Đẩy mạnh việc thực hiện chính sách, pháp luật về quản lý, sử dụng vốn, tài sản nhà nước tại doanh nghiệp
Theo báo cáo của Chính phủ việc thực hành tiết kiệm, chống lãng phí trong quản lý sử dụng vốn và tài sản nhà nước trong doanh nghiệp cho thấy, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã tăng cường chỉ đạo đẩy mạnh hoàn thiện cơ chế, chính sách và hệ thống pháp luật về quản lý, sử dụng vốn tại doanh nghiệp nhà nước (DNNN), bảo đảm chặt chẽ, công khai minh bạch, tháo gỡ khó khăn vướng mắc, nhất là vướng mắc trong việc xây dựng phương án sử dụng đất khi cổ phần hóa, để đẩy nhanh tiến độ cổ phần hóa, thoái vốn, hạn chế thất thoát vốn, tài sản nhà nước. Theo đó, Chính phủ ban hành Nghị quyết số 73/NQ-CP ngày 23/9/2019 về Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 60/2018/QH14 ngày 15/6/2018 của Quốc hội về tiếp tục hoàn thiện và đẩy mạnh việc thực hiện chính sách, pháp luật về quản lý, sử dụng vốn, tài sản nhà nước tại doanh nghiệp và cổ phần hóa DNNN. Nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung các Nghị định về chuyển DNNN thành công ty cổ phần, đầu tư vốn Nhà nước vào doanh nghiệp và quản lý, sử dụng vốn tại doanh nghiệp; thu, sử dụng nguồn thu từ cổ phần hóa, thoái vốn Nhà nước tại doanh nghiệp; chuyển đơn vị sự nghiệp thành công ty cổ phần, nhằm bảo đảm tính hiệu lực, hiệu quả, chống thất thoát lãng phí trong quá trình tái cơ cấu DNNN.
Bộ trưởng Bộ Tài chính Đinh Tiến Dũng báo cáo kết quả thực hành tiết kiệm, chống lãng phí năm 2019
Trong năm 2019, có 12 DNNN được phê duyệt phương án cổ phần hóa, trong đó có 03 DNNN thuộc danh mục doanh nghiệp cổ phần hóa đến hết năm 2020 theo Quyết định số 26/2019/QĐ-TTg ngày 15/8/2019 của Thủ tướng Chính phủ; các tập đoàn, tổng công ty nhà nước đã thực hiện thoái vốn trị giá 1.791 tỷ đồng, thu về 3.258 tỷ đồng. Một số bộ, địa phương hoàn thành thoái vốn nhà nước tại doanh nghiệp đạt tỷ lệ cao như Bộ Tài chính (Công ty cổ phần In tài chính), Bộ Tài nguyên và Môi trường (đã thoái vốn tại 3/4 doanh nghiệp), Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn; các tỉnh: Bình Định, Bình Thuận, Đắk Nông, Gia Lai, Hà Nam, Hòa Bình, Khánh Hòa, KonTum, Cà Mau.
Công tác sắp xếp, đổi mới và phát triển, nâng cao hiệu quả hoạt động của công ty nông, lâm nghiệp theo Nghị quyết số 30-NQ/TW ngày 12/3/2014 của Bộ Chính trị tiếp tục được đẩy mạnh, đạt kết quả tốt. Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Phương án sắp xếp tổng thể đối với 40 địa phương, tập đoàn, tổng công ty (đạt 97,56%), với 253/256 công ty nông, lâm nghiệp (đạt 98,83%). Năm 2019 có 44 công ty nông nghiệp (lũy kế đạt 74,42%) và 25 công ty lâm nghiệp (lũy kế đạt 86,76%) chuyển sang hoạt động theo mô hình mới. Các công ty nông, lâm nghiệp sau khi sắp xếp, chuyển đổi hoạt động hiệu quả hơn, cơ bản xử lý được tồn tại về tài chính, tranh chấp, lấn chiếm đất đai; vốn chủ sở hữu tăng lên 27.840 tỷ đồng, doanh thu 14.970 tỷ đồng, lợi nhuận sau thuế 2.270 tỷ đồng.
