CẦN TỔNG KẾT, ĐÁNH GIÁ TOÀN DIỆN VIỆC QUẢN LÝ, SỬ DỤNG QUỸ BÌNH ỔN XĂNG DẦU

Sửa đổi Luật Giá: Đảm bảo quản lý giá chặt chẽ, hiệu quả, vận hành thông suốt nền kinh tế

Ủy ban Thường vụ Quốc hội thảo luận về Dự án Luật Giá (sửa đổi)

Trình bày Tờ trình của Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc nêu rõ, về chính sách bình ổn giá, dự thảo Luật chỉ quy định nguyên tắc xác định danh mục hàng hóa, dịch vụ bình ổn giá và giao Chính phủ quy định chi tiết để bảo đảm tính linh hoạt trong thực hiện. Đồng thời, dự thảo Luật đã cụ thể hóa dấu hiệu để nhận diện các trường hợp áp dụng bình ổn giá; quy định cơ chế để xử lý tình huống hàng hóa, dịch vụ cần bình ổn, nhưng chưa có trong danh mục để áp dụng trong trường hợp công bố tình trạng khẩn cấp, công bố dịch, thiệt hại do thiên tai.

Bộ trưởng Hồ Đức Phớc cho biết các biện pháp bình ổn giá cơ bản được kế thừa như Luật Giá hiện hành, tuy nhiên có điều chỉnh theo nội dung chính sách, trong đó điều chỉnh đưa biện pháp kiểm tra yếu tố hình thành giá để quy định một điều riêng, trở thành một khâu trong quy trình bình ổn giá; đưa biện pháp lập Quỹ bình ổn giá trong nhóm biện pháp bình ổn giá có thời hạn để quy định một điều riêng.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc trình bày Tờ trình

Một mặt là để bảo đảm tính khả thi vì theo quy định hiện hành, khi có phát sinh trường hợp hàng hóa, dịch vụ thuộc danh mục cần bình ổn giá mới triển khai lập quỹ, không đáp ứng được tinh kịp thời; một mặt là tạo cơ sở pháp lý cho việc tiếp tục áp dụng công cụ Quỹ bình ổn giá xăng dầu đang được quy định tại Nghị định 83/2014/NĐ-CP, được sửa đổi, bổ sung tại Nghị định 95/2021/NĐ-CP. Chính phủ giải thích Quỹ bình ổn giá xăng dầu có cơ chế đặc thù; việc trích lập, sử dụng được thực hiện gắn với các kỳ điều hành giá nhằm tạo bước đệm, hạn chế mức tăng, giảm giá đột biến, ảnh hưởng đến kinh tế, xã hội.

Về vấn đề cần thiết duy trì Quỹ bình ổn xăng dầu, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính – Ngân sách Nguyễn Phú Cường cho biết, Thường trực Ủy ban Tài chính, Ngân sách có 2 loại ý kiến. Đa số ý kiến tán thành với đề xuất của Chính phủ về việc cần thiết phải duy trì Quỹ bình ổn xăng dầu vì cho rằng: Quỹ Bình ổn là một trong những công cụ điều tiết giá xăng dầu trong nước, là biện pháp kinh tế, không phải là can thiệp hành chính; trong bối cảnh hiện nay, khi thị trường xăng dầu của Việt Nam vẫn chưa hoàn toàn vận hành theo quy luật thị trường, còn có sự điều hành của Nhà nước, khi quản lý điều hành giá bán lẻ xăng dầu trong nước vẫn thông qua giá cơ sở thì việc bỏ Quỹ hiện tại là chưa phù hợp. Thực tế thời gian qua cho thấy, khi giá xăng dầu thế giới biến động thì Quỹ bình ổn đã phát huy vai trò “điều hòa”, góp phần giảm được tần suất và mức điều chỉnh tăng giá bán xăng dầu, giảm biên độ biến động của giá, từ đó đã giảm thiểu các tác động tiêu cực đến sản xuất, kinh doanh, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, ổn định đời sống người dân. Hiện nay nhiều quốc gia trên thế giới đã và đang sử dụng mô hình Quỹ bình ổn như một công cụ để ổn định giá xăng dầu trong nước trong những tình huống biến động khó dự báo.

Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính – Ngân sách Nguyễn Phú Cường

Xuất phát từ lý do trên, tại thời điểm hiện nay, khi giá xăng dầu thế giới còn biến động khó lường, với điều kiện chống chịu hiện tại của Việt Nam, khi chu kỳ điều chỉnh giá xăng dầu trong nước còn tương đối dài (10 ngày) thì trước mắt vẫn cần thiết phải duy trì Quỹ bình ổn giá xăng dầu. Tuy nhiên, các ý kiến cũng đề nghị: Việc duy trì Quỹ bình ổn giá xăng dầu nên có thời hạn và thời điểm; Việc điều hành Quỹ Bình ổn giá xăng dầu đòi hỏi linh hoạt hơn nữa; Trong tổ chức thực hiện cần tăng cường trách nhiệm quản lý; tính công khai, minh bạch; có cơ chế giám sát chặt chẽ nhằm bảo đảm hiệu quả sử dụng, đúng ý nghĩa thực tế.    

