Tối 29/12/2020 (giờ Việt Nam), tại Bộ Ngoại giao và Phát triển, Vương Quốc Anh, Đại sứ Việt Nam tại Anh Trần Ngọc An và Đại sứ Anh tại Việt Nam Gareth Ward đại diện cho Chính phủ hai nước đã chính thức ký kết Hiệp định Thương mại Tự do giữa Việt Nam và Vương quốc Anh (UKVFTA).
Quan hệ Việt Nam - Liên hiệp Vương quốc Anh và Bắc Ireland được thiết lập dựa trên nhiều giá trị chung: Tôn trọng độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của các quốc gia; không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau; tôn trọng lẫn nhau và cùng có lợi; cam kết ủng hộ thương mại tự do trên toàn cầu; tôn trọng và thúc đẩy pháp quyền và nhân quyền; thúc đẩy luật pháp quốc tế và chủ nghĩa đa phương, thúc đẩy hòa bình, an ninh và thịnh vượng phù hợp với Hiến chương Liên hợp quốc.
Kể từ khi Việt Nam và Liên hiệp Vương quốc Anh và Bắc Ireland thiết lập quan hệ Đối tác chiến lược (năm 2010) đến nay, hợp tác Việt Nam - Anh trong khuôn khổ song phương và đa phương đã có nhiều bước tiến tích cực trên các lĩnh vực, tiếp tục được kỳ vọng phát triển lên tầm cao mới trong bối cảnh nước Anh rời khỏi Liên minh châu Âu (EU). Năm 2020, Bộ trưởng Ngoại giao hai Bên đã ra Tuyên bố chung nhân dịp kỷ niệm 10 năm thiết lập Đối tác chiến lược (2010 - 2020) với tầm nhìn hướng tới nâng cấp quan hệ lên mức cao hơn. Năm 2021, bất chấp những khó khăn của đại dịch COVID-19, phía Anh đã cử nhiều Đoàn lãnh đạo cấp cao thăm Việt Nam. Hai Bên đã phối hợp triển khai hiệu quả các cơ chế hợp tác song phương, duy trì phối hợp tốt tại các diễn đàn đa phương, đặc biệt là Liên hợp quốc (LHQ), Hội đồng Bảo an LHQ, trong khuôn khổ Diễn đàn hợp tác Á - Âu (ASEM) và ASEAN - Anh.
Về hợp tác chính trị - ngoại giao, Việt Nam và Anh duy trì thường xuyên các chuyến thăm cấp cao, tăng cường trao đổi và hợp tác ở cấp bộ trưởng và quan chức cấp cao giữa các cơ quan liên quan của chính phủ hai nước, thúc đẩy giao lưu Quốc hội, chính đảng, chính quyền địa phương và nhân dân hai nước. Các chuyến thăm cấp cao được duy trì đều đặn tạo xung lực cho mối quan hệ năng động, tích cực.
Hợp tác thương mại, đầu tư Việt Nam - Vương quốc Anh với những bước phát triển tích cực
Về hợp tác thương mại - đầu tư, đây là điểm sáng và cũng là trụ cột ưu tiên trong quan hệ đối tác chiến lược Việt Nam - Liên hiệp Vương quốc Anh và Bắc Ireland. Đối với Việt Nam, Vương quốc Anh hiện đang là đối tác thương mại quan trọng hàng đầu và là thị trường xuất khẩu lớn thứ 13 trong số các quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới và đứng thứ 5 trong số các quốc gia và vùng lãnh thổ Châu Âu, Châu Mỹ.
