ĐẢM BẢO LUẬT ĐẤT ĐAI (SỬA ĐỔI) ĐỒNG BỘ, THỐNG NHẤT VỚI BỘ LUẬT DÂN SỰ
Luật Đất đai (sửa đổi) đã được Quốc hội xem xét, thảo luận và cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 5 vừa qua. Dự kiến dự án luật này sẽ tiếp tục được Quốc hội xem xét, cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 6. Về đơn vị sự nghiệp công lập giao đất không thu tiền sử dụng đất được lựa chọn chuyển một phần hoặc toàn bộ diện tích sang hình thức thuê đất trả tiền thuê đất hàng năm, đại diện cơ quan soạn thảo cho biết, theo quy định của pháp luật về đất đai hiện hành (Điều 54 và Điều 56 Luật Đất đai) thì đơn vị sự nghiệp công lập sử dụng đất xây dựng công trình sự nghiệp có 02 loại: giao đất không thu tiền sử dụng đất áp dụng cho đơn vị sự nghiệp công lập chưa tự chủ tài chính; lựa chọn thuê đất trả tiền thuê đất hàng năm hoặc thuê đất trả tiền thuê đất một lần cho cả thời gian thuê áp dụng cho đơn vị sự nghiệp công lập tự chủ tài chính.
Tuy nhiên, các Nghị định của Chính phủ (như Nghị định số 16/2015/NĐ-CP ngày 14/02/2015, Nghị định số 141/2016/NĐ-CP ngày 10/10/2016, Nghị định số 60/2021/NĐ-CP ngày 21/6/2021 của Chính phủ) quy định cơ chế tự chủ tài chính của đơn vị sự nghiệp công lập (bao gồm cả đơn vị sự nghiệp công lập trong lĩnh vực sự nghiệp kinh tế và sự nghiệp khác) thì việc phân loại mức tự chủ tài chính của đơn vị sự nghiệp công gồm 04 loại: Đơn vị tự bảo đảm chi thường xuyên và chi đầu tư; Đơn vị tự bảo đảm chi thường xuyên; Đơn vị tự bảo đảm một phần chi thường xuyên; Đơn vị do Nhà nước bảo đảm chi thường xuyên.
Dự thảo Luật Đất đai lấy ý kiến Nhân dân tiếp tục quy định như quy định của Luật Đất đai hiện hành để giữ ổn định chính sách đất đai đối với đơn vị sự nghiệp công lập qua các thời kỳ.
Tổng hợp ý kiến góp ý của Nhân dân về dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi), có đề nghị cần thống nhất phân loại đơn vị sự nghiệp công lập và thống nhất chính sách đất đai đối với đơn vị sự nghiệp công lập để địa phương thống nhất triển khai thực hiện, đặc biệt là đơn vị sự nghiệp công lập thuộc lĩnh vực y tế và giáo dục. Mặt khác, Dự thảo Luật Đất đai lấy ý kiến Nhân dân quy định đơn vị sự nghiệp công lập tự chủ tài chính thì thuộc đối tượng được Nhà nước cho thuê đất và miễn tiền thuê đất cho cả thời gian thuê. Tuy nhiên, để được miễn tiền thuê đất thì đơn vị phải thực hiện thủ tục hành chính, tốn thời gian và chi phí. Trong thực tế hiện này có rất ít đơn vị sự nghiệp công lập có khả năng trả tiền thuê đất theo quy định.
Do vậy, kiến nghị nên quy định thống nhất đơn vị sự nghiệp công lập thuộc đối tượng được Nhà nước giao đất không thủ tiền sử dụng đất (không phân biệt có tự chủ tài chính hay không), đối với đơn vị sự nghiệp công lập được Nhà nước giao đất không thu tiền sử dụng đất mà có nhu cầu sử dụng một phần hoặc toàn bộ diện tích được giao để sản xuất, kinh doanh, cung cấp dịch vụ thì được lựa chọn chuyển sang hình thức Nhà nước cho thuê đất trả tiền thuê đất hàng năm đối với phần diện tích đó.
Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Đặng Quốc Khánh
Theo ý kiến thẩm tra của Ủy ban Kinh tế của Quốc hội có đề nghị đánh giá thêm tác động về biện pháp khắc phục những vấn đề hạn chế phát sinh từ quy định cho phép đơn vị sự nghiệp công lập được lựa chọn hình thức giao đất không thu tiền sử dụng đất hoặc cho thuê đất trả tiền thuê đất hàng năm.
Hiện nay, quỹ đất do các đơn vị sự nghiệp công lập rất lớn, tuy nhiên do được giao đất không thu tiền sử dụng đất nên không có quyền: cho thuê, thế chấp, liên doanh liên kết; đồng thời, theo quy định của Luật Quản lý, sử dụng tài sản công thì cơ quan, tổ chức, đơn vị được sử dụng tài sản công để khai thác; đơn vị sự nghiệp công lập được sử dụng tài sản công vào mục đích kinh doanh, cho thuê, liên doanh, liên kết nhằm khai thác có hiệu quả tài sản công, tạo điều kiện để đơn vị sự nghiệp công lập tăng dần mức độ tự chủ. Do đó, cần có quy định tương ứng về đất đai để khai thác hiệu quả, tránh lãng phí quỹ đất đang do các đơn vị sự nghiệp công lập quản lý; đề nghị quy định cho đơn vị sự nghiệp công lập được Nhà nước giao đất không thu tiền sử dụng đất, nếu có nhu cầu thì được lựa chọn hình thức thuê đất thu tiền thuê đất hàng năm đối một phần hoặc toàn bộ diện tích đất đang sử dụng.
Để giải quyết vấn đề này, nhiều ý kiến đề nghị sửa đổi quy định đơn vị sự nghiệp công lập được Nhà nước giao đất không thu tiền sử dụng đất (không phân biệt đã tự chủ hay chưa tự chủ tài chính). Trường hợp đơn vị sự nghiệp công lập được Nhà nước giao đất không thu tiền sử dụng đất mà có nhu cầu sử dụng một phần hoặc toàn bộ diện tích được giao để sản xuất, kinh doanh, cung cấp dịch vụ thì được lựa chọn chuyển sang hình thức Nhà nước cho thuê đất trả tiền thuê đất hàng năm đối với phần diện tích đó.
Theo các chuyên gia, nhà nghiên cứu, giải pháp này giúp các địa phương không phải tổ chức đánh giá, làm thủ tục thuê đất đối với đơn vị sự nghiệp công lập đủ điểu kiện tự chủ tài chính để chuyển sang hình thức cho thuê đất thu tiền thuê đất hàng năm như thủ tục hành chính, xác định giá đất, hoạch toán tài sản... Việc cho phép các đơn vị sự nghiệp công lập chủ động, linh hoạt trong khai thác, sử dụng quỹ đất được giao phù hợp với điều kiện của từng đơn vị sự nghiệp tăng thu cho ngân sách nhà nước thông qua tiền thuê đất và thuế từ các hoạt động trên đất thuê.
Đối với người dân và doanh nghiệp, giải pháp này giúp các đơn vị sự nghiệp công lập được chủ động, tự quyết trong việc đổi mới cơ chế hoạt động để khai thác hiệu quả quỹ đất đang sử dụng; giảm dần sự phụ thuộc vào ngân sách nhà nước đối với các hoạt động của đơn vị sự nghiệp công lập, gia tăng nguồn thu và chủ động nguồn chi cho hoạt động của đơn vị.
Trên cơ sở phân tích, đánh giá tác động của các giải pháp, Bộ Tài nguyên và Môi trường kiến nghị chọn giải pháp sửa đổi quy định đơn vị sự nghiệp công lập được Nhà nước giao đất không thu tiền sử dụng đất; đồng thời với các biện pháp nhằm khắc phục những vấn đề hạn chế phát sinh từ quy định theo giải pháp này, gồm: rà soát các quy định trong Nghị định của Chính phủ về trình tự, thủ tục chuyển từ hình thức giao đất không thu tiền sử dụng đất sang hình thức cho thuê đất trả tiền thuê đất hàng năm và ngược lại đối với trường toàn bộ hoặc một phần diện tích đất do các đơn vị sự nghiệp công lập sử dụng; về trình tự, thủ tục điều chỉnh phương án xử lý về tài chính, tài sản, đất đai do thay đổi hình thức sử dụng đất của đơn vị sự nghiệp công lập.