Báo cáo kết quả thanh tra thực hiện chính sách, pháp luật về thực hành tiết kiệm, chống lãng phí giai đoạn 2016-2021 với Đoàn giám sát của Quốc hội, Tổng Thanh tra Chính phủ Đoàn Hồng Phong đã chỉ ra 7 dạng sai phạm chủ yếu qua công tác thanh tra, kiểm tra thực hành tiết kiệm, chống lãng phí. Theo đó, Thanh tra Chính phủ đã tiến hành thanh tra, phát hiện, xử lý nhiều vi phạm pháp luật của các tổ chức, cá nhân, tập trung vào các lĩnh vực như: quản lý tài chính, ngân sách; quản lý đầu tư, xây dựng; quản lý, sử dụng đất đai; quản lý khai thác tài nguyên, khoảng sản; xây dựng định mức, tiêu chuẩn, chế độ; quản lý, sử dụng vốn, tài sản tại doanh nghiệp nhà nước; lĩnh vực thuế, bảo hiểm. Qua đó đã kiến nghị với các cấp có thẩm quyền hoàn thiện cơ chế, chính sách, pháp luật còn sơ hở, bất cập dễ gây ra thất thoát, tham nhũng, lãng phí, đồng thời kiến nghị thu hồi nhiều tiền, tài sản và đất đai cho Nhà nước.
Thứ nhất, sai phạm, thiết sót trong việc xây dựng định mức, tiêu chuẩn, chế độ. Tổng Thanh tra Chính phủ Đoàn Hồng Phong nêu rõ, một số cơ quan chậm ban hành, sửa đổi, bổ sung các quy định về định mức, tiêu chuẩn, chế độ theo quy định của pháp luật, chưa phù hợp với tính đặc thù của cơ quan, tổ chức, đơn vị; trong đó có những đơn vị sự nghiệp xây dựng quy chế chi tiêu nội bộ có định mức, tiêu chuẩn, chế độ không bảo đảm đúng quy định của pháp luật như: cao hơn hoặc thấp hơn so với quy định của nhà nước.
Không kịp thời xây dựng và ban hành chương trình, kế hoạch thực hành tiết kiệm, chống lãng phí để tổ chức thực hiện; trong chương trình, kế hoạch thực hành tiết kiệm, chống lãng phí có nội dung còn chung chung, thiếu chi tiết, cụ thể đối với các trường hợp cần phải thực hành tiết kiệm, chống lãng phí. Do đó, gây khó khăn cho việc triển khai thực hiện hoặc khó có thể đánh giá được đầy đủ, toàn diện công tác thực hành tiết kiệm hàng năm có đạt mục tiêu, yêu cầu hay không.
Thứ hai, sai phạm trong lĩnh vực quản lý tài chính, ngân sách. Tổng Thanh tra Chính phủ Đoàn Hồng Phong cho rằng, nhiều cơ quan, đơn vị thực hiện công tác quản lý tài chính, ngân sách chưa đúng quy định về định mức, tiêu chuẩn, chế độ để xảy ra thất thoát, lãng phí cho NSNN như: quản lý, sử dụng tài sản công, thanh quyết toán vượt chế độ, định mức, tiêu chuẩn cho phép; sử dụng đúng hóa đơn, chứng từ (trong đó có tình trạng một số cơ quan, đơn vị sử dụng hóa đơn không đúng quy định); có những khoản thu tiền không nộp vào ngân sách cơ quan, đơn vị, để ngoài sổ sách kế toán tự thu, tự chi; không mở đầy đủ sổ sách kế toán, không in sổ, ký khóa sổ, lưu trữ hồ sơ kế toán, thực hiện không đầy đủ chế độ báo cáo tài chính theo quy định.
Tổng Thanh tra Chính phủ Đoàn Hồng Phong đã chỉ ra 7 dạng sai phạm chủ yếu qua công tác thanh tra, kiểm tra thực hành tiết kiệm, chống lãng phí
Lập, thẩm định, phê duyệt, phân bổ và giao dự toán không đúng trình tự, thủ tục, thời gian, vượt định mức, tiêu chuẩn, chế độ; sử dụng kinh phí ngân sách nhà nước không đúng mục đích, không đúng đối tượng theo dự toán được giao; quyết toán chi NSNN không đúng thủ tục, sai nội dung, đối tượng; quản lý, sử dụng quỹ ngoài ngân sách không đúng mục đích, đối tượng theo Quy chế hoạt động và cơ chế tài chính của quỹ.