Trong 5 tháng đầu năm 2022, các sản phẩm xuất khẩu có mức tăng trưởng tốt tại thị trường Anh gồm có: Cà phê (178%); Dây điện và dây cáp điện (98%); Đá quý, kim loại quý và sản phẩm (68,3%); Bánh kẹo và các sản phẩm từ ngũ cốc (48%); Hàng dệt mau (43,9%); Hạt tiêu (35,5%); Kim loại thường và thành phẩm (32%). Kim ngạch nhập khẩu cũng chứng kiến tăng trưởng đột biến ở một số nhóm hàng bao gồm: Sắt thép các loại (tăng 650%); Dược phẩm (140,5%); Thuốc trừ sâu và nguyên liệu (66,8%); Vải các loại (19,8%); Sản phẩm từ cao su (19,5%); Hóa chất (19%).
Trước đó, năm 2021, tổng kim ngạch thương mại song phương đạt 6,6 tỷ USD. Xuất khẩu của Việt Nam sang Anh tăng mạnh được cho là chủ yếu nhờ Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - Vương quốc Anh (UKVFTA) và sự phục hồi của chuỗi cung ứng sau đại dịch. Anh là đối tác thương mại lớn thứ ba của Việt Nam tại châu Âu. Các sản phẩm xuất khẩu chính của Việt Nam sang Anh là điện thoại - linh kiện, hàng dệt may, giày dép, sắt thép các loại, máy vi tính - linh kiện, hạt điều, cà phê, hạt tiêu và nhập khẩu từ Anh gồm máy móc, thiết bị, dược phẩm, sản phẩm hoá chất, hóa chất, nguyên phụ liệu dệt may - da giày, ô tô nguyên chiếc. Hiện Anh đã đề nghị gia nhập CPTPP (02/2021) và mong muốn Việt Nam ủng hộ trong vấn đề này.
Theo thống kê của Vụ Thị trường Châu Âu - Châu Mỹ (Bộ Công thương), trong lĩnh vực đầu tư, tính đến tháng 5 năm 2022, Vương quốc Anh có tổng cộng 462 dự án đầu tư vào Việt Nam, với tổng vốn đầu tư đăng ký còn hiệu lực đạt 4,15 tỷ USD. Các nhà đầu tư Vương quốc Anh đầu tư nhiều nhất tại Việt Nam trong lĩnh vực công nghiệp chế biến chế tạo với 120 dự án, vốn đầu tư đăng ký đạt gần 1,6 tỷ USD, chiếm gần 40% tổng vốn đầu tư.
Đại diện cơ quan chức năng, các chuyên gia tham luận tại Hội thảo “Một năm thực thi UKVFTA: Thành tựu nổi bật và định hướng sắp tới” tại điểm cầu Hà Nội.
Để đạt được những kết quả ấn tượng nêu trên, trong năm qua, Việt Nam đã tổ chức nhiều hội nghị quan trọng, nhiều hoạt động để đưa vào thực thi và phổ biến Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam - Vương quốc Anh (UKVFTA) tới cộng đồng doanh nghiệp, có thể kể đến như: Thương vụ Việt Nam tại Vương quốc Anh chủ trì, phối hợp với Bộ Công Thương tổ chức các Hội thảo xúc tiến thương mại trực tuyến kết nối các doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam tới các hệ thống siêu thị, nhà nhập khẩu của Anh; Bộ Công Thương tổ chức Hội nghị cơ hội và thách thức trong bối cảnh hậu Brexit và Covid-19. Đặc biệt phải kể tới là chương trình ra mắt Cổng Thông tin Cơ sở Dữ liệu Thương mại Việt Nam (VNTR) được Bộ Công Thương xây dựng với sự hỗ trợ của Chính phủ Vương quốc Anh.
Thúc đẩy hợp tác trong các lĩnh vực quốc phòng - an ninh, giáo dục - đào tạo
Hợp tác quốc phòng - an ninh giữa hai nước thời gian qua phát triển tích cực. Theo đó, hai Bên tích cực đẩy mạnh hợp tác đào tạo, trao đổi thông tin. Bộ Quốc phòng hai nước đã nâng Đối thoại chính sách quốc phòng thường niên lên cấp Thứ trưởng (đã duy trì 3 phiên họp, luân phiên tại mỗi nước); thiết lập Nhóm công tác về hợp tác quốc phòng, thúc đẩy hợp tác trên nhiều lĩnh vực ưu tiên như về gìn giữ hòa bình trong khuôn khổ Liên hợp quốc, đào tạo tiếng Anh, an ninh biển, đồ bản và thủy đạc; hai bên phối hợp chặt chẽ trong giải quyết vấn đề buôn bán người.
