ĐẢM BẢO LUẬT ĐẤT ĐAI (SỬA ĐỔI) ĐI VÀO CUỘC SỐNG, ĐÁP ỨNG ĐƯỢC MONG MỎI CỦA NHÂN DÂN
Qua báo cáo một số vấn đề lớn tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) của Ủy ban Kinh tế cho thấy đến nay vẫn còn đến 29 vấn đề lớn cần tiếp tục thảo luận. Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải chỉ rõ dự thảo luật vẫn còn nhiều điểm chưa rõ, chưa lựa chọn được phương án hoàn thiện, nhiều nội dung còn có ý kiến khác nhau nhưng chưa đủ căn cứ, cơ sở để chỉnh sửa, nhiều nội dung đã thống nhất được chính sách, hướng tiếp thu nhưng chưa thể hiện được vào các điều khoản luật và đang đề nghị làm rõ thêm.
Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về việc tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự án Luật Đất đai (sửa đổi) tại phiên họp thứ 25
Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga bày tỏ băn khoăn khi một số vấn đề đang đợi xin ý kiến của Chính phủ, một số vấn đề Chính phủ chưa giải trình rõ. Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp đề nghị Chính phủ sớm có báo cáo giải trình để trả lời những vấn đề mà Ủy ban Kinh tế theo trách nhiệm của Chính phủ.
Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng cho rằng còn nhiều vấn đề cần phải làm rõ thêm hoặc cần phải tiếp tục đánh giá tác động. Trong khi thời gian từ nay cho đến Kỳ họp thứ 6 không còn nhiều và theo quy định tài liệu phải được gửi đến đại biểu Quốc hội 20 ngày trước khi khai mạc kỳ họp. Đây là dự án luật rất lớn, phức tạp nên càng cần phải đảm bảo thời hạn gửi tài liệu để đại biểu Quốc hội nghiên cứu, tham gia ý kiến một cách chất lượng, hiệu quả vào dự thảo luật.
Cho ý kiến về dự án Luật này, về tổng thể chung, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ ghi nhận dự án Luật đã có một bước tiến rất dài. Các cơ quan đã tập trung rất nhiều công sức cho dự án luật này để từ ngổn ngang nhiều vấn đề đến nay đã gom lại thành nhóm các vấn đề lớn. Các cơ quan của Quốc hội, nhất là Ủy ban Kinh tế (cơ quan chủ trì thẩm tra) cùng với Bộ Tài nguyên và Môi trường (cơ quan chủ trì soạn thảo) đã nỗ lực, có nhiều cố gắng và trách nhiệm cho dự án Luật Đất đai (sửa đổi) – là một nhiệm vụ rất quan trọng. Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh lập pháp là để kiến tạo và phát triển nhất là từ luật đặc biệt quan trọng như Luật Đất đai, do đó nếu các vấn đề đặt ra không xử lý được sẽ cản trở nhiều mục tiêu phát triển.
Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ phát biểu tại phiên họp
Trước những băn khoăn của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ tịch Quốc hội cũng bày tỏ lo lắng về tiến độ hoàn thiện dự thảo luật khi đến nay còn nhiều vấn đề còn ý kiến khác nhau. Chủ tịch Quốc hội đề nghị Chính phủ cần dốc toàn lực để sớm có ý kiến chính thức của Chính phủ về các nội dung lớn còn ý kiến khác nhau. Chủ tịch Quốc hội nêu rõ mục tiêu là hoàn thiện dự án luật bảo đảm đủ điều kiện trình Quốc hội xem xét thông qua tại Kỳ họp thứ 6 tới. Với mục tiêu đó, các cơ quan phải xác định lộ trình rõ ràng, những việc phải làm. Chủ tịch Quốc hội cũng lưu ý không ai hiểu tình hình thực tiễn bằng các Bộ, chính quyền địa phương, do đó ngoài Bộ Tài nguyên và Môi trường thì các bộ ngành khác, chính quyền các địa phương cũng phải có trách nhiệm về vấn đề này.
