Bộ trưởng Bộ Tài chính Đinh Tiến Dũng trình bày tờ trình Ảnh: Đình Nam
Theo Tờ trình, Dự thảo Luật Quản lý nợ công (sửa đổi) bổ sung 3 chương mới, được bố cục thành 10 chương và 67 điều, quy định về Chỉ tiêu an toàn, chiến lược, chương trình và kế hoạch vay, trả nợ công; Nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong quản lý, sử dụng nợ công; Quản lý về huy động, sử dụng vốn vay và trả nợ của Chính phủ; Quản lý cho vay lại vốn vay nước ngoài của Chính phủ; Cấp và quản lý bảo lãnh Chính phủ; Quản lý nợ của chính quyền địa phương; Đảm bảo khả năng trả nợ công; Kế toán, kiểm toán, thống kê, báo cáo và công bố thông tin về nợ công.
Trình bày báo cáo thẩm tra dự thảo Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, ngân sách Nguyễn Đức Hải tán thành về sự cần thiết sửa đổi Luật nhằm khắc phục những hạn chế, bất cập của Luật hiện hành, bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật, đáp ứng yêu cầu quản lý nợ công trong tình hình mới.
Ủy ban Tài chính ngân sách nhận thấy, về cơ bản, nội dung của Dự thảo luật đã thể hiện tương đối bao quát các vấn đề liên quan đến quản lý nợ công, luật hóa nhiều nội dung hiện đang được quy định tại các văn bản dưới luật, các quy định về cơ bản phù hợp thông lệ quốc tế. Tuy nhiên, đối chiếu với yêu cầu đặt ra, với tính chất là đạo luật điều chỉnh nội dung phức tạp, liên quan trực tiếp đến việc huy động, quản lý sử dụng các nguồn lực, đến an ninh tài chính quốc gia, Ủy ban Tài chính, ngân sách cho rằng, một số vấn đề cần được tiếp tục rà soát, hoàn chỉnh.
Về phạm vi sửa đổi, để đáp ứng yêu cầu quản lý nợ công trong tình hình mới, Dự án Luật cần bám sát quan điểm, mục tiêu đặt ra đối với việc sửa đổi Luật nhằm phân định rõ hơn thẩm quyền, trách nhiệm của từng cơ quan, đơn vị trong quy trình quản lý, giám sát, phân bổ, sử dụng, trả nợ, góp phần nâng cao hiệu quả, chất lượng quản lý nợ công.
Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, ngân sách Nguyễn Đức Hải trình bày báo cáo thẩm tra
Về tính cụ thể của Dự thảo luật, một số quy định chưa được luật hóa như các nội dung liên quan đến vốn đối ứng cho các chương trình, dự án sử dụng vốn ODA, vay ưu đãi nước ngoài của Chính phủ, phát hành trái phiếu Chính phủ, trái phiếu được Chính phủ bảo lãnh, trái phiếu chính quyền địa phương,...
Về xử lý vi phạm pháp luật về quản lý, sử dụng nợ công, Ủy ban Tài chính, ngân sách nhận thấy, các quy định còn chưa bảo đảm tính cụ thể; đề nghị quy định rõ chế tài cụ thể để xử lý đối với từng đối tượng có hành vi vi phạm pháp luật trong quản lý, sử dụng nợ công để khắc phục các tồn tại, hạn chế hiện nay.
Về chỉ tiêu an toàn nợ công, Ủy ban Tài chính, ngân sách đề nghị cân nhắc không quy định các chỉ tiêu an toàn nợ công trong kế hoạch phát triển - kinh tế xã hội 5 năm để tránh trùng lắp với kế hoạch vay, trả nợ công 5 năm.
Thảo luận tại phiên họp, các thành viên Ủy ban thường vụ Quốc hội cho rằng, đây là luật hết sức quan trọng, ngang tầm như Luật ngân sách, Luật đầu tư công và các luật khác và nó cũng là một trong những nhiệm vụ của chúng ta để tập trung giải quyết vấn đề nợ công, vấn đề nợ xấu của nền kinh tế. Ủy ban thường vụ Quốc hội cơ bản thống nhất với mục tiêu, quan điểm về việc sửa đổi Luật quản lý nợ công và nhấn mạnh sửa đổi lần này phải đảm bảo phù hợp với tinh thần Nghị quyết của Trung ương Đảng, Hiến pháp, Luật ngân sách, Luật đầu tư công và khắc phục cho được các tồn tại, hạn chế, vướng mắc trước đây của luật và tiếp thu tốt các thông lệ quốc tế.