Hợp tác giáo dục giữa hai bên cũng thường xuyên được tăng cường với sự hiện diện của Cơ quan phát triển văn hoá - giáo dục (Hội đồng Anh) tại Hà Nội, Đà Nẵng và Thành phố Hồ Chí Minh; tích cực thúc đẩy sự tham gia của hệ thống các trường hàng đầu của Anh trong liên kết đào tạo cũng như hợp tác xây dựng, phát triển các cơ sở giáo dục đại học tại Việt Nam (bao gồm Đại học Apollo và Đại học Anh tại Hà Nội, Viện Nghiên cứu và Đào tạo Việt - Anh trong Đại học Đà Nẵng, giai đoạn I của trường Đại học Việt - Anh tại Đà Nẵng). Đã có 32 chương trình liên kết đào tạo giữa các trường đại học, cao đẳng hai nước được thiết lập. Hiện cũng có hơn 12.000 học sinh, sinh viên Việt Nam đang theo học tại các trường của Anh.
Anh là đất nước có nền giáo dục lâu đời, phát triển và thành công hàng đầu thế giới, có ảnh hưởng không nhỏ đến hệ thống giáo dục toàn cầu. Trong khi đó, Việt Nam là một nước đang phát triển, luôn chú trọng tới giáo dục - đào tạo như một quốc sách hàng đầu cũng như đang có nhiều thay đổi về hệ thống, nội dung và phương pháp giáo dục các cấp. Đồng thời, nhu cầu du học của học sinh, sinh viên, học viên Việt Nam ngày càng tăng, trong đó nền giáo dục Anh có sức hấp dẫn lớn. Nếu Anh đang tìm kiếm các thị trường mới để xuất khẩu các lĩnh vực thế mạnh của mình là dịch vụ tài chính, công nghệ, giáo dục thì Việt Nam là một thị trường đầy tiềm năng. Mong muốn của Việt Nam trong cả quan hệ đối tác giáo dục và công nghệ giáo dục được Anh hết sức ủng hộ. Do vậy, hợp tác giữa hai bên thời gian qua đã đạt được một số thành tựu.
Cộng đồng người Việt tại Anh có khoảng 110.000 người, nhìn chung sống hòa nhập, ổn định, có những hoạt động tích cực, góp phần củng cố đoàn kết cộng đồng và hướng về xây dựng quê hương.
Nhiều dư địa thúc đẩy hợp tác trên các lĩnh vực
Các chuyên gia cho rằng, quan hệ Việt Nam - Liên hiệp Vương quốc Anh và Bắc Ireland còn nhiều không gian để phát triển khi cả hai nước đều coi trọng và mong muốn thúc đẩy hơn nữa quan hệ đối tác chiến lược. Việt Nam luôn coi Anh là một trong những đối tác quan trọng hàng đầu, đánh giá cao vai trò của Anh trên trường quốc tế. Chính phủ Anh đánh giá cao vai trò và vị thế ngày càng quan trọng của Việt Nam ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương và Đông Nam Á. Điều này được thể hiện rõ khi hai bên thông qua “Tuyên bố chung về quan hệ đối tác chiến lược Việt Nam - Vương quốc Anh: Định hướng phát triển trong 10 năm tới” vào năm 2020, 10 năm sau khi hai nước nâng cấp lên quan hệ đối tác chiến lược.