Mua sắm hàng hóa, trang thiết bị, vật tư không đúng trình tự, thủ tục theo quy định hiện hành của Nhà nước; giá mua sắm cao hơn so với giá thực tế trên thị trường; có những cơ quan, đơn vị mua sắm vượt quá nhu cầu dẫn đến không sử dụng hoặc sử dụng kém hiệu quả, gây lãng phí NSNN. Đặc biệt, Thanh tra Chính phủ tiến hành thanh tra trực tiếp việc sử dụng quỹ BHYT, mua sắm trang thiết vị y tế và vật tư tiêu hao, đấu thầu thuốc chữa bệnh tại 8 đơn vị thuộc Bộ Y tế đã phát hiện nhiều sai phạm nghiêm trọng trong mua sắm trang thiết bị, vật tư y tế, gây thất thoát, lãng phí lớn NSNN; đã tiến hành bàn giao hồ sơ 07 vụ việc có dấu hiệu vi phạm hình sự sang Cơ quan cảnh sát điều tra, Bộ Công an (C03).
Thứ ba, sai phạm trong quản lý đầu tư, xây dựng như quyết định đầu tư vượt khả năng nguồn vốn thuộc ngân sách địa phương; huy động và bố trí kế hoạch vốn đầu tư xây dựng cơ bản chưa đúng quy định; điều chỉnh tổng mức đầu tư dự án tăng cao so với phê duyệt ban đầu làm phá vỡ kế hoạch vốn, không có khả năng cân đối nguồn vốn.
Thanh tra Chính phủ cũng chỉ ra sai phạm trong quản lý đầu tư, xây dựng còn do công tác lập hồ sơ mời thầu không đúng quy định (đưa ra các tiêu chí có tính chất chỉ định thầu, gài thầu); việc thẩm định hồ sơ mời thầu, thẩm định kết quả đấu thầu thiếu chặt chẽ, dẫn đến sai sót của đơn vị tư vấn đấu thầu không được phát hiện chấn chỉnh kịp thời. Chủ đầu tư thực hiện kế hoạch đấu thầu thiếu công khai; minh bạch; không thực hiện đúng kế hoạch đấu thầu đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt; chỉ định thầu không đúng thẩm quyền, quy trình.
Ngoài ra, còn do tiến độ thi công công trình chậm so với hợp đồng, gây lãng phí thời gian và nguồn vốn. Đơn vị thi công thực hiện thiếu khối lượng, không bảo đảm chất lượng so với yêu cầu thiết kế kỹ thuật được duyệt.
Tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công đạt thấp, chưa tập trung nguồn vốn để thanh toán nợ đầu tư xây dựng cơ bản mà còn phân bổ vốn đầu tư dàn trải, dẫn đến có những cơ quan, đơn vị để xảy ra tình trạng nợ đọng kéo dài.
Thứ tư, sai phạm trong lĩnh vực quản lý, sử dụng đất đai. Tổng Thanh tra Chính phủ Đoàn Hồng Phong đã chỉ rõ một số sai phạm việc thực hành tiết kiệm, chống lãng phí trong lĩnh vực quản lý, sử dụng đất đai như buông lỏng quản lý, để cho tổ chức, cá nhân vi phạm pháp luật về đất đai nhưng không được ngăn chặn, xử lý kịp thời; nhiều địa phương để xảy ra tình trạng lấn chiếm đất đai, tự ý chuyển mục đích sử dụng đất, xây dựng công trình trái phép…
Xây dựng phương án bồi thường, hỗ trợ, giải phóng mặt bằng chưa đảm bảo đúng quyền lợi cho người dân, dẫn đến phát sinh khiếu nại; Giao đất, cho thuê đất, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, chuyển đổi mục đích sử dụng đất không theo quy hoạch và các quy định của pháp luật; xác định giá đất không đúng thời điểm, giá đất xác định thấp hơn nhiều so với giá thị trường; không thực hiện hoặc thực hiện không đúng việc đấu giá quyền sử dụng, dẫn đến thất thoát, lãng phí lớn cho NSNN.