Đối với việc xử lý 12 dự án chậm tiến độ, kém hiệu quả của ngành Công thương tiếp tục có chuyển biến tích cực, theo nguyên tắc thị trường, Nhà nước không cấp thêm vốn. Đã có 17 ngân hàng thương mại và 01 công ty tài chính cung cấp tín dụng thực hiện xử lý các dự án này. Trong số 06 nhà máy trước đây có hoạt động sản xuất kinh doanh nhưng thua lỗ, đến năm 2019 có 02 nhà máy có lãi, 04 dự án đã từng bước khắc phục khó khăn, tiếp tục giảm lỗ nhưng do tình hình thị trường khó khăn nên kết quả chưa bền vững. Nhà máy sản xuất phân bón DAP số 1- Hải Phòng lợi nhuận sau thuế 7,2 tỷ đồng; Nhà máy thép Việt - Trung lợi nhuận sau thuế 270,7 tỷ đồng. Nhà máy đạm Hà Bắc giảm lỗ 342 tỷ đồng; Nhà máy sản xuất phân bón DAP số 2 - Lào Cai giảm lỗ 208,8 tỷ đồng; Nhà máy đạm Ninh Bình giảm lỗ 417,2 tỷ đồng; Công ty DQS giảm lỗ 46,4 tỷ đồng.
Với 03 dự án trước đây dừng sản xuất kinh doanh, đến nay đã có 01 dự án sản xuất trở lại, 02 dự án đã đủ điều kiện vận hành, nhưng do thị trường khó khăn nên vẫn dừng sản xuất (Dự án Nhà máy sản xuất xơ sợi polyester Đình Vũ; Dự án Nhà máy sản xuất nhiên liệu sinh học Quảng Ngãi; Dự án Nhà máy sản xuất nhiên liệu sinh học Bình Phước).
Có 03 dự án xây dựng dở dang, đang tiếp tục được xử lý (Dự án Nhà máy bột giấy Phương Nam đang tiếp tục xây dựng phương án và tổ chức thực hiện bán đấu giá; Dự án Nhà máy sản xuất nhiên liệu sinh học Phú Thọ tiếp tục gặp khó khăn do PVOil không phải là cổ đông chính (chiếm 39,76%), các cổ đông ngoài ngành (chiếm 60,24%) không góp thêm vốn để tiếp tục triển khai dự án; Dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 Nhà máy gang thép Thái Nguyên chưa giải quyết được tranh chấp Hợp đồng EPC với MCC và các nhà thầu phụ.
Chất lượng cổ phần hóa DNNN còn thấp
Bên cạnh những kết quả đạt được, Chính phủ cũng chỉ ra một số tồn tại, hạn chế như việc rà soát, phê duyệt phương án sử dụng đất của doanh nghiệp thực hiện cổ phần hóa gặp nhiều khó khăn, mất nhiều thời gian do lịch sử pháp lý đất đai phức tạp. Một số cơ chế chính sách liên quan đến cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước có nhiều vướng mắc, trong đó có vướng mắc liên quan đến việc sắp xếp, phê duyệt phương án sử dụng đất, xác định giá trị doanh nghiệp, giá trị các quyền sở hữu trí tuệ (giá trị văn hóa, lịch sử), phần vốn nhà nước để cổ phần hóa, thoái vốn theo quy định tại Nghị định số 126/2017/NĐ-CP ngày 16/11/2017, Nghị định số 167/2017/NĐ-CP ngày 31/12/2017 và Nghị định số 32/2018/NĐ-CP ngày 08/3/2018 của Chính phủ. Ngoài ra, tiến độ cổ phần hóa, thoái vốn tại một số Bộ, ngành, địa phương chậm; số lượng doanh nghiệp thuộc danh sách phải cổ phần hóa đến năm 2020 còn nhiều.
Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách Nguyễn Đức Hải báo cáo thẩm tra kết quả thực hành tiết kiệm, chống lãng phí
Thẩm tra nội dung về quản lý, sử dụng vốn và tài sản nhà nước tại doanh nghiệp, Ủy ban Tài chính – Ngân sách của Quốc hội cho rằng việc phê duyệt phương án cơ cấu lại các DNNN, tiến độ cổ phần hóa chậm. Cụ thể, Bộ Công Thương thoái vốn tại Tổng công ty Máy động lực và Máy nông nghiệp Việt Nam, Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam; Bộ Giao thông vận tải thoái 30,4% vốn nhà nước đầu tư tại Tổng công ty Cảng hàng không Việt Nam - Công ty CP và 35,16% vốn nhà nước đầu tư tại Tổng công ty Hàng không Việt Nam - Công ty CP; Bộ Xây dựng thoái vốn tại 8/11 Tổng công ty cổ phần; Thành phố Hà Nội thoái vốn tại 31/34 doanh nghiệp.
Tại phiên họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính – Ngân sách Nguyễn Đức Hải nêu rõ, số lượng doanh nghiệp phải cổ phần hóa còn nhiều; chất lượng cổ phần hóa thấp do tỷ trọng vốn nhà nước sau cổ phần hóa còn cao chưa thay đổi căn bản phương thức quản lý và kinh doanh sau cổ phần hóa; hiệu quả đóng góp của DNNN thấp; nhiều địa phương, bộ ngành có số lượng doanh nghiệp phải thực hiện cổ phần hóa lớn nhưng chưa thực hiện theo đúng kế hoạch. Có thể kể đến như thành phố Hà Nội: 13 doanh nghiệp; TP. Hồ Chí Minh 38 doanh nghiệp; Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp: 03 Tập đoàn, 03 Tổng công ty; Bộ Công thương: 04 doanh nghiệp; Bộ Xây dựng: 02 Tổng công ty.
Hoàn thiện hệ thống pháp luật phục vụ quá trình sắp xếp, cổ phần hóa DNNN
Trước những đánh giá nhận định trên, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính – Ngân sách Nguyễn Đức Hải cho hay, Ủy ban Tài chính – Ngân sách cơ bản tán thành với các mục tiêu, giải pháp được nêu trong Báo cáo của Chính phủ thực hành tiết kiệm, chống lãng phí năm 2019 đồng thời đề nghị Chính phủ chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương triển khai quyết liệt các mục tiêu, giải pháp đã đề ra trong Báo cáo.
Cụ thể trong năm 2020, Chính phủ tiếp tục tăng cường công tác tổ chức thực hành tiết kiệm, chống lãng phí trên các lĩnh vực, trong đó tập trung vào tiếp tục rà soát, sửa đổi, bổ sung hoàn thiện hệ thống pháp luật phục vụ quá trình sắp xếp, cổ phần hóa, cơ cấu lại và nâng cao hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp có vốn nhà nước. Tăng cường minh bạch thông tin đối với tất cả các doanh nghiệp nhà nước theo các tiêu chuẩn áp dụng đối với công ty đại chúng. Nghiên cứu xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về doanh nghiệp nhà nước; bộ tiêu chí đánh giá hiệu quả hoạt động sản xuất, kinh doanh đối với doanh nghiệp nhà nước theo từng loại hình, lĩnh vực, địa bàn hoạt động đặc thù của doanh nghiệp. Cắt giảm triệt để các chi phí bất hợp lý trong tuân thủ quy định pháp luật về kinh doanh, đẩy lùi và ngăn chặn các hành vi làm phát sinh chi phí không chính thức cho doanh nghiệp. Ban hành Nghị định hướng dẫn việc quản lý và sử dụng nguồn thu từ cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước tại doanh nghiệp để có cơ chế thống nhất trong quản lý, sử dụng nguồn thu từ cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước tại doanh nghiệp. Rà soát, xử lý dứt điểm tồn tại, yếu kém của doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp có vốn nhà nước. Không sử dụng NSNN để xử lý thua lỗ của doanh nghiệp; hạn chế tối đa cấp bảo lãnh của Chính phủ đối với doanh nghiệp nhà nước./.