TỔNG THUẬT NGÀY 08/11: QUỐC HỘI THẢO LUẬN VỀ CÔNG TÁC PHÒNG, CHỐNG TỘI PHẠM; CÔNG TÁC THI HÀNH ÁN; CÔNG TÁC PHÒNG, CHỐNG THAM NHŨNG NĂM 2022
Toàn cảnh phiên họp
Ấn tượng từ những con số trong công tác điều tra, xét xử, thi hành án
Báo cáo trước Quốc hội về công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực năm 2022, Tổng Thanh tra Chính phủ Đoàn Hồng Phong nêu rõ, năm 2022, công tác phòng, chống tham nhũng được Đảng, Nhà nước quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo, các bộ, ngành, địa phương, nhất là các cơ quan có chức năng phòng, chống tham nhũng đã tổ chức thực hiện quyết liệt, kiên trì, đồng bộ, toàn diện, bài bản, với quyết tâm chính trị rất cao. Công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế về quản lý kinh tế - xã hội, xây dựng Đảng và hệ thống chính trị được đẩy mạnh, từng bước hình thành cơ chế phòng ngừa chặt chẽ để “không thể tham nhũng”. Công tác điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án được tập trung lãnh đạo, chỉ đạo quyết liệt, hiệu quả với quan điểm “không có vùng cấm, không có ngoại lệ, bất kể người đó là ai”.
Trong thực hiện các biện pháp phòng ngừa tham nhũng, Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương đã ban hành 9.955 văn bản; huỷ bỏ hoặc sửa đổi, bổ sung 2.665 văn bản về định mức, tiêu chuẩn, chế độ; đã kiểm tra theo thẩm quyền đối với 4.217 văn bản (gồm 519 văn bản của các bộ, cơ quan ngang bộ và 3.698 văn bản của địa phương).
Tổng Thanh tra Chính phủ Đoàn Hồng Phong trình bày Báo cáo về công tác phòng, chống tham nhũng năm 2022
Các bộ, ngành, địa phương đã chủ động và rà soát, bổ sung, hoàn thiện các quy định về quy tắc ứng xử của người có chức vụ, quyền hạn thuộc thẩm quyền, lĩnh vực quản lý… Năm 2022, có 14 trường hợp nộp lại quà tặng cho đơn vị. Trong kỳ báo cáo, đã có 542.337 người đã thực hiện kê khai tài sản, thu nhập; 7.662 người được xác minh tài sản, thu nhập; 4.934 số cơ quan, tổ chức, đơn vị đã được kiểm tra việc thực hiện các quy định về kê khai, công khai bản kê khai tài sản, thu nhập. Qua xác minh tài sản, thu nhập, có 74 người kê khai chưa đúng quy định, đã chấn chỉnh, kiểm điểm, xử lý theo quy định. Các cấp, các ngành đã tiến hành chuyển đổi vị trí công tác nhằm phòng ngừa tham nhũng của 52.716 cán bộ, công chức, viên chức.
Qua công tác thanh tra, kiểm toán đã phát hiện sai phạm và kiến nghị thu hồi cho Nhà nước hàng chục nghìn tỷ đồng, hàng nghìn héc ta đất; xử lý nhiều tổ chức, cá nhân vi phạm; kịp thời chuyển 538 vụ, 306 đối tượng có dấu hiệu tội phạm được phát hiện qua công tác thanh tra và 08 vụ việc có dấu hiệu tội phạm được phát hiện qua hoạt động kiểm toán cho cơ quan điều tra.
Ngành Thanh tra đã triển khai 7.844 cuộc thanh tra hành chính và 195.326 cuộc thanh tra, kiểm tra chuyên ngành; ban hành 137.671 quyết định xử phạt vi phạm hành chính; kiến nghị xem xét, xử lý hành chính 2.649 tập thể và 7.159 cá nhân. Việc chuyển vụ việc có dấu hiệu tội phạm cho cơ quan điều tra qua công tác thanh tra tăng 219,5% về số vụ; qua hoạt động kiểm toán tăng 7 vụ so với cùng kỳ.
Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long, thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày Báo cáo về công tác thi hành án năm 2022
Thông tin về công tác thi hành án đối với các vụ án kinh tế, tham nhũng, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long cho biết, đối với các khoản bị thất thoát, chiếm đoạt trong các vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế: đã thi hành xong 1.895 việc, thu được gần 16 nghìn tỷ đồng, tăng hơn 11.895 tỷ đồng, tương đương tăng 290,51% về tiền so với năm 2021. Bên cạnh đó, Bộ Tư pháp đề nghị Viện Kiểm sát nhân dân tối cao tăng cường chỉ đạo việc kiểm sát công tác thi hành án, nhất là trong công tác thu hồi tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt; phối hợp với cơ quan chức năng kiên quyết lập hồ sơ xử lý nghiêm các đối tượng trốn tránh, chây ỳ, chống đối việc thực hiện nghĩa vụ thi hành án.
Về đánh giá tình hình tham nhũng, Ủy ban Tư pháp của Quốc hội cơ bản tán thành với những đánh giá của Chính phủ về tình hình tham nhũng năm 2022, theo đó: “tham nhũng tiếp tục được kiềm chế, ngăn chặn, có chiều hướng thuyên giảm. Tuy nhiên, hành vi tham nhũng ngày càng tinh vi, phức tạp, khó lường hơn, xảy ra trong khu vực nhà nước và khu vực ngoài nhà nước; tình trạng tham nhũng, tiêu cực trên một số lĩnh vực còn nghiêm trọng, phức tạp”.
Bên cạnh đó, Ủy ban Tư pháp nhận thấy, trong năm 2022, tội phạm về kinh tế, tham nhũng gắn với “lợi ích nhóm” có chiều hướng gia tăng; nhiều vụ án tham nhũng gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng, nhất là trong các lĩnh vực y tế, đất đai, đấu thầu, đấu giá, chứng khoán…, xảy ra ở cả khu vực nhà nước và khu vực ngoài nhà nước.
Về nguyên nhân của những hạn chế, Ủy ban Tư pháp nhấn mạnh một số nguyên nhân. Một số cơ quan, tổ chức, đơn vị, nhất là người đứng đầu chưa nhận diện đầy đủ mức độ tham nhũng, tiêu cực trong đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức tại cơ quan, đơn vị mình; chưa thực sự gương mẫu, quyết liệt trong lãnh đạo, chỉ đạo, chưa quyết tâm và có biện pháp đủ mạnh trong tổ chức thực hiện công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.
Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga trình bày báo cáo thẩm tra của Ủy ban Tư pháp
Một số chủ trương, nhiệm vụ, giải pháp phòng, chống tham nhũng, tiêu cực của Đảng còn chậm được thể chế hóa; việc rà soát, sửa đổi, bổ sung, xây dựng mới thể chế kinh tế - xã hội và phòng, chống tham nhũng trên một số lĩnh vực chưa kịp thời, nhiều quy định thiếu chế tài cụ thể. Cơ chế kiểm soát quyền lực, công tác kiểm tra, giám sát việc thực thi quyền lực của người có chức vụ, quyền hạn chưa được quan tâm đúng mức. Việc thực thi pháp luật nói chung, pháp luật về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực tại một số cơ quan, tổ chức, đơn vị chưa nghiêm. Việc quản lý cán bộ, công chức, viên chức còn lỏng lẻo; đánh giá, sử dụng, bố trí cán bộ còn nhiều trường hợp nể nang, cục bộ; năng lực, trình độ của một bộ phận cán bộ, công chức chưa đáp ứng yêu cầu; thu nhập, cuộc sống của cán bộ, công chức, viên chức còn gặp nhiều khó khăn.
Từ đó, Ủy ban Tư pháp đề nghị Chính phủ cần tổng kết, đánh giá, nhận diện đầy đủ các hạn chế và nguyên nhân để dự báo đúng tình hình tham nhũng; trên cơ sở đó xác định rõ nguyên nhân chủ yếu và đề ra giải pháp đột phá để phòng, chống tham nhũng, tiêu cực hiệu quả hơn.
