Chủ nhiệm Uỷ ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Phan Xuân Dũng phát biểu tại Phiên họp thứ 43
Về Quỹ Phòng, chống thiên tai, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Phan Xuân Dũng cho biết, tại Kỳ họp thứ 8 vừa qua, nhiều đại biểu Quốc hội tán thành với việc cần thiết thành lập Quỹ Phòng, chống thiên tai trung ương và đề nghị quy định rõ nguồn tài chính của Quỹ để tránh trùng với nội dung Nghị định số 64/2008/NĐ-CP trong vận động, tiếp nhận, sử dụng nguồn hỗ trợ quốc tế; bổ sung quy định về nguồn thu, cơ chế sử dụng, việc điều chuyển Quỹ...; ý kiến khác cho rằng, không nên thành lập Quỹ này vì nguồn huy động của quốc tế ngoài ngân sách là không lớn và đã có các tổ chức như Mặt trận tổ quốc Việt Nam, Hội chữ thập đỏ Việt Nam cũng huy động và tiếp nhận.
Về ý kiến này, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường giải trình như sau: Luật Phòng, chống thiên tai hiện hành chỉ quy định về Quỹ Phòng, chống thiên tai ở cấp tỉnh là quỹ ngoài ngân sách nhà nước, hoạt động phi lợi nhuận, mang tính nhân đạo xã hội để hỗ trợ hoạt động phòng, chống thiên tai ở địa phương và chưa quy định về Quỹ Phòng, chống thiên tai ở Trung ương.
Thực tiễn phòng, chống thiên tai cho thấy, ở tại các địa phương mà thiên tai xảy ra nhiều thì nhu cầu sử dụng Quỹ Phòng, chống thiên tai lớn nhưng nguồn thu của Quỹ lại thấp, ngược lại một số địa phương ít có thiên tai thì lại có kết dư Quỹ lớn. Do vậy, cần có cơ chế điều tiết giữa các Quỹ Phòng, chống thiên tai cấp tỉnh. Việt Nam hiện tham gia nhiều hiệp định, thỏa thuận quốc tế về phòng, chống thiên tai và được quốc tế đánh giá cao trong phòng, chống thiên tai, do đó khi bị thiên tai tàn phá chúng ta thường nhận được nguồn lực từ một số Chính phủ, tổ chức quốc tế hỗ trợ trực tiếp cho khắc phục hậu quả thiên tai nhưng pháp luật hiện hành còn thiếu cơ chế tiếp nhận.
Chủ nhiệm Ủy ban Phan Xuân Dũng chỉ rõ, tại Phiên họp tháng 9/2019, khi xem xét cho ý kiến về Dự án Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật phòng, chống thiên tai và Luật Đê điều, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã tán thành việc thành lập Quỹ Phòng, chống thiên tai ở Trung ương và lưu ý làm rõ mối quan hệ của Quỹ này với Quỹ Phòng, chống thiên tai hiện nay để tránh chồng chéo. Vì vậy, tiếp thu ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội và đại biểu Quốc hội, dự thảo Luật đã quy định rõ về nguồn tài chính của Quỹ Phòng, chống thiên tai Trung ương (điểm a khoản 2 Điều 10); nguyên tắc hoạt động của Quỹ Phòng, chống thiên để bảo đảm tính minh bạch và tránh chồng chéo.
Còn đối với Quỹ Phòng, chống thiên tai cấp tỉnh: Báo cáo của UBND 27 tỉnh, thành phố và thực tiễn giám sát ở các địa phương về phòng, chống thiên tai của Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường cho thấy, các tỉnh, thành đều tán thành việc cần có Quỹ Phòng, chống thiên tai; nhiều địa phương vận hành và quản lý, sử dụng tốt nguồn Quỹ này như Thanh Hóa, Lào Cai, Hà Tĩnh...Tuy nhiên, một số địa phương còn gặp khó khăn trong thu, chi Quỹ do những quy định chưa rõ trong Nghị định 94/2014/NĐ-CP về đối tượng miễn giảm; kinh phí chi cho hoạt động quản lý, điều hành Quỹ; việc trích để lại nguồn thu cho cấp huyện, cấp xã. Vừa qua, Nghị định 83/2019/NĐ-CP sửa đổi Nghị định 94/2014/NĐ-CP về thành lập và quản lý Quỹ phòng, chống thiên tai đã tháo gỡ được những tồn tại nêu trên.
