Tham gia phiên họp còn có Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng, Phó Chánh án Thường trực Tòa án nhân dân tối cao Lê Hồng Quang, đại diện Thường trực Hội đồng Dân tộc và các Ủy ban của Quốc hội, đại diện lãnh đạo các Bộ, ngành, cơ quan hữu quan cùng các Ủy viên Ủy ban Tư pháp của Quốc hội.
Phiên họp thẩm tra sơ bộ dự thảo Nghị quyết về công nhận và cho thi hành tại Việt Nam phán quyết của cơ quan giải quyết tranh chấp đầu tư theo Hiệp định Bảo hộ đầu tư Việt Nam – EU
Trình bày Tờ trình của Chính phủ về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về công nhận và cho thi hành tại Việt Nam phán quyết của cơ quan giải quyết tranh chấp đầu tư theo Hiệp định Bảo hộ đầu tư giữa một bên là nước CHXHCN Việt Nam và một bên là Liên minh Châu Âu và các nước thành viên Liên minh Châu Âu (Hiệp định EVIPA), Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho biết theo quy định tại Điều 3.57 của Hiệp định, mỗi bên sẽ công nhận phán quyết chung thẩm của Cơ quan giải quyết tranh chấp theo Hiệp định này (Phán quyết EVIPA) và cho thi hành các nghĩa vụ tài chính theo Phán quyết đó trên lãnh thổ của mình, cụ thể:
- Mỗi Bên sẽ công nhận phán quyết EVIPA và cho thi hành các nghĩa vụ về tài chính theo phán quyết này tương tự như phán quyết chung thẩm của tòa án Bên đó (Khoản 2).
- Trong thời gian 5 năm kể từ ngày Hiệp định có hiệu lực hoặc một thời gian dài hơn theo thỏa thuận giữa hai bên, việc công nhận và cho thi hành Phán quyết EVIPA có Việt Nam là bị đơn sẽ được thực hiện phù hợp với Công ước New York năm 1958 về công nhận và cho thi hành phán quyết của trọng tài nước ngoài (các Khoản 3 và 4).
Hiện nay, pháp luật Việt Nam đã quy định đầy đủ, cụ thể về cơ chế công nhận và cho thi hành phán quyết của trọng tài nước ngoài, nhưng chưa có quy định về thủ tục công nhận và cho thi hành phán quyết theo quy định của Hiệp định EVIPA. Do vậy, việc trình Quốc hội ban hành văn bản để hướng dẫn áp dụng Điều 3.57 của Hiệp định là phù hợp với quy định tại Khoản 4 Điều 3 Luật Điều ước quốc tế năm 2016 và cần thiết cho việc thi hành kịp thời Hiệp định ngay sau khi có hiệu lực, đồng thời bảo đảm tính khả thi, thống nhất và ổn định của hệ thống pháp luật.
Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho biết, dự thảo Nghị quyết có 3 Điều. Trong đó, Điều 1 quy định về phạm vi điều chỉnh của Nghị quyết. Nghị quyết này quy định về cơ chế công nhận và cho thi hành tại Việt Nam nghĩa vụ về tài chính theo phán quyết chung thẩm của cơ quan giải quyết tranh chấp đầu tư được ban hành theo quy định tại Mục B, Chương 3 của Hiệp định.
Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng trình bày Tờ trình của Chính phủ
Điều 2 quy định về công nhận và cho thi hành phán quyết EVIPA. Trong đó, Khoản 1 quy định chung về cơ chế công nhận và cho thi hành Phán quyết EVIPA; theo đó, Tòa án có thẩm quyền của Việt Nam công nhận và cho thi hành nghĩa vụ về tài chính theo Phán quyết EVIPA như bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án Việt Nam và không xem xét lại giá trị pháp lý của Phán quyết này. Khoản 2 quy định về cơ chế đặc thù áp dụng trong thời gian 5 năm kể từ ngày Hiệp định có hiệu lực hoặc thời gian dài hơn sau thời gian này đối với Phán quyết EVIPA có bị đơn là Việt Nam. Theo đó, trong thời gian này, Phán quyết EVIPA có bị đơn là Việt Nam được công nhận và cho thi hành theo quy định của Bộ luật Tố tụng dân sự về công nhận và cho thi hành phán quyết của trọng tài nước ngoài.
Điều 3 quy định thời điểm có hiệu lực của Nghị quyết và trách nhiệm hướng dẫn thi hành Nghị quyết. Theo đó, Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn thực hiện Điều 2 của Nghị quyết, Chính phủ chỉ đạo các Bộ, cơ quan có liên quan hoàn thành thủ tục phê chuẩn Hiệp định EVIPA, thông báo thời điểm có hiệu lực đối với Việt Nam và việc kéo dài thời gian chuyển tiếp nêu tại Điều 2.