Có nhiều chủ đầu tư dự án được nhà nước giao đất, cho thuê đất nhưng không đưa đất vào sử dụng, để đất đai bỏ hoang (hoặc sử dụng sai mục đích) trong nhiều năm, gây lãng phí lớn về nguồn lực đất đai của Nhà nước.
Bên cạnh đó, việc giải quyết thủ tục hành chính về đất đai cho doanh nghiệp, người dân còn chậm và quá hạn so với quy định, gây lãng phí thời gian, tiền của, phiền hà, sách nhiễu đối với người dân và doanh nghiệp.
Thứ năm, sai phạm trong quản lý, khai thác tài nguyên, khoáng sản. Thanh tra Chính phủ cho rằng vẫn còn một số địa phương buông lỏng trong công tác quản lý khai tác tài nguyên, khoáng sản, để xảy ra tình trạng khai thác trái phép khoảng sản, nhất là trong khai thác mỏ, đất, đá, cát, sỏi, gây thất thoát, lãng phí tài nguyên, khoảng sản và ảnh hưởng đến ô nhiễm môi trường; cấp phép khai tác tài nguyên, khoảng sản cho tổ chức, cá nhân chưa đảm bảo điều kiện, tiêu chuẩn kỹ thuật, công nghệ, bảo vệ môi trường.
Thứ sáu, sai phạm trong quản lý, sử dụng vốn, tài sản tại doanh nghiệp nhà nước. Tổng Thanh tra Chính phru Đoàn Hồng phong chỉ rõ còn hiện tượng buông lỏng, thiếu trách nhiệm trong công tác quản lý, sử dụng vốn, tài sản tại một số doanh nghiệp Nhà nước; sử dụng vốn đầu tư vào một số dự án đầu tư đạt hiệu quả thấp, để xảy ra nhiều sai phạm trong sử udngj vốn, tài sản nhà nước tại doanh nghiệp, có trường hợp sai phạm nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng gây thất thoát, lãng phí lớn tài sản, vốn của nhà nước, dẫn đến phải xử lý hình sự.
Công tác cổ phần hóa, thoái vốn doanh nghiệp nhà nước còn chậm, kém hiệu quả; nhất là còn để xảy ra nhiều sai phạm trong định giá tài sản, xác định giá trị doanh nghiệp nhà nước để cổ phần hóa; xảy ra nhiều sai phạm trong việc thoái vốn nhà nước tại các công ty cổ phần, gây thất thoát, lãng phí vốn và tài sản nhà nước tại doanh nghiệp, qua thanh tra đã kiến nghị nhiều doanh nghiệp phải xử lý những sai phạm đến mức phải chuyển cơ quan điều tra làm rõ theo quy định pháp luật.
Qua thanh tra, việc thực hiện yêu cầu, chi tiêu tiết kiệm, chống lãng phí trong quản lý, sử dụng vốn nhà nước, tài sản nhà nước tại nhiều doanh nghiệp chưa đạt yêu cầu. Việc hạch toán không đúng kết quả sản xuất, kinh doanh, không đầy đủ doanh thu, không tăng đúng chi phí hoặc chuyển giá ra nước ngoài; chưa thực hiện nộp đầy đủ về quỹ hỗ trợ sắp xếp và phát triển doanh nghiệp; đầu tư ngoài ngành sai quy định, không hiệu quả, gây thất thoát, lãng phí nguồn vốn của doanh nghiệp.
Thứ bảy, sai phạm trong lĩnh vực thuế, bảo hiểm. Tổng Thanh tra Chính phủ đã chỉ rõ sai phạm trong lĩnh vực này là do không thực hiện hoặc chậm thực hiện nghĩa vụ về thuế, phí, bảo hiểm theo quy định nhà nước. Qua thanh kiểm tra phát hiện một số doanh nghiệp nhà nước, nhất là các doanh nghiệp vừa và nhỏ còn trốn lậu thuế. Kê khai thuế không đầy đủ, không đúng thực tế; khai khống, mua bán hóa đơn để lập hồ sơ hoàn thuế vẫn còn xảy ra ở doanh nghiệp và tổ chức sản xuất kinh doanh. Việc thanh toán bảo hiểm còn có sai phạm về không đúng đối tượng, vượt định mức, tiêu chuẩn tại một số cơ quan, đơn vị trong thời gian qua./.