Cho ý kiến về các vấn đề cần tiếp tục quan tâm, Chủ tịch Quốc hội nêu rõ, vấn đề thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng là vấn đề khó nhất của Luật Đất đai qua các thời kỳ. Trước đó, trình Bày báo cáo một số vấn đề lớn trong tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự án Luật Đất đai (sửa đổi), Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh cho rằng quy định theo hướng liệt kê các trường hợp thu hồi đất để phát triển kinh tế-xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng có ưu điểm bảo đảm sự rõ ràng, dễ theo dõi, dễ áp dụng. Tuy nhiên, việc liệt kê quá cụ thể, chi tiết các dự án, công trình thu hồi đất có nhược điểm khó bảo đảm bao quát, đầy đủ. Trong quá trình thảo luận, có ý kiến cho rằng cách tiếp cận theo hướng liệt kê các trường hợp như hiện nay chưa làm rõ được sự cần thiết của các dự án, công trình này theo tinh thần của Điều 54 Hiến pháp. Do đây là nội dung cụ thể hóa Nghị quyết số 18-NQ/TW, Ủy ban Kinh tế báo cáo, xin ý kiến Ủy ban Thương vụ Quốc hội báo cáo cấp có thẩm quyền cho ý kiến chỉ đạo.
Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh trình bày báo cáo tại phiên họp
Về vấn đề này, theo Chủ tịch Quốc hội, nếu lựa chọn quy định theo hình thức “chọn cho”, tức là liệt kê ra những trường hợp thu hồi đất thì sẽ không cách gì liệt kê hết được, mà càng liệt kê có khi lại càng thiếu, rất chi tiết nhưng vẫn thiếu. Nên chăng tiếp cận theo cách “chọn bỏ”, tức quy định trừ những trường hợp áp dụng hình thức thỏa thuận trong trường hợp thu hồi đất, còn lại là Nhà nước thu hồi đất. Ngoài ra có thể quy định thêm nguyên tắc thu hồi đất phải trong quy hoạch, kế hoạch đã được phê duyệt và quy định các trường hợp bị nghiêm cấm như vừa điều chỉnh quy hoạch vừa ra quyết định thu hồi đất.
Chủ tịch Quốc hội cho rằng không nên gắn việc thu hồi với việc đấu giá, đấu thầu. Muốn đấu giá đất hay đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư thì phải có đất sạch, Nhà nước thu hồi rồi mới đấu giá quyền sử dụng đất và đấu thầu được. Có những trường hợp đấu thầu, đấu giá nhưng không phải thu hồi vì đất sạch từ trước. Do đó, chỉ nên nói đến vấn đề trường hợp nào là đấu giá quyền sử dụng đất và đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư, không gắn chuyện thu hồi đất vào nội dung này để tránh trùng lặp. Trường hợp có giao thoa, thu hồi để đấu giá sử dụng đất thì quy định tiêu chí, có phân cấp, phân quyền đồng thời có “van khóa” để quy định chặt chẽ.
Về các trường hợp được thỏa thuận về nhận chuyển quyền sử dụng đất hoặc đang có quyền sử dụng đất thực hiện nhà ở thương mại, nhà ở xã hội, nhà ở cho lực lượng vũ trang, Chủ tịch Quốc hội cho rằng đây là nội dung cần được thảo luận kỹ và còn liên quan đến Luật Nhà ở. Theo đó cần phân loại trường hợp nhà ở thương mại, nhà ở thương mại giá rẻ tức có sự hỗ trợ và nhà ở xã hội. Bởi hiện nay có sự lẫn hỗn giữa nhà ở thương mại và nhà ở xã hội. Nhà ở thương mại thì muốn bán, cho thuê hay thuê mua cũng được là phương thức của chủ đầu tư theo nguyên tắc thương mại thông thường. Nhà ở xã hội chủ yếu theo hình thức cho thuê hoặc thuê mua. Giao thoa giữa nhà ở thương mại và nhà ở xã hội là nhà ở thương mại giá rẻ cho cán bộ, công chức, viên chức, lực lượng vũ trang, v.v. thì Nhà nước có thể giao đất không thu tiền sử dụng đất để thực hiện dự án, các nội dung khác sẽ theo thị trường.
Về các trường hợp cho thuê đất trả tiền một lần và trả tiền hàng năm, Chủ tịch Quốc hội nêu rõ Nghị quyết 18-NQ/TW không cấm trả tiền một lần mà là “cơ bản thực hiện trả tiền hàng năm”. Như vậy vẫn có hai hình thức là trả tiền một lần và trả tiền hàng năm. Nhưng về cơ bản là thực hiện trả tiền hàng năm thì phải xác định rõ là những trường hợp nào có thể trả tiền và phải trả tiền, chấp nhận trả tiền một lần. Chủ tịch Quốc hội cho rằng những loại dự nào trả tiền một lần thì hoàn toàn có thể tính toán để quy định được trong luật. Đối với trường hợp trả tiền hàng năm, cần làm rõ thêm để bảo đảm cho nhà đầu tư tiên lượng được và phù hợp với dự án đầu tư.
