Tại phiên họp 41 (tháng 1/2020), Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã xem xét, cho ý kiến về một số vấn đề còn ý kiến khác nhau của dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật làm cơ sở định hướng cho các cơ quan nghiên cứu giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật.
Tại phiên họp này, Ủy ban Thường vụ Quốc hội tiếp tục cho ý kiến về một số nội dung còn ý kiến khác nhau để hoàn thiện dự thảo Luật. Theo đó còn vấn đề về trách nhiệm chủ trì việc tiếp thu, chỉnh lý dự án luật, pháp lệnh, dự thảo nghị quyết; về quy định trách nhiệm tham gia thẩm tra của Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội và nguyên tắc áp dụng pháp luật trong trường hợp các văn bản có quy định khác nhau về cùng một vấn đề là còn hai phương án khác nhau. Về quy định hoạt động phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong quy trình xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật các cơ quan có sự thống nhất bổ sung như dự thảo.
Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến lần 2 về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật
Về trách nhiệm chủ trì việc tiếp thu, chỉnh lý dự án luật, pháp lệnh, dự thảo nghị quyết, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng cho biết, Thường trực Ủy ban Pháp luật đã phối hợp với Bộ Tư pháp chỉnh sửa các điều 74, 75, 76, 77 của dự thảo Luật theo đúng Kết luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội tại phiên họp thứ 41; đồng thời bổ sung quy định cơ quan soạn thảo, tổ chức, đại biểu Quốc hội trình dự án có trách nhiệm nghiên cứu, dự kiến sơ bộ nội dung giải trình, tiếp thu ý kiến thảo luận ở Tổ đại biểu Quốc hội để gửi tới đại biểu Quốc hội trước khi thảo luận tại Hội trường. Đối với các dự án luật được xem xét, thông qua theo quy trình tại 2 kỳ họp hoặc 3 kỳ họp, quy định cụ thể thời hạn cơ quan, tổ chức, đại biểu Quốc hội trình dự án có trách nhiệm nghiên cứu, đề xuất nội dung dự kiến giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo theo ý kiến của đại biểu Quốc hội để gửi Ủy ban Thường vụ Quốc hội, đồng thời gửi Thường trực cơ quan chủ trì thẩm tra chậm nhất là 30 ngày kể từ ngày Quốc hội kết thúc thảo luận Hội trường.
Qua tổng hợp ý kiến của Thường trực Hội đồng Dân tộc, của các Ủy ban của Quốc hội, đa số ý kiến thống nhất với nội dung tiếp thu, hoàn chỉnh như trên. Bên cạnh đó, Ủy ban Quốc phòng – An ninh đề nghị cân nhắc không quy định trách nhiệm của cơ quan soạn thảo, cơ quan trình trong việc dự kiến, đề xuất nội dung giải trình, tiếp thu, chỉnh lý, vì cho rằng quy định như vậy dẫn đến sự thiếu thống nhất trong phân công, có thể làm ảnh hưởng đến mối quan hệ giữa các cơ quan và không đủ thời gian dành cho cơ quan thẩm tra để nghiên cứu giải trình, tiếp thu, chỉnh lý.
Về phía Chính phủ vẫn giữ nguyên quan điểm của Chính phủ về quy trình, trách nhiệm và sự phối hợp của các cơ quan trong quá trình tiếp thu, chỉnh lý dự án luật, pháp lệnh như Chính phủ đã trình Quốc hội khóa XIV, kỳ họp thứ 8. Trong quá trình chỉnh lý, Bộ Tư pháp đề nghị báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho giữ 2 phương án như Chính phủ đã trình để báo cáo Quốc hội.
Về quy định trách nhiệm tham gia thẩm tra của Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội đề xuất 2 phương án. Phương án 1: bổ sung trách nhiệm tham gia thẩm tra của tất cả các cơ quan của Quốc hội theo hướng quy định khái quát. Theo đó, đối với các dự án luật, pháp lệnh, dự thảo nghị quyết, Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ chỉ phân công cơ quan chủ trì thẩm tra; còn Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban khác chủ động tổ chức nghiên cứu để chuẩn bị ý kiến tham gia thẩm tra về những nội dung của dự án liên quan đến lĩnh vực do mình phụ trách; gửi văn bản tham gia thẩm tra và cử đại diện tham dự phiên họp của cơ quan chủ trì thẩm tra (khoản 1 Điều 63 của dự thảo Luật). Phương án 2: bổ sung quy định trách nhiệm của 3 cơ quan gồm Hội đồng Dân tộc, Ủy ban Quốc phòng và An ninh, Ủy ban Đối ngoại trong việc tham gia thẩm tra các vấn đề: lồng ghép chính sách dân tộc; bảo đảm quốc phòng, an ninh; tính tương thích với các điều ước quốc tế.
Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng báo cáo một số vấn đề còn ý kiến khác nhau của dự án Luật
Về nguyên tắc áp dụng pháp luật trong trường hợp các văn bản có quy định khác nhau về cùng một vấn đề còn có 2 loại ý kiến. Loại ý kiến thứ nhất cho rằng, quy định như khoản 3 Điều 156 của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật là phù hợp để bảo đảm tránh xung đột, mâu thuẫn trong áp dụng pháp luật. Trường hợp văn bản ban hành trước có quy định ưu tiên áp dụng pháp luật thì vẫn phải thực hiện theo nguyên tắc áp dụng văn bản ban hành sau. Để khắc phục tình trạng mâu thuẫn giữa các luật, cần tăng cường kỷ luật, kỷ cương, bảo đảm các cơ quan thực hiện nghiêm túc quy định tại Điều 12 của Luật (rà soát kỹ, sửa đổi, bổ sung các quy định có liên quan ngay từ khâu soạn thảo, thẩm định, thẩm tra, tiếp thu, chỉnh lý). Vì vậy, loại ý kiến này đề nghị giữ nguyên quy định tại khoản 3 Điều 156.
Loại ý kiến thứ hai cho rằng cả nguyên tắc áp dụng pháp luật tại khoản 3 Điều 156 và nguyên tắc “ưu tiên áp dụng pháp luật” như trong một số luật là cần thiết. Vì vậy, loại ý kiến này đề nghị sửa đổi khoản 3 Điều 156 theo hướng: trong trường hợp các văn bản quy phạm pháp luật do cùng một cơ quan ban hành có quy định khác nhau về cùng một vấn đề thì áp dụng quy định của văn bản ban hành sau; trường hợp văn bản ban hành trước có quy định ưu tiên áp dụng pháp luật đối với vấn đề đó thì áp dụng quy định của văn bản ban hành trước
Thảo luận tại phiên họp, các ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội cơ bản nhất trí với báo cáo của Ủy ban Pháp luật. Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Hà Ngọc Chiến đề nghị dự thảo Luật cần quy định rõ Hội đồng Dân tộc thẩm tra việc đảm bảo chính sách dân tộc trong các dự án Luật, pháp lệnh trước khi trình Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội; đối với ban hành văn bản liên quan đến chính sách dân tộc thì Chính phủ phải xin ý kiến Hội đồng Dân tộc để bảo đảm thực hiện đúng quy định Điều 69 Luật Tổ chức Quốc hội cũng như nhằm cụ thể hóa Điều 75 Hiến pháp.
Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga phát biểu tại phiên họp
Liên quan đến nguyên tắc áp dụng pháp luật, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga thì đề nghị lưu ý đến việc quy định song song hai nguyên tắc áp dụng pháp luật là ưu tiên áp dụng pháp luật chuyên ngành và ưu tiên áp dụng văn bản ban hành sau. Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp cho rằng, nếu quy định cả hai nguyên tắc này trong thời gian tới thì sẽ tiếp tục gây ra chồng chéo trong hệ thống pháp luật, khó khăn trong áp dụng, không rõ sẽ áp dụng văn bản nào. Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga đề nghị nên quy định ưu tiên áp dụng văn bản ban hành sau.
Trong khi đó, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh thì cho rằng vẫn cần quy định cả hai nguyên tắc đồng thời cần có quy định để xử lý bảo đảm liên thông giữa hai nguyên tắc này.
Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân đề nghị lưu ý việc sửa đổi, bổ sung Luật này cần thiết bổ sung các quy định về trách nhiệm cơ quan thẩm tra, cơ quan trình nhưng không làm phát sinh thêm công đoạn, không làm phức tạp thêm quy trình và các điều khoản của dự án Luật cần thể hiện đơn giản, rõ ràng.
Kết luận nội dung thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu nêu rõ, về trách nhiệm chủ trì việc tiếp thu, chỉnh lý dự án luật giữ như quy định hiện hành, tức Ủy ban Thường vụ Quốc hội tổ chức chỉ đạo việc tiếp thu giải trình và cơ quan thẩm tra chủ trì phối hợp với các cơ quan hữu quan để giúp cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội.
Đối với đề xuất bổ sung quy định cơ quan trình dự án Luật có báo cáo giải trình, tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội để gửi Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội và cơ quan chủ trì thẩm tra, Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị giữ như hiện hành, trường hợp cơ quan trình có ý kiến khác với giải trình tiếp thu chỉnh lý của Ủy ban Thường vụ Quốc hội thì cơ quan trình có quyền báo cáo với Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội.
Về trách nhiệm tham gia thẩm tra của Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội, Phó Chủ tịch Quốc hội cho biết tiếp thu theo hướng: Ủy ban Thường vụ Quốc hội phân công cơ quan chủ trì thẩm tra, các Ủy ban khác tham gia thẩm tra về những nội dung của dự án liên quan đến lĩnh vực do mình phụ trách; và với Hội đồng Dân tộc và Ủy ban Về các vấn đề xã hội có quy định riêng về trách nhiệm thẩm tra của hai cơ quan này.
Về nguyên tắc áp dụng pháp luật trong trường hợp các văn bản có quy định khác nhau về cùng một vấn đề, Phó Chủ tịch Quốc hội nêu, trường hợp có hai văn bản cùng quy định một vấn đề thì áp dụng văn bản sau. Trong trường hợp luật ban hành trước có những chính sách cần ưu tiên áp dụng thì các luật sau vẫn thấy các điều đó hợp lý thì quy định ngay trong luật.
Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu kết luận nội dung thảo luận
Ngoài ra, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng nhất trí quy định hoạt động phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong quy trình xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật.
Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu đề nghị các cơ quan hữu quan nghiên cứu tiếp thu ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội để hoàn thiện báo cáo, dự thảo Luật để gửi xin ý kiến các Đoàn đại biểu Quốc hội và trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 9 tới./.