Toàn cảnh phiên họp
Tờ trình Dự án Luật Thư viện cho biết, Pháp lệnh Thư viện được Ủy ban Thường vụ Quốc hội thông qua ngày 28/12/2000 đã tạo cơ sở pháp lý cho hoạt động thư viện, góp phần thúc đẩy sự nghiệp thư viện phát triển, phục vụ nâng cao dân trí, đáp ứng nhu cầu học tập, nghiên cứu và giải trí của người dân. Sau hơn 18 năm thi hành, Pháp lệnh Thư viện đã bộc lộ nhiều bất cập: chưa bao quát được hết mọi vấn đề, quan hệ xã hội mới phát sinh. Mặt khác, sự phát triển và thay đổi của hệ thống pháp luật Việt Nam, Hiến pháp 2013, các đạo luật quan trọng được ban hành khiến nhiều quy định của Pháp lệnh không còn phù hợp. Luật Thư viện được ban hành sẽ góp phần tạo hành lang pháp lý phát triển sự nghiệp thư viện; phát triển văn hóa đọc; khuyến khích cộng đồng, xã hội tham gia và thiết lập cơ chế bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân trong nước và nước ngoài trong hoạt động thư viện; nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý nhà nước; tạo cơ sở pháp lý nâng cao năng lực để thư viện thực hiện tốt vai trò là trung tâm thông tin, văn hóa, giáo dục hữu ích, bảo đảm quyền tiếp cận thông tin, lợi ích hưởng thụ văn hóa và học tập suốt đời của nhân dân, góp phần truyền bá tri thức nhân loại, giữ gìn bản sắc văn hóa của dân tộc, xây dựng xã hội học tập và phát triển con người Việt Nam toàn diện.
Thẩm tra Tờ trình, Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng nêu rõ, sự phát triển mạnh mẽ của khoa học và công nghệ đã tạo ra bước tiến vượt bậc của khoa học thư viện, làm thay đổi cả về tổ chức, quy trình, phương thức hoạt động của thư viện và cách tiếp cận thông tin của người dân; đồng thời cũng tạo ra những thách thức lớn đối với hệ thống thư viện. Thực tế khảo sát cho thấy, hệ thống thư viện ở nước ta, trong đó phần lớn thư viện công cộng cấp huyện, cấp xã, nhiều thư viện trường học chưa được quan tâm đúng mức, hiệu quả hoạt động chưa cao, chưa đáp ứng được nhu cầu đọc và khai thác thông tin của người dân; văn hóa đọc đã và đang bị lấn át bởi những hình thức tiếp cận thông tin mới. Vì vậy, cần phải đổi mới tổ chức, hiện đại hóa và nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động thư viện. Năm 2012, Dự án Luật Thư viện đã được đưa vào Chương trình xây dựng Luật, Pháp lệnh của Quốc hội khóa XIII nhưng Dự thảo Luật lúc bấy giờ còn một số vấn đề chưa được làm rõ nên UBTVQH đã đề nghị đưa ra khỏi Chương trình. Đến nay, Dự án Luật đã được chuẩn bị đảm bảo điều kiện trình Quốc hội. Hồ sơ Dự án Luật Thư viện đã được chuẩn bị đảm bảo yêu cầu theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Ủy ban thẩm tra đề nghị Ban soạn thảo tiếp tục rà soát, nâng cao chất lượng Dự thảo Luật; hoàn thiện và trình dự thảo văn bản quy định chi tiết cùng với Dự án Luật.
