Giám sát là một trong ba chức năng cơ bản, quan trọng của Quốc hội
Quốc hội Việt Nam với vai trò là cơ quan đại biểu cao nhất của Nhân dân, cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất, bên cạnh chức năng lập pháp và quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước còn thực hiện chức năng giám sát. Hoạt động giám sát của Quốc hội đối với việc thực hiện pháp luật về quản lý, sử dụng tài sản công được thực hiện thông qua hoạt động giám sát tối cao của Quốc hội, giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, của Hội dồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội, của Đoàn ĐBQH và các đại biểu Quốc hội.
Hoạt động giám sát của Quốc hội đối với lĩnh vực này thực hiện qua giám sát tối cao theo Chuyên đề của Quốc hội; thảo luận và xem xét các báo cáo quyết toán ngân sách nhà nước năm trước, đánh giá giữa kỳ về tình hình ngân sách nhà nước trong năm và ban hành nghị quyết về dự toán ngân sách nhà nước, phân bổ ngân sách nhà nước cho năm tiếp theo; thảo luận và xem xét Báo cáo của Chính phủ về kết quả thực hành tiết kiệm, chống lãng phí hàng năm tại kỳ họp đầu năm sau theo quy định của Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí. Trong đó, có nội dung giám sát về thực hành tiết kiệm, chống lãng phí trong quản lý ngân sách nhà nước, mua sắm, sử dụng phương tiện, thiết bị làm việc của cơ quan, tổ chức trong khu vực nhà nước;…
Hoạt động giám sát của Quốc hôi đã góp phần nâng cao nhận thức và trách nhiệm của các cấp, các ngành từ trung ương đến địa phương đối với việc tuân thủ các nguyên tắc quản lý, sử dụng tài sản công và chú trọng nâng cao hiệu quả ban hành và thực hiện các chính sách đầu tư, khai thác, bảo vệ tài sản công, thực hiện hiện đại hóa, chuyên nghiệp hóa công tác quản lý tài sản công, bảo đảm nguồn nhân lực và tài chính cũng như có chính sách khuyến khích cá nhân và tổ chức trong, ngoài nước tham gia,…
Bên cạnh đó, hoạt động giám sát đã có những đánh giá sâu sắc tình hình thực hiện chính sách, pháp luật, đặc biệt đã chỉ ra những tồn tại, hạn chế, đề ra những biện pháp hữu hiệu để khắc phục những tồn tại, hạn chế, nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách, pháp luật về quản lý, sử dụng tài sản công. Từ đó, nhiều cơ chế, chính sách đã được Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và các Bộ, ngành, địa phương được ban hành, từng bước hoàn thiện khung pháp lý cho việc quản lý, sử dụng tài sản công bảo đảm công khai, minh bạch, tiết kiệm, hiệu quả.
PGS.TS Đặng Văn Thanh, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế - Ngân sách Quốc hội khóa XI
Theo PGS.TS Đặng Văn Thanh giám sát của các cơ quan dân cử không chỉ tập trung vào những vấn đề liên quan đến chính sách về tài sản mà cần xem xét trong mối liên hệ giữa tài sản nhà nước với các vấn đề cả kinh tế, chính trị và xã hội.
Giám sát của Quốc hội cần tập trung vào các cơ quan nhà nước (cả trung ương và địa phương), các đơn vị, tổ chức kinh tế và cá nhân để thực hiện các nhiệm vụ chính trị, kinh tế - xã hội và cả trong sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp có sử dụng tài sản nhà nước.
Nhấn mạnh giám sát là vấn đề khó, chứa đựng nhiều mối quan hệ, gắn kết giữa vấn đề tài chính – ngân sách – chính trị và pháp lý, PGS.TS Đặng Văn Thanh nêu một số giải pháp nhằm tiếp tục hoàn thiện và nâng cao chất lượng hoạt động giám sát của Quốc hội trong lĩnh vực này như: Cải tiến cách thức làm báo cáo kết quả giám sát theo hướng lựa chọn tập trung vào những vấn đề tồn tại và kiến nghị những vấn đề cấp bách, quan trọng, liên quan trực tiếp tới đối tượng chịu sự giám sát. Kiến nghị phải có căn cứ, sát thực tiễn và có tính khả thi.
Đồng thời, quan tâm đúng mức tới các kênh thông tin về tình hình tài sản nhà nước hàng năm qua các phương tiện thông tin đại chúng; qua các báo cáo giám sát của các Ủy ban của Quốc hội; qua ý kiến của cử tri; qua phát hiện vấn đề trong quá trình hoạt động của các đại biểu Quốc hội ở địa phương, ngành,…
Củng cố và tăng cường bộ máy giúp việc của Quốc hội, đặc biệt chú trọng tới việc nâng cao năng lực phân tích về kinh tế, nâng cao chất lượng, hiệu lực và hiệu quả hoạt động giám sát về lĩnh vực quản lý tài sản nhà nước.
Liên quan đến các giải pháp hỗ trợ, PGS. TS Đặng Văn Thanh đề xuất: Xây dựng cơ chế bầu cử khoa học, qua đó lựa chọn được những đại biểu Quốc hội phù hợp, có trình độ chuyên môn cao tham gia các Ủy ban chuyên môn của Quốc hội. Nâng cao hơn nữa số lượng đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách trong thời gian tới.
Bên cạnh đó, cần tăng cường năng lực cho hệ thống các Ủy ban, các Ban đặc biệt là ủy ban Tài chính ngân sách, ủy ban Kinh tế; Nghiên cứu sửa đổi Luật quản lý tài sản công, ban hành Luật quản lý tài sản quốc gia, Luật tài chính nhà nước; Tạo lập cơ chế phù hợp để nâng cao hiệu lực giám sát; Nâng cao chất lượng hoạt động kiểm toán đối với tài sản nhà nước; Bảo đảm các điều kiện vật chất cho công tác giám sát như kinh phí, phương tiện và các điều kiện vật chất khác./.