Sửa đổi, bổ sung một số điều Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND: Nâng cao chất lượng giám sát của cơ quan dân cử
Theo Chương trình Kỳ họp thứ 8, ngày mai (29/11), Quốc hội sẽ thảo luận tại hội trường, cho ý kiến lần đầu về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân. Bên hành lang Quốc hội, Cổng TTĐT Quốc hội đã có cuộc trao đổi với các đại biểu xung quanh dự án Luật này.
Thiếu tướng Trần Đức Thuận - Ủy viên Thường trực Ủy ban Quốc phòng và An ninh, Đoàn ĐBQH tỉnh Nghệ An: Quy định cụ thể để nâng cao chất lượng giám sát của đại biểu Quốc hội và các Đoàn đại biểu Quốc hội
Tôi nhất trí cao về sự cần thiết ban hành Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân (HĐND) nhằm thể chế hóa đường lối chủ trương của Đảng về đổi mới phương thức, nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc hội, HĐND các cấp; khắc phục các vướng mắc bất cập sau 8 năm thực hiện Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND cũng như đảm bảo sự động bộ thống nhất trong hệ thống pháp luật.
Tôi nhận thấy, Hồ sơ dự án Luật trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 8 đã được chuẩn bị công phu, đảm bảo đúng quy định của Luật Ban hành văn bản Quy phạm pháp luật, đủ điểu kiện để đại biểu Quốc hội cho ý kiến. Đây là Luật mà Quốc hội xây dựng cho mình và HĐND các cấp nên có tính đặc thù khác với các Luật khác, do đó Luật không nên quy định có tính khái quát, nguyên tắc chung mà cần cụ thể, hạn chế các văn bản dưới Luật. Để góp phần hoàn thành dự án Luật này, tôi xin đóng góp một số ý kiến như sau:
Thiếu tướng Trần Đức Thuận - Ủy viên Thường trực Ủy ban Quốc phòng và An ninh, Đoàn ĐBQH tỉnh Nghệ An
Thứ nhất, Luật cần cụ thể hóa hơn nữa thẩm quyền và trách nhiệm (Chương I): Làm rõ vai trò của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội, Đoàn đại biểu Quốc hội và đại biểu Quốc hội trong hoạt động giám sát. Xác định rõ phạm vi, đối tượng và phương thức giám sát, đảm bảo tính thống nhất và hiệu quả trong thực hiện.
Thứ hai, nghiên cứu để quy định rõ hơn cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan giám sát và cơ quan chịu sự giám sát, đảm bảo việc thực hiện các kiến nghị sau giám sát được hiệu quả. Điều này giúp nâng cao trách nhiệm của các bên liên quan và đảm bảo các kiến nghị giám sát được thực hiện nghiêm túc.
Thứ ba, quy định rõ việc ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động giám sát, tạo điều kiện thuận lợi cho việc thu thập, xử lý và chia sẻ thông tin. Điều này giúp nâng cao tính minh bạch và hiệu quả của hoạt động giám sát; phù hợp với chủ trương phát triển công nghiệp công nghệ số, dữ liệu số, phục vụ chủ trương xây dựng Chính phủ số, kinh tế số, xã hội số…
Thứ tư, đề nghị bổ sung quy định về chế tài xử lý đối với các cơ quan, cá nhân chịu sự giám sát chậm hoặc không giải quyết các kiến nghị sau giám sát của Đoàn đại biểu Quốc hội và HĐND. Việc này nhằm đảm bảo tính nghiêm minh và hiệu lực của hoạt động giám sát. Bởi thực tế thời gian qua một số Bộ, ngành, địa phương thực hiện không nghiêm kế hoạch giám sát như báo cáo không đúng hướng dẫn, chất lượng sơ sài, báo cáo chậm, giải trình chưa thỏa đáng…
Thứ năm, Dự thảo Luật dành Mục IV, Chương II quy định về hoạt động giám sát của đại biểu Quốc hội và Đoàn đại biểu Quốc hội (ĐBQH), tôi cơ bản đồng tình. Tuy nhiên, tôi đề nghị cần luật hóa các quy định cụ thể hơn để nâng cao chất lượng giám sát của đại biểu Quốc hội và các Đoàn đại biểu Quốc hội. Ngoài các quy định đã nêu trong dự thảo, cần quy định thêm tiêu chí về lựa chọn nội dung giám sát, làm sao đảm bảo phù hợp, gắn liền với thực tiễn và nhu cầu của địa phương, tập trung vào những vấn đề được cử tri quan tâm và có tác động trực tiếp đến đời sống xã hội. Đồng thời tăng cường phối hợp với các cơ quan liên quan, nhất là với Hội đồng nhân dân, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc và các cơ quan chức năng tại địa phương để thu thập thông tin, chia sẻ kinh nghiệm và hỗ trợ lẫn nhau trong quá trình giám sát; có kế hoạch nâng cao năng lực của đại biểu như tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng giám sát cho các ĐBQH, đặc biệt là về phương pháp thu thập và phân tích thông tin, kỹ năng lập báo cáo và đề xuất kiến nghị.
Đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân - Đoàn ĐBQH tỉnh Bình Dương: Tiêu chí lựa chọn chuyên đề giám sát phải mang tính thời sự gắn với quản lý nhà nước trong xây dựng và thực thi pháp luật
Góp ý vào dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND trình Quốc hội cho ý kiến lần đầu tại Kỳ họp thứ 8, theo tôi, dự thảo Luật có 77 khoản và 43 điều được sửa đổi, bổ sung và bổ sung mới 8 điều để hoàn thiện, khắc phục những bất cập còn vướng mắc trong thực tiễn.
Dự thảo Luật hiện đã quy định rõ về nguyên tắc hoạt động giám sát cũng như quy định về tiêu chí lựa chọn các nhóm vấn đề chất vấn, chuyên đề giám sát, vấn đề được giải trình, đã được bổ sung tại Điều 12, 23, 38, 58, 67 và 80 của Luật Hoạt động giám sát.
Đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân - Đoàn ĐBQH tỉnh Bình Dương
Về bổ sung nguyên tắc mới của hoạt động giám sát, tôi tán thành việc bổ sung nguyên tắc mới như đề xuất trong dự thảo Luật để thể hiện mối quan hệ giữa hoạt động giám sát với việc nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, xây dựng và thực thi pháp luật, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, của địa phương. Do đó, tôi chọn phương án 1 được nêu trong Tờ trình.
Về bổ sung tiêu chí lựa chọn chuyên đề giám sát, nhóm vấn đề chất vấn, vấn đề được giải trình trong dự thảo Luật, tôi cho rằng, tiêu chí lựa chọn chuyên đề giám sát phải mang tính thời sự gắn với quản lý nhà nước trong xây dựng và thực thi pháp luật.
Đáng chú ý, sau chất vấn thì cần có Nghị quyết về chất vấn để đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm của người bị chất vấn, có quy định về thời gian khắc phục cũng như quy định rõ trách nhiệm thi hành của cơ quan và cá nhân người bị chất vấn được bổ sung tại khoản 5 Điều 15. Và đây cũng là nội dung mà tôi rất quan tâm. Bởi các vấn đề được cử tri chất vấn sẽ được giám sát trong quá trình thực hiện, nếu cơ quan, tổ chức, cá nhân không thực hiện thì bị đề nghị xem xét xử lý.
Vì vậy, việc bổ sung nguyên tắc hoạt động giám sát cũng như quy định về tiêu chí lựa chọn các nhóm vấn đề chất vấn, chuyên đề giám sát, vấn đề được giải trình là những điểm mới của dự thảo Luật lần này. Đây là cơ sở để giám sát cũng như xử lý khi các cơ quan, tổ chức, cá nhân không thực hiện nghiêm trong thời gian qua, vẫn còn tình trạng nhiều vụ việc không được xử lý, để người dân còn khiếu kiện kéo dài, qua đó góp phần khắc phục tình trạng các cơ quan, tổ chức, cá nhân thời gian qua chưa trả lời, giải quyết một cách thấu đáo.
