Tại phiên họp thứ 25, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về việc giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự án Luật Căn cước công dân (sửa đổi). Trước đó, dự án luật này dã được thẩm tra sơ bộ tại phiên hoppj của Thường trực Ủy ban Quốc phòng và An ninh. Tại phiên họp, Thiếu tướng Nguyễn Thị Xuân - Ủy viên Thường trực Ủy ban Quốc phòng và An ninh cho biết, tại kỳ họp thứ 5, Quốc hội khóa XV, đại biểu Quốc hội đã thảo luận, cho ý kiến về dự án Luật Căn cước công dân (sửa đổi). Đã có 151 ý kiến của ĐBQH phát biểu (trong đó 130 lượt ý kiến phát biểu tại Tổ, 17 ý kiến phát biểu và 04 ý kiến tranh luận tại Hội trường). Ngay sau kỳ họp, Thường trực Ủy ban Quốc phòng và An ninh đã chủ trì, phối hợp với Ban soạn thảo và các cơ quan hữu quan giúp Ủy ban Thường vụ Quốc hội tổ chức nghiên cứu, tiếp thu ý kiến đại biểu, chỉnh lý dự thảo Luật và xây dựng dự thảo báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật. Qua nhiều phiên họp, Thường trực Ủy ban Quốc phòng và An ninh đã thống nhất nội dung dự kiến tiếp thu, giải trình.
Thiếu tướng Nguyễn Thị Xuân - Ủy viên Thường trực Ủy ban Quốc phòng và An ninh báo cáo tại phiên họp.
Liên quan đến việc mở rộng đối tượng áp dụng đối với người gốc Việt Nam để cấp giấy chứng nhận căn cước, Thiếu tướng Nguyễn Thị Xuân cho biết, Thường trực Ủy ban Quốc phòng và An ninh cho rằng người gốc Việt Nam không có quốc tịch đang sinh sống tại Việt Nam là vấn đề có tích lịch sử, đã tồn tại lâu nay ở nước ta, do nhiều nguyên nhân khác nhau liên quan đến lịch sử, chiến tranh, di cư… thế nhưng lâu nay chưa có bất kỳ văn bản luật nào giải quyết cơ bản, đầy đủ về vấn đề này. Họ là một bộ phận không nhỏ, không tách rời của dân tộc ta và cần được Nhà nước, xã hội thừa nhận; có quyền tham gia giao dịch hành chính, dân sự trong xã hội; tuy nhiên, bản thân họ, chính quyền địa phương và các cơ quan quản lý nhà nước đều không có giấy tờ để chứng minh về nhân thân và lai lịch nên cơ quan nhà nước chưa xác định được quốc tịch đối với những người này và họ cũng chưa đủ điều kiện để được nhập Quốc tịch Việt Nam hoặc cấp thẻ thường trú, tạm trú theo quy định của pháp luật hiện hành.
Thực tiễn đó đã gây ra rất nhiều khó khăn trong quản lý đối với người gốc Việt Nam, nhất là trong vấn đề bảo đảm an ninh, trật tự. Đồng thời cũng là rào cản đối với họ trong thực thực hiện những quyền cơ bản của con người được pháp luật Việt Nam và pháp luật quốc tế quy định như quyền: khám, chữa bệnh, tìm kiếm việc làm, học tập, hưởng trợ cấp, trợ giúp xã hội...; phần nhiều trong số họ là những người yếu thế (là người di cư, cư trú không ổn định, người dân tộc thiểu số, trẻ em, người nghèo, người sinh sống trên địa bàn biên giới, vùng sâu, vùng xa...), đến nay, trải qua nhiều thế hệ đều không được pháp luật thừa nhận, bảo vệ đầy đủ.
Vì vậy, Thường trực Ủy ban Quốc phòng và An ninh cho rằng, dự thảo Luật Căn cước bổ sung điều chỉnh đối với đối tượng người gốc Việt Nam là cần thiết, phù hợp với yêu cầu thực tiễn và không trái với quy định của pháp luật hiện hành.
Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng và An ninh Lê Tấn Tới phát biểu tại phiên họp.
