân công hợp lý hơn, phối hợp chặt chẽ hơn trong quá trình soạn thảo, thẩm định, thẩm tra, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo luật. Đồng thời, tăng cường năng lực và ý thức trách nhiệm của đội ngũ cán bộ, công chức tham gia xây dựng pháp luật, bảo đảm chất lượng của dự án, dự thảo văn bản quy phạm pháp luật...