Hội nghị lần thứ năm của Ban chấp hành trung ương Đảng khóa XIII đã ban hành Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 16 tháng 6 năm 2022 về "Tiếp tục đổi mới, hoàn thiện thể chế, chính sách, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý và sử dụng đất, tạo động lực đưa nước ta trở thành nước phát triển có thu nhập cao". Tại Nghị quyết này, liên quan đến nội dung “thích ứng với biến đổi khí hậu” trong mục “2.1. Đổi mới và nâng cao chất lượng quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất” yêu cầu “Quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất được lập ở cấp quốc gia, cấp tỉnh và cấp huyện, đáp ứng yêu cầu thực hiện Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội nhanh, bền vững; bảo đảm quốc phòng, an ninh; bảo vệ môi trường, thích ứng với biến đổi khí hậu”.
Dự án Luật Đất đai (sửa đổi) dự kiến được Quốc hội khóa XV xem xét, thông qua tại Kỳ họp thứ 6 (10/2023)
Nghiên cứu về nội dung này, PGS.TS Nguyễn Thế Chinh cho biết, trong luật đất đai sửa đổi năm 2023, nội dung “thích ứng biến đổi khí hậu” đã được thể hiện trong chương V về “Quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất” tại điều 60. “Nguyên tắc lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất”, mục 6 “Sử dụng đất tiết kiệm và có hiệu quả; khai thác hợp lý tài nguyên thiên nhiên và bảo vệ môi trường; thích ứng với biến đổi khí hậu; bảo đảm an ninh lương thực quốc gia, độ che phủ rừng; bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh”.
Như vậy, về nguyên tắc lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đối với, cấp quốc gia, cấp tỉnh và cấp huyện phải có nội dung thích ứng với biến đổi khí hậu. Tuy nhiên trong các điều khoản 64, 65, 66 và một số điều khoản khác không thể hiện nội dung “thích ứng với biến đổi khí hậu”, như vậy sẽ khó triển khai trong thực tiễn đối với việc sử dụng đất do những tác động của biến đổi khí hậu.
PGS.TS Nguyễn Thế Chinh, nguyên Viện trưởng Viện Chiến lược, chính sách tài nguyên và Môi trường, nguyên Ủy viên Hội đồng lý luận Trung ương
Để tiếp tục hoàn thiện nội dung thích ứng với biến đổi khí hậu đối với quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất trong luật đất đai sửa đổi, PGS.TS.Nguyễn Thế Chinh lưu ý một số nội dung sau:
Một là, biến đổi khí hậu liên quan đến quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất phải được xác định rõ ràng ở những khía cạnh nào như ảnh hưởng đến diện tích sử dụng đất do nước biển dâng, nhiệt độ tăng, tính dị thường của thời tiết là những căn cứ quan trọng để đưa vào quy định trong nội dung của quy hoạch kế hoạch sử dụng đất các cập.
Hai là, thường sau một thời gian nhất định Bộ Tài nguyên và Môi trường công bố kịch bản biến đổi khí hậu quốc gia, chi tiết đến cấp tỉnh, do vậy căn cứ vào kịch bản biển đổi khí hậu là cơ sở đưa vào quy định trong luật của quy hoạch sử dụng đất.
Ba là, tùy theo loại quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất từ cấp quốc gia, cấp tỉnh hay cấp huyện để có những điều khoản quy định phù hợp cho từng cấp về thích ứng với biến đổi khí hậu.
Bốn là, tác động của biến đổi khí hậu đến sử dụng đất ở từng vùng, từng địa phương trong cả nước là khác nhau, do vậy khi đưa vào quy định trong luật Đất đai (sửa đổi) cũng phải lưu ý tới điểm này, chẳng hạn vùng ven biển và đồng bằng chịu ảnh hưởng của nước biển dâng, vùng miền núi là khô hạn, thay đổi nền nhiệt độ ảnh hưởng tới chế độ sử dụng đất, nhất là đất sử dụng cho sản xuất nông nghiệp. Để có những quy định phù hợp cần tham vấn với các địa phương chịu tác động năng nề của biến đổi khí hậu. Mặt khác tác động của biến đổi khí hậu bên cạnh những tác động có tính tiêu cực, cũng có những vùng miền và địa phương có những tác động tích cực, như vậy quy định trong luật thích ứng với biến đổi khí hậu cũng cần chú ý tới điều này.
Năm là, diễn biến của biến đổi khí hậu xảy ra cả trong ngắn hạn và dài hạn ảnh hưởng đến sử dụng đất, do đó trong quy định của pháp luật đối với thích ứng của biến đổi khí hậu trong quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất cần hết sức lưu ý.
Sáu là, thích ứng với biến đổi khí hậu trong quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất phụ thuộc vào từng cấp độ, từng loại hình thích ứng, do vậy việc quy định trong luật cũng cần phải hết sức lưu ý, nhất là chuyển đổi mục đích sử dụng đất. Như vậy mối quan hệ giữa các Chương, Mục trong Luật Đất đai cũng cần phải được xem xét thấu đáo trong mối quan hệ với nhau liên quan đến thích ứng với biến đổi khí hậu.
Bảy là, đối với Luật Đất đai (sửa đổi) 2023, nội dung các điều khoản đưa vào trong quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất thích ứng với biến đổi khí hậu phải phù hợp với các quy định đã có trong các luật liên quan khác đã ban hành như luật quy hoạch, luật bảo vệ môi trường và các luật khác có mối quan hệ với Luật Đất đai (sửa đổi).
PGS.TS Nguyễn Thế Chinh nhấn mạnh, thích ứng với biến đổi khí hậu là một trong hai nội dung quan trọng đối với ứng phó biến đổi khí hậu, việc quy định nội dung thích ứng với biến đổi khí hậu trong quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất của Luật Đất đai (sửa đổi) là hết sức cần thiết trong bối cảnh mới của sự thay đổi nhanh chóng của thiên nhiên do biến đổi khí hậu. Như vậy, việc sử dụng đất sẽ hiệu quả hơn, phòng tránh những rủi ro do biến đổi khí hậu gây ra./.