Về tính cụ thể của dự thảo Luật, Phó Chủ tịch Quốc hội Đỗ Bá Tỵ cho rằng, tuy có cố gắng nhưng hiện nay vẫn còn nhiều văn bản dưới luật; để đảm bảo luật hóa tối đa và hạn chế những văn bản dưới luật, đề nghị nghiên cứu để làm sao đưa vào những văn bản trong luật này để đảm bảo tính thống nhất, cụ thể, giảm tối đa văn bản dưới luật. Phó Chủ tịch Quốc hội Đỗ Bá Tỵ bày tỏ băn khoăn về chi tiêu an toàn nợ công, chiến lược về chương trình kế hoạch vay trả nợ. Phó Chủ tịch đề nghị, Chính phủ nên nghiên cứu làm sao có thể Quốc hội quyết định cả về vấn đề chi tiêu, chiến lược nợ công hoặc có thể tính tích hợp vào kế hoạch vay, trả nợ công 5 năm thì sẽ không bị vênh.
Tại phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban đối ngoại Nguyễn Văn Giàu, Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng và An ninh Võ Trọng Việt đề nghị Chính phủ tiếp tục rà soát đảm bảo tính thống nhất của luật này với hệ thống pháp luật và tính khả thi, cụ thể của luật để tránh chung chung và dễ đi vào cuộc sống.
Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển phát biểu kết luận tại phiên họp
Kết luận nội dung thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển đề nghị Chính phủ phải giải trình thêm về các khoản nợ của các doanh nghiệp nhà nước, nhất là những doanh nghiệp mà nhà nước nắm quyền chi phối, các đơn vị sự nghiệp có quyền tự chủ tài chính; Đề nghị lưu ý các khoản nợ của ngân sách nhà nước đối với các định chế tài chính phải đảm bảo sự hợp lý, công bằng.
Đồng thời, Ủy ban thường vụ Quốc hội đề nghị cần phải có sự tổng kết và rà soát lại, đánh giá tác động để làm sao tránh tình trạng như thời gian vừa qua, chưa nên phê phán bộ nọ, bộ kia nhưng rõ ràng có biểu hiện cắt khúc, không theo hệ thống, đi vay không chỉ là vấn đề trả nợ mà vấn đề hiệu quả vốn vay. Thực tế vừa qua có tình trạng rất nhiều dự án đầu tư không hiệu quả, vay về mà không phải chỉ vay về đầu tư, nói rằng sẽ trả nợ được mà quan trọng nhất là hiệu quả thế nào? Ai đánh giá hiệu quả đó, cần phải xem xét lại. Quan điểm của Ủy ban Thường vụ Quốc hội là phải làm sao thống nhất, hạn chế cắt khúc và cần thiết trong luật phải có một quy trình quy định cụ thể, quy trình từ lúc ký kết, vay thế nào và đảm bảo tinh thần của Nghị quyết 07 của Trung ương.
Ủy ban thường vụ Quốc hội cho rằng, cần phải rà soát lại và có quy trình chặt chẽ về vấn đề quản lý nợ công, đặc biệt là vấn đề bảo lãnh và cho vay lại thì cần thận trọng và theo xu thế là phải gọn lại để tránh tình trạng như vừa qua rất nhiều khoản vay về cho vay lại và bảo lãnh và không thu hồi được, phải trả nợ và có rất nhiều rủi ro.
Ủy ban Thường vụ đề nghị các chỉ tiêu về kiểm soát an toàn nợ công, chiến lược nợ công, chương trình và kế hoạch vay trả nợ cần được rà soát, bổ sung đảm bảo chặt chẽ và làm rõ các thẩm quyền và tránh những thẩm quyền mang tính trung gian, không rõ trách nhiệm và luôn luôn phải đặt vấn đề tính hiệu quả là chính, không đặt ra yêu cầu về sự phát triển mà chúng ta cứ vay ào ạt.
Các chính sách, các chế tài quản lý nợ công cũng cần được rà soát lại đảm bảo tinh thần như phải chặt chẽ, công khai và minh bạch, đề nghị trên cơ sở ý kiến hôm nay, Chính phủ cho rà soát lại và có phần đánh giá tác động của luật này, kể cả những tác động liên quan và cung cấp thông tin đầy đủ cho các đại biểu Quốc hội để tiến hành thảo luận ở Quốc hội.