Thảo luận tại phiên họp, các đại biểu bày tỏ nhất trí với báo cáo của Thường trực Ủy ban Quốc phòng và An ninh và cho rằng, việc mở rộng phạm vi điều chỉnh và đối tượng áp dụng của dự thảo Luật, cấp giấy chứng nhận căn cước cho người gốc Việt Nam là rất cần thiết, mở ra hướng giải quyết đối với một bộ phận người gốc Việt Nam có nguyện vọng cần có một loại giấy tờ tùy thân khi chưa xác định được quốc tịch, giúp họ ổn định cuộc sống, có việc làm, con em được đến trường, bảo đảm quyền lợi trong giao dịch dân sự. Đồng thời, đây cũng là vấn đề mang tính nhân văn sâu sắc, góp phần bảo đảm quyền lợi của người gốc Việt Nam, những người yếu thế trong xã hội, phù hợp với chủ trương của Đảng, Nhà nước.
Tuy nhiên, Ủy viên Thường trực Ủy ban Xã hội Nguyễn Thanh Cầm và Ủy viên Thường trực Ủy ban Quốc phòng và An ninh Vũ Xuân Hùng đề nghị Ban soạn thảo cần đưa ra những lý do thuyết phục hơn về nội dung này. Theo đó, các đại biểu đề nghị cần có thống kê, phân loại và đánh giá thực trạng những đối tượng là người gốc Việt Nam đang sinh sống tại Việt Nam mà chưa có quốc tịch, trên cơ sở đó, đánh giá tác động của nhu cầu và việc cấp giấy chứng nhận cho người gốc Việt Nam. Đồng thời cần nghiên cứu, tham khảm kinh nghiệm của quốc tế trong lĩnh vực này.
Về thông tin trên thẻ căn cước, Ủy viên Thường trực Hội đồng Dân tộc Lưu Văn Đức cho biết, qua tiếp xúc, cử tri phản ánh bày tỏ băn khoăn việc bỏ dân tộc và tôn giáo trên thẻ căn cước. Đại biểu đề nghị cần tăng cường tuyên truyền phổ biến, giải thích rõ nội dung này tới các đại biểu và người dân
Cho ý kiến tại phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương đánh giá cao công tác chuẩn bị của Thường trực Ủy ban Quốc phòng và An ninh nhằm đánh giá việc tiếp thu, giải trình của Chính phủ và hồ sơ của dự án Luật sau kỳ họp thứ 5 và dự kiến tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo Luật Căn cước công dân (sửa đổi) của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.
Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương lưu ý cơ quan chủ trì soạn thảo tham mưu Chính phủ, có đánh giá thật đầy đủ tác động của Luật, bổ sung hoàn thiện hồ sơ dự án Luật để trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Theo Phó Chủ tịch Quốc hội, tại kỳ họp thứ 5 vừa qua, nhiều Đại biểu Quốc hội bày tỏ băn khoăn về cơ sở pháp lý, cơ sở chính trị về phạm vi điều chỉnh và đối tượng áp dụng của dự thảo Luật. Do đó, việc bổ sung đánh giá tác động và giải thích rõ phạm vi điều chỉnh, đối tượng áp dụng của Luật là rất cần thiết.
Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương
Trên tinh thần tất cả các ý kiến của các ĐBQH phải được giải trình, làm rõ, Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương đề nghị Thường trực Ủy ban Quốc phòng và An ninh phối hợp với Ban soạn thảo tiếp tục nghiên cứu, bổ sung những vấn đề mà ĐBQH quan tâm. Trong đó, Phó Chủ tịch Quốc hội lưu ý giải trình về phạm vi điều chỉnh, đối tượng áp dụng của Luật phải dựa trên Công ước về quyền con người của Liên hợp quốc, Hiến định về quyền con người và quyền công dân cũng như việc đảm bảo trật tự an toàn xã hội, kinh nghiệm quốc tế…
Về thông tin của công dân trong cơ sở dữ liệu về dân cư, thông tin thể hiện trên thẻ căn cước, Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương đề nghị làm rõ việc thông tin nào bắt buộc, thông tin nào không bắt buộc phải thu thập thông tin của cư dân. Đồng thời phải làm rõ công tác chia sẻ dữ liệu, khai thác dữ liệu và bảo mật đối với thông tin của cư dân.