Tại phiên họp các đại biểu tập trung thảo luận về sự cần thiết ban hành nghị quyết, tên gọi và phạm vi điều chỉnh của nghị quyếy; vấn đề công nhận và cho thi hành phán quyết theo quy định nào và hiệu lực thi hành của nghị quyết.
Đa số ý kiến nhất trí hồ sơ dự thảo Nghị quyết đã tuân thủ quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, đủ điều kiện trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến. Nội dung của dự thảo Nghị quyết phù hợp với chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước về hội nhập kinh tế quốc tế, phù hợp với Hiến pháp, bảo đảm tính hợp pháp và tính thống nhất của hệ thống pháp luật.
Tán thành với sự cần thiết ban hành Nghị quyết, Phó Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Lê Hồng Quang cho biết, qua nghiên cứu Hiệp định, Tòa án nhân dân tối cao nhận thấy Việt Nam không thể áp dụng trực tiếp quy định tại Điều 3.57 của Hiệp định EVIPA mà cần nội luật hóa quy định này. Do đó, Tòa án nhân dân tối cao thống nhất với việc ban hành một nghị quyết riêng của Quốc hội.
Phó Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Lê Hồng Quang phát biểu tại phiên họp
Phó Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Lê Hồng Quang cho biết thêm về bản chất phán quyết EVIPA là phán quyết trọng tài. Hiện nay Bộ luật Tố tụng dân sự có quy định về thủ tục công nhận và cho thi hành phán quyết trọng tài nước ngoài và Tòa án Việt Nam sẽ xem xét công nhận và khi thi hành sẽ theo quy định của Luật Thi hành án dân sự. Tuy nhiên, do bên thi hành phán quyết có thể là Nhà nước Việt Nam – đây là chủ thể đặc biệt chưa được quy định trong Bộ luật Tố tụng dân sự nên Quốc hội cần có văn bản cho phép áp dụng Bộ luật Tố tụng dân sự trong công nhận và cho thi hành phán quyết EVIPA.
Về phạm vi, đối tượng điều chỉnh của dự thảo nghị quyết, các đại biểu cho rằng cần rà soát phạm vi, đối tượng điều chỉnh của Nghị quyết cho chính xác với Hiệp định EVIPA và để bảo đảm tính khả thi. Nếu phạm vi, đối tượng điều chỉnh chỉ giới hạn trong nghĩa vụ tài chính của các phán quyết chung thẩm của Cơ quan giải quyết tranh chấp theo Hiệp định thì cần điều chỉnh tên gọi của Nghị quyết cho thống nhất.
Cùng có ý kiến đề nghị Nghị quyết của Quốc hội phải có quy định về nguyên tắc chung, cơ bản về trình tự tố tụng và trên cơ sở đó giao cho Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn cụ thể.
Về công nhận và cho thi hành phán quyết EVIPA, nội dung của dự thảo Nghị quyết chưa thể hiện được hết nội dung của Điều 3.57 của Hiệp định EVIPA. Quy định của dự thảo nghị quyết còn quá chung. Do đó đề nghị cơ quan soạn thảo nghiên cứu thể hiện rõ lại nội dung của dự thảo nghị quyết để phù hợp với Hiệp định.
Các đại biểu cũng đề nghị cơ quan soạn thảo giải trình rõ hơn về thời điểm có hiệu lực thi hành của dự thảo Nghị quyết bởi thời điểm có hiệu lực thi hành của nghị quyết phụ thuộc vào thời điểm có hiệu lực của Hiệp định EVIPA. Trong khi Hiệp định EVIPA có hiệu lực khi tất cả các nước thành viên phê chuẩn, ngay khi Quốc hội Việt Nam phê chuẩn Hiệp định thì cũng chưa thể xác định thời điểm có hiệu lực của Hiệp định vì còn phụ thuộc vào việc tất cả các nước thành viên EU phê chuẩn. Nếu dự thảo Nghị quyết không xác định được thời điểm thi hành thì không bảo đảm yêu cầu của văn bản quy phạm pháp luật.
Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga kết luận phiên họp
Kết luận phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho biết dự thảo Nghị quyết về công nhận và cho thi hành tại Việt Nam phán quyết của cơ quan giải quyết tranh chấp đầu tư theo Hiệp định Bảo hộ đầu tư Việt Nam – EU (EVIPA) là nội dung mới được bổ sung vào chương trình và dự kiến sẽ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến tại phiên họp ngày 29/5 và trình Quốc hội vào đợt 2 của Kỳ họp thứ 9.
Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga ghi nhận qua thảo luận các đại biểu cơ bản thống nhất về sự cần thiết ban hành nghị quyết riêng của Quốc hội về nội dung này và trình Quốc hội xem xét thông qua theo quy trình tại 01 kỳ họp.
Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cũng đề nghị các cơ quan hữu quan tiếp thu ý kiến các đại biểu tại phiên họp, khẩn trương hoàn thiện hồ sơ, nội dung dự thảo Nghị quyết bảo đảm rõ ràng, tính khả thi để trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Quốc hội./.