Liên quan đến Quỹ Phòng, chống thiên tai, về thẩm quyền vận động quyên góp, hỗ trợ khắc phục hậu quả thiên tai, tại Kỳ họp thứ 8 vừa qua, hiều ý kiến đại biểu Quốc hội tán thành với quy định về thẩm quyền huy động, quyên góp để cứu trợ, hỗ trợ thiên tai của các bộ ngành; ý kiến khác cho rằng, việc cứu trợ, hỗ trợ thiên tai là trách nhiệm của Nhà nước, quy định như Dự thảo dễ dẫn đến việc vận động tràn lan, không có đầu mối để quản lý; đề nghị chỉ nên giao một cơ quan chủ trì trong việc vận động quyên góp và tiếp nhận nguồn lực cứu trợ.
Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường thấy rằng, việc huy động quyên góp cứu trợ, hỗ trợ thiên tai là hoạt động mang tính nhân đạo xã hội nhằm có thêm nguồn lực xã hội khắc phục hiệu quả, kịp thời khó khăn của người dân vùng bị thiên tai về cả vật chất và tinh thần; mang tính truyền thống mỗi khi có thiên tai lớn. Dự thảo Luật đã có quy định sau quyên góp, vận động thì nguồn lực này đều được chuyển giao cho các cơ quan: Ủy ban trung ương Mặt trận tổ quốc Việt Nam, Hội chữ thập đỏ Việt Nam, UBND tỉnh để phân bổ; giao cho Chính phủ quy định cụ thể việc huy động quyên góp và phân bổ nguồn lực cứu trợ (khoản 4 Điều 33). Vì vậy, trong điều kiện nguồn lực từ ngân sách nhà nước còn hạn chế thì đề nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho giữ nội dung này như dự thảo Luật để đa dạng hóa, bổ sung nguồn lực ngoài ngân sách nhà nước cho công tác cứu trợ, hỗ trợ thiên tai.
Cũng có ý kiến đề nghị xem lại tính khả thi quy định của Ban Chỉ đạo trung ương phòng, chống thiên tai kêu gọi, tiếp nhận hỗ trợ của quốc tế tại điểm đ khoản 2 Điều 33 Luật Phòng, chống thiên tai. Tuy nhiên, Thường trực Ủy ban nhận thấy, Việt Nam tham gia nhiều Hiệp định, thỏa thuận quốc tế về phòng, chống thiên tai nên việc trao đổi thông tin, đề nghị hỗ trợ, cứu trợ về thiên tai là hoạt động mang tính chuyên môn, thuộc trách nhiệm của Ban chỉ đạo Trung ương về phòng, chống thiên tai. Vì vậy, việc Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống thiên tai đứng ra kêu gọi, tiếp nhận hỗ trợ các khoản hỗ trợ khẩn cấp của nước ngoài trong các tình huống khẩn cấp cũng là việc thực hiện quyền, nghĩa vụ các các quốc gia thành viên được quy định trong Hiệp định, điều ước quốc tế. Hơn nữa, Việt Nam là một trong 05 quốc gia bị thiệt hại nặng nề nhất do thiên tai nên nguồn lực hỗ trợ từ quốc tế là cần thiết.
Trên cơ sở phân tích các quy định pháp luật, Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường đề nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho giữ quy định về Quỹ Phòng, chống thiên tại ở Trung ương và giữ quy định về Ban Chỉ đạo Trung ương phòng, chống thiên tai đứng ra kêu gọi, tiếp nhận hỗ trợ các khoản hỗ trợ khẩn cấp của nước ngoài trong các tình huống khẩn cấp như nội dung Chính phủ đã trình Quốc hội./.