Dự thảo Luật hiện quy định ổn định theo chu kỳ 5 năm đầu và năm đầu tiên của chu kỳ 5 năm sau thì áp dụng theo bảng giá đất mới. Dự thảo quy định tiền thuê đất cho chu kỳ tiếp theo được tính căn cứ bảng giá đất năm đầu tiên của chu kỳ tiếp theo. Chủ tịch Quóc hội đề nghỉ rà soát về sự phù hợp giữa khoản 2 Điều 153 với khoản 1 Điều 159 và Điều 160. Khoản 1 Điều 159 quy định về đối tượng áp dụng bảng giá đất là tính tiền thuê đất khi Nhà nước cho thuê đất trả tiền đất hàng năm. Điều 160 quy định phương pháp xác định giá đất cụ thể thì lại không có quy định áp dụng phương pháp định giá đất cụ thể đối với trường hợp thuê đất kỳ đầu tiên. Việc quy định giới hạn biến động tiền thuê đất không quá mức tăng chỉ số giá tiêu dùng CPI của 5 năm trước đó.
Chủ tịch Quốc hội đề nghị rà soát kỹ lại cách tính tiền thuê đất hàng năm cho chu kỳ tiếp theo ổn định 5 năm và tính biến động của chu kỳ tiếp theo của bảng giá đất và chỉ số CPI. Nhấn mạnh cần phải tính toán hợp lý hơn trong quá trình điều chỉnh, không nên cào bằng tất cả các loại đất như nhau mà còn căn cứ vào công năng sử dụng, không đơn thuần chỉ theo nhóm đất đai như cách phân loại đất đai hiện nay.
Về tổ chức phát triển quỹ đất cần làm rõ tính chất của tổ chức này là đơn vị hành chính hay đơn vị sự nghiệp hay doanh nghiệp hay là quỹ đầu tư. Bên cạnh đó dự thảo Luật còn bỏ ngỏ một số vấn đề như tổ chức phát triển quỹ đất được thuê nhận ký gửi ủy quyền sử dụng đất nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân trực tiếp sử dụng đất nông nghiệp hay còn được thuê nhận ký gửi đối với các hộ và cá nhân khác, cơ chế, trình tự, thủ tục được thuê nhận ký gửi ủy quyền sử dụng đất nông nghiệp…và nhiều vấn đề về cơ chế vận hành khác cần phải tính toán thêm. Chủ tịch Quốc hội nêu rõ đây là nội dung mới cho nên cần phải được đánh giá tác động kỹ lưỡng và cần phải có quy định chi tiết. Quy định chi tiết cũng phải thuyết minh hướng là thế nào để còn quyết định có bổ sung nội dung này hay không.
Ngoài ra, Chủ tịch Quốc hội cũng đề nghị có thêm thuyết minh về phương pháp định giá đất; xem xét quy định trong luật về phương pháp xác định bảng giá đất.
Chủ tịch Quốc hội đặc biệt lưu ý các cơ quan về cách làm, việc phối hợp bởi dự án Luật có quy mô lớn và tính chất phức tạp, tiềm ẩn nhiều rủi ro nếu vẫn có cách làm thông thường thì khó có thể đáp ứng được yêu cầu, do đó cần phải minh bạch, rõ ràng, đồng thời phải lắng nghe nhau, lắng nghe các cơ quan có thẩm quyền, các cơ quan có chuyên môn.
Kết luận nội dung thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải trân trọng việc đầu tư công sức trong thời gian vừa qua của các cơ quan song cũng cần phải tăng tốc và phối hợp chặt chẽ với nhau thường xuyên hơn nữa để xử lý các vấn đề, bảo đảm tuân thủ kế hoạch đã được đặt ra.
Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải kết luận nội dung thảo luận
Sau khi xin ý kiến Hội nghị đại biểu chuyên trách, tiếp tục hoàn thiện dự án luật để báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến tại một phiên họp nữa trước khi trình Quốc hội.
Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải đề nghị Chính phủ chỉ đạo Bộ Tài nguyên và Môi trường, các bộ, các ngành nêu cao tinh thần trách nhiệm, phối hợp chặt chẽ với Ủy ban Kinh tế và các cơ quan Quốc hội tiếp thu, giải trình, hoàn thiện dự thảo luật. Chung sức đồng lòng vì lợi ích quốc gia, dân tộc để đảm bảo chất lượng của dự án luật, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, đảm bảo các quy định của luật đi vào cuộc sống, hoàn thành nhiệm vụ luật pháp quan trọng của nhiệm kỳ, đáp ứng lòng mong mỏi của Nhân dân, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải nhấn mạnh.