Tuy nhiên, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính – Ngân sách cũng cho biết, một số ý kiến đề nghị không tiếp tục duy trì Quỹ bình ổn giá xăng dầu vì: Quỹ bình ổn giá xăng dầu là quỹ tài chính không nằm trong cân đối ngân sách nhà nước và nguồn hình thành  được trích lập thông qua giá mua, do người tiêu dùng chi trả (300 đồng/1 lít). Mặc dù không phải tiền NSNN, song lại do doanh nghiệp quản lý và quyết định sử dụng nằm tại cơ quan điều hành. Bên cạnh đó, hiện nay, giá xăng dầu trong nước đã liên thông với giá thế giới. Việc lập quỹ bản chất là sự can thiệp của Nhà nước vào một loại mặt hàng có tính nhạy cảm rất cao với thị trường, khiến giá xăng dầu trong nước và thế giới không đồng nhất, không phản ánh đúng tính chất thị trường của hàng hóa. Ngoài ra, trên thực tế, khi thời điểm giá xăng dầu tăng cao như thời gian vừa qua, trường hợp Quỹ bị âm thì doanh nghiệp vẫn phải chi từ Quỹ, thậm chí là vay ngân hàng bù vào; còn khi giá xăng dầu thế giới xuống thấp, giá xăng dầu trong nước lại giảm chậm do phải trích lập Quỹ, bù đắp cho phần Quỹ âm trước đó, làm ảnh hưởng đến tâm lý người tiêu dùng.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh phát biểu

Tham gia thảo luận về vấn đề này, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh cho biết, cần phải đánh giá hiệu quả của việc sử dụng Quỹ bình ổn xăng dầu trong thời gian vừa qua. Một số doanh nghiệp đã phản ánh rằng, việc điều hành chưa linh hoạt và tác động khiến giá xăng, dầu trong nước chưa bám sát với giá thị truòng.

Cùng chia sẻ quan điểm về vấn đề này, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cũng đề nghị tổng kết kỹ tác dụng của Quỹ này trong các đợt tăng giá xăng dầu thời gian qua, tổng kết về tổ chức, hoạt động trước khi quyết định tiếp tục duy trì hay không duy trì Quỹ.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho ý kiến về Dự án Luật Giá (sửa đổi)

Cho ý kiến về vấn đề này, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho biết, qua phản ánh của báo chí, truyền thông, một số nhà nghiên cứu, nhà quản lý cho rằng cần bỏ Quỹ bình ổn giá xăng dầu. Chủ tịch Quốc hội đề nghị cần có tổng kết, đánh giá, rút ra kinh nghiệm, bài học về việc quản lý, sử dụng Quỹ này, từ đó có cơ sở cho quyết định giữ Quỹ hoặc bỏ Quỹ. Chủ tịch Quốc hội cho rằng, cần có nghiên cứu, rà soát kỹ lưỡng, khoa học để đi đến kết luận nên giữ hay nên bỏ Quỹ bình ổn giá xăng dầu, và khi bỏ thì có các công cụ nào thay thế trong việc điều hành, quản lý giá mặt hàng quan trọng này. Cần có những dự báo căn cơ, đánh giá tác động chính xác và toàn diện trong vấn đề này.

Phát biểu kết luận phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải đánh giá hồ sơ dự án Luật đã được chuẩn bị công phu, kỹ lưỡng, tương đối toàn diện, cần tiếp thu đầy đủ ý kiến của các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội để tiếp tục hoàn thiện, trình dự án Luật trước Quốc hội.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải phát biểu kết luận

Ngoài ra, Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị cơ quan soạn thảo hoàn thiện các quy định về danh mục, tiêu chí xác định danh mục, biện pháp, trách nhiệm, thẩm quyền quy định và điều chỉnh danh mục hàng hóa, dịch vụ bình ổn giá. Trường hợp áp dụng bình ổn giá, cơ chế xử lý trong từng trường hợp, trong trường hợp khẩn cấp lưu ý các biện pháp chủ yếu để bình ổn giá là điều hòa cung cầu, điều hòa sản xuất trong nước, nhập khẩu, xuất khẩu, tổ chức lưu thông hàng hóa, áp dụng các giải pháp tài chính, tiền tệ. Các quy định về Quỹ bình ổn giá cần đánh giá kỹ quy định cụ thể, nên coi thành lập quỹ là biện pháp bình ổn giá bổ sung, không phổ biến. Thành lập quỹ trong trường hợp bất khả kháng quy định rõ trường hợp thành lập quỹ, điều kiện thành lập được, thành lập quỹ cần có mục tiêu và thời hạn, nên giải thể quỹ khi hoàn thành mục tiêu.