Hoàn thiện thể chế về quản lý kinh tế - xã hội và phòng, chống tham nhũng
Ghi nhận những kết quả đạt được trong công tác phòng chống tham nhũng, đại biểu Trần Văn Tuấn – Đoàn ĐBQH tỉnh Bắc Giang nêu rõ, công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng đã có những bước tiến mạnh, đột phá; tiếp tục khẳng định quyết tâm cao của Đảng, Nhà nước và Nhân dân ta trong cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng với tinh thần "không có vùng cấm", "không có ngoại lệ", đã tạo được hiệu ứng tích cực, lan tỏa mạnh mẽ trong toàn xã hội, được cán bộ, đảng viên và Nhân dân đồng tình ủng hộ, bạn bè quốc tế ghi nhận.
Đại biểu Trần Văn Tuấn – Đoàn ĐBQH tỉnh Bắc Giang
Để đẩy mạnh, nâng cao hiệu quả công tác phòng, chống tham nhũng, đại biểu Trần Văn Tuấn đề nghị tiếp tục đẩy mạnh hoàn thiện thể chế về quản lý kinh tế - xã hội và phòng, chống tham nhũng. Trong đó, cần nghiên cứu sửa đổi, bổ sung Luật Khiếu nại và Luật Tố cáo.
Bên cạnh đó, nhiều đại biểu đề nghị tập trung đấu tranh quyết liệt các loại tội phạm gây bức xúc trong xã hội, tội phạm tham nhũng, tiêu cực trong cơ quan công quyền, doanh nghiệp nhà nước, doanh nghiệp ngoài nhà nước có yếu tố móc nối với nhà nước để tiêu cực và các lĩnh vực khác như: quản lý, sử dụng đất đai, đấu thầu, đấu giá.
Qua theo dõi các vụ án, vụ việc liên quan đến hoạt động đấu thầu thời gian qua, đại biểu Nguyễn Thị Thủy – Đoàn ĐBQH tỉnh Bắc Kạn đã chỉ rõ 5 "chiêu trò lách luật" phổ biến trong hoạt động đấu thầu. Đó là tình trạng chia nhỏ các gói thầu để áp dụng hình thức chỉ định thầu; cài cắm các điều khoản hướng thầu để "cài thầu quen, chèn thầu lạ"; thiết lập liên minh "quân xanh, quân đỏ" để thông thầu, vây thầu; tình trạng móc ngoặc với thẩm định giá để nâng khống giá trị gói thầu; tình trạng nhũng nhiễu, tiêu cực khác trong hoạt động đấu thầu.
Đại biểu Nguyễn Thị Thủy – Đoàn ĐBQH tỉnh Bắc Kạn
Đại biểu Nguyễn Thị Thủy nhấn mạnh, tình trạng vi phạm các quy định pháp luật, tình trạng lách các quy định pháp luật trên đều có thể tiềm ẩn hoặc hướng tới nguy cơ tham nhũng, trục lợi... Đấu thầu nếu không được quy định và quản lý một cách chặt chẽ sẽ trở thành mảnh đất màu mỡ cho tham nhũng, trục lợi. Liên tiếp các vụ việc sai phạm trong đấu thầu vừa qua bị khởi tố đã phản ánh một phần thực tế này.
Từ đó, đại biểu Nguyễn Thị Thủy kiến nghị các cơ quan thanh tra tập trung điều tra, truy tố, xét xử liên quan mảng đấu thầu, nhất là đối với những vụ việc dư luận có nhiều phản ánh để kịp thời phát hiện và xử lý nghiêm các vi phạm.