Đại biểu Lê Nhật Thành - Đoàn ĐBQH TP. Hà Nội: Hoạt động giám sát của Quốc hội phải gắn với công tác lập pháp, cung cấp thông tin thực tiễn để hoàn thiện chính sách, pháp luật
Tôi cho rằng, việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND năm 2015 (gọi tắt là Luật Hoạt động giám sát) là hết sức cần thiết trong tình hình hiện nay, nhằm kịp thời thể chế hóa chủ trương của Đảng về đổi mới, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động giám sát, góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của Quốc hội, HĐND; khắc phục những hạn chế, bất cập những nội dung không còn phù hợp trong quy định của Luật hiện hành; đồng thời, bảo đảm sự đồng bộ, thống nhất với các luật, nghị quyết có liên quan mới được Quốc hội ban hành.
Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung 77 khoản của 43/91 điều của Luật Hoạt động giám sát, bổ sung mới 08 điều và bãi bỏ 01 khoản của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND. Quá trình xây dựng dự thảo Luật, Ban Soạn thảo đã bám sát chủ trương của Đảng về đổi mới, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động giám sát; nội dung sửa đổi, bổ sung dựa trên kết quả tổng kết thực tiễn, đánh giá khách quan, toàn diện những bất cập, hạn chế của Luật Hoạt động giám sát hiện hành để đề xuất giải pháp khắc phục, có trọng tâm, trọng điểm, tránh dàn trải hoặc chồng chéo.
Đại biểu Lê Nhật Thành - Đoàn ĐBQH TP. Hà Nội
Đồng thời, đã thực hiện đầy đủ, nghiêm túc các giải pháp đổi mới tư duy trong công tác xây dựng pháp luật, không luật hóa những nội dung không thuộc thẩm quyền của Quốc hội, những nội dung cần linh hoạt để phù hợp với yêu cầu thực tiễn; bảo đảm nội dung sửa đổi, bổ sung phù hợp với bố cục, kỹ thuật lập pháp của Luật hiện hành. Qua đó, việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND sẽ góp phần đổi mới hoạt động giám sát đi vào hiệu quả, thực chất; tập trung nâng cao chất lượng, hiệu lực, hiệu quả thực hiện nghị quyết, kết luận, kiến nghị giám sát.
Về một số vấn đề còn có ý kiến khác nhau, trong đó có việc bổ sung nguyên tắc mới của hoạt động giám sát (khoản 1 Điều 1 của dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung Điều 3 của Luật Hoạt động giám sát). Cụ thể: Khoản 1 Điều 1 của dự thảo Luật bổ sung nguyên tắc “Bảo đảm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, xây dựng và thực thi pháp luật, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, của địa phương” vào Điều 3 của Luật Hoạt động giám sát.
Về vấn đề này, tôi tán thành bổ sung nguyên tắc mới như đề xuất trong dự thảo Luật, để thể hiện mối quan hệ giữa hoạt động giám sát với việc nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, xây dựng và thực thi pháp luật, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, của địa phương. Việc bổ sung nguyên tắc này cũng là để cụ thể hóa yêu cầu, kết luận của Đảng đoàn Quốc hội tại Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng và Kết luận số 843-KL/ĐĐQH15 ngày 03/8/2022 về việc tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc hội, cụ thể là: (i) hoạt động giám sát của Quốc hội phải gắn với công tác lập pháp, cung cấp thông tin thực tiễn để hoàn thiện chính sách, pháp luật; (ii) nâng cao nhận thức về mối quan hệ biện chứng giữa chức năng giám sát và chức năng lập pháp, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước; mối quan hệ biện chứng giữa hoạt động giám sát với công tác xây dựng, thi hành pháp luật.
Do vậy, tôi tán thành đề nghị bổ sung nội dung này tại Điều 3 của Luật Hoạt động giám sát như một nguyên tắc độc lập (tức là Phương án 1 được nêu trong Tờ trình và dự thảo Luật), không nên ghép với nguyên tắc bảo đảm khách quan, công khai, minh bạch, hiệu quả.