Những năm gần đây, hợp tác thương mại, đầu tư Việt Nam - Liên hiệp Vương quốc Anh và Bắc Ireland có những bước phát triển tích cực và hứa hẹn nhiều đột phá trong tương lai. Việt Nam là một trong số ít các đối tác châu Á đã ký kết Hiệp định Thương mại Tự do với Anh (UKVFTA), đây là một cơ sở quan trọng để quan hệ kinh tế - thương mại hai nước đạt những bước tiến mới. Đây cũng là một động lực lớn đối với Việt Nam về xuất khẩu, thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) và thu hút các doanh nghiệp Anh tham gia vào nỗ lực nâng cao chuỗi giá trị của đất nước. UKVFTA được tận dụng để giải quyết những thách thức cốt lõi của cả hai quốc gia và gặt hái những lợi ích lớn hơn từ hội nhập toàn cầu. Việt Nam có thể khai thác thế mạnh của Anh trong các dịch vụ liên quan đến nghiên cứu, phát triển và dịch vụ tư vấn quản lý. Là nhà cung cấp hàng đầu toàn cầu về loại hình dịch vụ này, Anh có nhiều tiềm năng hỗ trợ Việt Nam thúc đẩy nâng cao năng suất lao động và đổi mới trong 5 đến 10 năm tới.
Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Quốc Khánh khẳng định, dư địa để doanh nghiệp Việt Nam khai thác tiềm năng của Hiệp định Thương mại Tự do giữa Việt Nam và Liên hiệp Vương quốc Anh và Bắc Ireland (UKVTFA) là rất lớn.
Theo Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Quốc Khánh, dư địa để doanh nghiệp Việt Nam khai thác tiềm năng của Hiệp định Thương mại Tự do giữa Việt Nam và Liên hiệp Vương quốc Anh và Bắc Ireland (UKVTFA) này là rất lớn. Đóng góp to lớn của Hiệp định này là giúp quan hệ thương mại tự do giữa Việt Nam và Vương quốc Anh không bị gián đoạn, hỗ trợ doanh nghiệp phục hồi sau đại dịch. Với hiệp định UKVFTA, hàng hóa của Việt Nam sẽ được hưởng nhiều ưu đãi tích cực. Theo đó, thuế nhập khẩu Vương quốc Anh sẽ được xoá bỏ đến 99,2% trong vòng 6 năm. Ngay năm đầu tiên hiệp định có hiệu lực, nhiều sản phẩm hàng hóa của Việt Nam, đặc biệt là nông sản đã tận dụng được ưu đãi thuế quan sang thị trường này. Nhiều mặt hàng của Việt Nam tăng trưởng xuất khẩu tốt, như: Hạt tiêu, rau quả, gốm sứ, thủ công mỹ nghệ....
Trong lĩnh vực giáo dục - đào tạo, hợp tác giữa hai bên còn nhiều không gian phát triển khi tiếng Anh và giáo dục Anh quốc rất được ưa chuộng tại Việt Nam. Tuy vậy, với xu hướng ngày càng mở rộng thị trường giáo dục tại Việt Nam, Anh phải cạnh tranh với các đối tác khác.
Trong lĩnh vực quốc phòng - an ninh, không gian hợp tác của hai nước là rất lớn. Các nhóm hợp tác về quốc phòng Việt Nam - Liên hiệp Vương quốc Anh và Bắc Ireland gồm nghiên cứu chiến lược quốc phòng, hợp tác quốc phòng, hợp tác công nghiệp quốc phòng và hợp tác quốc tế về gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc đều có triển vọng phát triển.
Các chuyên gia nhận định, quan hệ đối tác chiến lược Việt Nam - Liên hiệp Vương quốc Anh và Bắc Ireland có nhiều cơ sở và quyết tâm để đạt được mức độ hợp tác cao hơn, sâu hơn và tin cậy hơn. Hai bên cùng đánh giá cao vai trò, vị trí của nhau trên cả bình diện khu vực và thế giới, nhìn nhận những cơ hội để mối quan hệ đáp ứng được lợi ích của cả hai Bên./.