Thảo luận trong phiên họp toàn thể tại hội trường, đại biểu Đoàn Thị Hảo- Đoàn ĐBQH tỉnh Thái Nguyên cơ bản nhất trí với sự cần thiết ban hành Dự luật, góp phần tạo hành lang pháp lý phát triển sự nghiệp thư viện; phát triển văn hóa đọc; tạo cơ sở pháp lý nâng cao năng lực để thư viện thực hiện tốt vai trò là trung tâm thông tin, văn hóa, giáo dục hữu ích, bảo đảm quyền tiếp cận thông tin, lợi ích hưởng thụ văn hóa và học tập suốt đời của nhân dân, góp phần truyền bá tri thức nhân loại, giữ gìn bản sắc văn hóa của dân tộc. Tuy nhiên, theo đại biểu, chính sách đầu tư cho hoạt động thư viện cần quy định rõ hơn nữa việc nhà nước tập trung đầu tư cho phát triển thư viện; đào tạo bồi dưỡng nâng cao năng lực nhân lực phát triển thư viện... Đồng thời cần quy định rõ thư viện cộng đồng vào trong luật, để thư viện cộng đồng có thể duy trì và phát triển.
Đại biểu Dương tấn Quân phát biểu
Quan tâm đến vấn đề từ ngữ, đại biểu Dương tấn Quân – Đoàn ĐBQH tỉnh Bà Rịa- Vũng Tàu, cho rằng Dự luật còn khá nhiều điều khoản viết chung chung, chưa rõ nghĩa, gây khó hiểu khi áp dụng như “thư viện số”, “thư viện tích hợp”; “sáp nhập, hợp nhất, chia tách, đình chỉ hoạt động của thư viện”. Ngoài ra, Dự luật cũng sử dụng nhiều cụm từ “theo quy định của pháp luật” mà không rõ là theo quy định nào của pháp luật...
Phát biểu tại phiên thảo luận, đại biểu Tạ Minh Tâm- Đoàn ĐBQH tỉnh Tiền Giang, đề nghị ban soạn thảo tiếp tục phân tích đánh giá để chỉ ra nguyên nhân vì sao thiết chế thư viện vẫn kém còn phát triển trong thời gian qua, từ đó đưa ra chính sách phát triển thiết chế thư viện trong thời gian tới cho phù hợp. Đồng thời dự báo khả năng thu hút các nguồn đầu tư để phát triển thư viện tư nhân, phục vụ nhu cầu phát triển văn hóa, thông tin của xã hội của các vùng và các địa bàn dân cư. Bên cạnh đó, cần xác định rõ cơ chế tài chính, mức độ tài chính, tự chủ tài chính, đào tạo nhân lực của các thư viện công lập khi mới ra đời để tránh tình trạng thiếu kinh phí hoạt động, lạc hậu về nguồn tài liệu.
Cũng quan tâm đến chính sách của nhà nước về phát triển thư viện, đại biểu Nguyễn Thị Mai Hoa- Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Tháp, cho rằng rất nhiều nước đã ban hành Luật Thư viện với tinh thần chung là khẳng định vai trò của thư viện trong phát triển văn hóa, giáo dục, phát triển con người. Do đó, dự luật Thư viện của Việt Nam cũng cần quy định và phân biệt sự đầu tư của nhà nước ở ba mức độ: ưu tiên, bảo đảm, hỗ trợ.
Đại biểu Nguyễn Thị Mai Hoa đưa ra quan điểm
Bên cạnh đó, đại biểu Nguyễn Thị Mai Hoa cũng cho rằng, thư viện trường học có vai trò quan trọng đối với mỗi học sinh, sinh viên, tuy nhiên thư viện trường học ở nước ta trong thời gian qua không thu hút được sự quan tâm của học sinh, đo đó trong Dự luật này cần nghiên cứu và quy định rõ đối với thư viện trường học các vấn đề sau: tên gọi của các thư viện; đối tượng phục vụ của thư viện; cán bộ làm công tác thư viện; trách nhiệm của Bộ Giáo dục và Đào tạo trong việc hướng dẫn hoạt động...
Tại phiên thảo luận, các đại biểu Quốc hội cũng đã nghe Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Ngọc Thiện giải trình, làm rõ một số nội dung mà các đại biểu quan tâm./.