Trong khi đó, đại biểu Lê Thanh Hoàn - Đoàn ĐQBH tỉnh Thanh Hóa đề nghị Chính phủ cần đặc biệt quan tâm đến phòng, chống tham nhũng trong lĩnh vực đất đai. Bởi thông qua việc thực hiện các hành vi vi phạm pháp luật đất đai, các tổ chức, cá nhân sai phạm có thể thu được những lợi ích rất lớn về kinh tế mà thực tiễn trong thời gian qua đã cho thấy. Theo đại biểu, nếu chúng ta thực thi pháp luật về đất đai không nghiêm sẽ dẫn đến tình trạng vi phạm pháp luật đất đai ngày càng tăng. Và ngược lại, nếu chúng ta thực thi nghiêm chỉnh các quy định của pháp luật về đất đai, cũng như tạo ra cơ chế, chính sách phù hợp thì chắc chắn vi phạm pháp luật về đất đai trong thời gian tới sẽ giảm. Cùng với đó, đại biểu đề nghị nghiên cứu, xem xét việc thành lập các cơ quan kiểm tra, thanh tra, giám sát đất đai quốc gia theo vùng trực thuộc cơ quan Trung ương đóng tại địa phương.
Đại biểu Lê Thanh Hoàn - Đoàn ĐQBH tỉnh Thanh Hóa
Tăng cường và nâng cao hiệu quả các biện pháp phòng ngừa
Cho biết tham nhũng có ở mọi nơi trên thế giới và các nước phát triển trước ta, nước nào cũng phải trải qua công tác phòng, chống tham nhũng, đại biểu Nguyễn Quang Huân – Đoàn ĐBQH tỉnh Bình Dương chia sẻ qua tham khảo kinh nghiệm của những nước phát triển, cho thấy cần phải xây dựng một bộ quy tắc ứng xử theo tiêu chuẩn liêm chính ở cả cơ quan công quyền và cả khối doanh nghiệp cũng như các tổ chức xã hội nghề nghiệp khác. Việc phòng là quan trọng. Làm tốt điều này cũng chính là bảo vệ cán bộ. Bởi ở các nước có bộ quy tắc phân định rất rõ hành vi tham nhũng. Khi cán bộ, công chức thực thi trong bộ quy tắc đó, người ta biết lằn ranh tới đâu được làm, tới đâu không được làm. Ở Việt Nam, một vài cơ quan có thể đã ban hành nhưng chưa thành một phong trào trên toàn xã hội, ở tất cả các doanh nghiệp, cơ quan công quyền, tổ chức. Ngoài ra, phải tăng lương đủ hấp dẫn cho cán bộ, công chức. Đồng thời, phải kiên trì nâng cao nhận thức.
Đại biểu Nguyễn Quang Huân – Đoàn ĐBQH tỉnh Bình Dương
Đại biểu Nguyễn Quang Huân bày tỏ tin tưởng rằng cùng với quá trình phát triển kinh tế, cùng với quá trình phát triển xã hội thì nhận thức chung của xã hội sẽ dần dần đi lên. Bởi, công cuộc chống tham nhũng không phải là một bộ phận này hay một bộ phận kia, nhóm cộng đồng này, nhóm dân cư kia mà phải là toàn xã hội, toàn lực lượng. Chỉ khi nào toàn xã hội cùng có chung một nhận thức thì lúc đấy công tác tham nhũng mới được thuyên giảm.
“Nếu chúng ta làm thường xuyên như rửa mặt hàng ngày, như Bác Hồ nói, thì có thể hy vọng sau 1 - 2 thế hệ nữa thì chỉ số nhận biết tham nhũng của Việt Nam có thể ở mức trên trung bình của thế giới.”, đại biểu nhấn mạnh.
Cùng quan điểm, đại biểu Trần Công Phàn – Đoàn ĐBQH tỉnh Bình Dương cho biết thời gian qua người dân phấn khởi về kết quả của việc đấu tranh phòng, chống tham nhũng. Tuy nhiên, theo đại biểu, đây mới thể hiện ở khâu chống tham nhũng như đã đưa ra xử lý được nhiều vụ án lớn, kịp thời xét xử. Theo đại biểu Trần Công Phàn, các cơ quan tư pháp chú trọng công tác phòng ngừa để xác định tinh thần là không thể và không dám, không muốn tham nhũng.