Kỳ họp thứ 5, Quốc hội thảo luận về kết quả giám sát việc giải quyết kiến nghị của cử tri gửi đến kỳ họp thứ 4, Quốc hội khóa XV
Hiến pháp năm 2013 quy định: “Quốc hội thực hiện quyền lập hiến, quyền lập pháp, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước và giám sát tối cao đối với hoạt động của Nhà nước” (Điều 69) và “Thực hiện quyền giám sát tối cao việc tuân theo Hiến pháp, luật và nghị quyết của Quốc hội; xét báo cáo công tác của Chủ tịch nước, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ, Toà án nhân dân tối cao, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, Hội đồng bầu cử quốc gia, Kiểm toán Nhà nước và cơ quan khác do Quốc hội thành lập” (Điều 70).
Tại Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân số 87/2015/QH13 được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XIII, kỳ họp thứ 10 thông qua ngày 20 tháng 11 năm 2015 (có hiệu lực thi hành từ ngày 01 tháng 7 năm 2016), quy định: Giám sát của Quốc hội bao gồm giám sát tối cao của Quốc hội, giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội, Đoàn đại biểu Quốc hội và các đại biểu Quốc hội; Giám sát của Hội đồng nhân dân bao gồm giám sát của Hội đồng nhân dân tại kỳ họp, giám sát của Thường trực Hội đồng nhân dân, các Ban của Hội đồng nhân dân, Tổ đại biểu Hội đồng nhân dân và các đại biểu Hội đồng nhân dân (Khoản 5, 6 Điều 2). Đồng thời, Luật quy định cụ thể vai trò của các chủ thể trong hoạt động giám sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo; cụ thể:
Giám sát của Quốc hội, Quốc hội xem xét báo cáo của Chính phủ, Tòa án nhân dân tối cao, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao về việc giải quyết khiếu nại, tố cáo (Điểm c Khoản 1 Điều 13). Ủy ban Thường vụ Quốc hội, tổ chức giám sát chuyên đề hoặc phân công Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội giám sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo. Khi nhận được khiếu nại, tố cáo của công dân, Ủy ban Thường vụ Quốc hội chỉ đạo nghiên cứu, xử lý; các cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền phải xem xét, giải quyết và thông báo việc giải quyết đến Ủy ban Thường vụ Quốc hội trong thời hạn 07 ngày kể từ ngày ra quyết định giải quyết; trường hợp không đồng ý với kết quả giải quyết thì Ủy ban Thường vụ Quốc hội có quyền yêu cầu cơ quan, tổ chức cấp trên trực tiếp xem xét, giải quyết và thông báo kết quả giải quyết đến Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét báo cáo, kiến nghị của Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội, Đoàn đại biểu Quốc hội và đại biểu Quốc hội về việc giải quyết khiếu nại, tố cáo của cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền; trường hợp không đồng ý với việc giải quyết của cơ quan, tổ chức, cá nhân đó thì yêu cầu người đứng đầu cơ quan, tổ chức cấp trên trực tiếp xem xét, giải quyết. Cơ quan, tổ chức, cá nhân hữu quan có trách nhiệm thực hiện yêu cầu của Ủy ban Thường vụ Quốc hội và báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội trong thời hạn 30 ngày kể từ ngày nhận được yêu cầu (Điều 30)
Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội, trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình có trách nhiệm giám sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị của công dân thuộc lĩnh vực Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội phụ trách. Khi nhận được khiếu nại, tố cáo, kiến nghị của công dân, Thường trực Hội đồng Dân tộc, Thường trực Ủy ban của Quốc hội có trách nhiệm tổ chức nghiên cứu và xử lý; khi cần thiết chuyển đến cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền để xem xét, giải quyết; các cơ quan này có trách nhiệm thông báo việc giải quyết đến Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội trong thời hạn 07 ngày kể từ ngày ra quyết định giải quyết. Trường hợp không đồng ý với kết quả giải quyết thì Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội có quyền kiến nghị với người đứng đầu cơ quan, tổ chức cấp trên trực tiếp xem xét, giải quyết và thông báo kết quả giải quyết đến Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội (Điều 44).
Đối với giám sát việc giải quyết kiến nghị của cử tri, tại Điều 31. Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân quy định: Ủy ban thường vụ Quốc hội có trách nhiệm giám sát việc giải quyết kiến nghị của cử tri của cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền; tổng hợp báo cáo kết quả giải quyết kiến nghị của cử tri của các cơ quan có thẩm quyền trình Quốc hội…
Một điểm sáng, thể hiện sự đổi mới trong công tác giám sát việc giải quyết kiến nghị của cử tri là lần đầu tiên tại kỳ họp thứ 5, Quốc hội khóa XV đã thảo luận ở hội trường về kết quả giám sát việc giải quyết kiến nghị của cử tri gửi đến Kỳ họp thứ 4, Quốc hội khóa XV. Quốc hội tiếp tục có nhiều đổi mới quan trọng, thể hiện sự rất coi trọng tiếng nói, kiến nghị của cử tri và Nhân dân cũng như vai trò giám sát của Quốc hội.
Đại biểu Đặng Bích Ngọc – Đoàn ĐBQH tỉnh Hòa Bình
Theo đại biểu Đặng Bích Ngọc – Đoàn ĐBQH tỉnh Hòa Bình, Quốc hội thực hiện thảo luận nội dung này sẽ góp phần đánh giá toàn diện, đầy đủ kết quả, tồn tại, hạn chế trong việc tiếp nhận, phân loại và giải quyết trả lời kiến nghị cử tri của Quốc hội, các bộ, ngành. Điều này càng minh chứng, thời gian qua Quốc hội đã có nhiều đổi mới về tổ chức và hoạt động, sáng tạo, linh hoạt trong lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành để không ngừng nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của Quốc hội, khẳng định hoạt động của Quốc hội ngày càng dân chủ, công khai, minh bạch, gắn bó mật thiết, đồng hành với nhân dân.
Đánh giá cao những đổi mới trong hoạt động giám sát của Quốc hội nói chung cũng hoạt động Giám sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân, kiến nghị của cử tri nói riêng, PGS. TS Doãn Hồng Nhung – giảng viên cao cấp, Đại học Quốc gia Hà Nội cho rằng, để tiếp tục và phát huy hiệu quả giám sát cần bảo đảm điều kiện phù hợp cũng như có cơ chế để đại biểu Quốc hội tiến hành giám sát theo yêu cầu hoặc thực hiện khảo sát khi có đơn, thư khiếu nại, tố cáo của công dân. Bên cạnh đó, cần đặc biệt quan tâm chú trọng tới việc hoàn thiện các quy định liên quan đến cách thức theo dõi, tổng hợp, đánh giá việc thực hiện nghị quyết, kiến nghị sau hoạt động giám sát và chế tài xử lý để bảo đảm tính tuân thủ pháp luật.
Cũng theo PGS.TS Doãn Hồng Nhung, năng lực, trách nhiệm giám sát của đại biểu Quốc hội về giám sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân, kiến nghị của cử tri phải không ngừng được nâng cao. Ngoài những kỹ năng chung cho hoạt động của Quốc hội, chức năng giám sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân, kiến nghị của cử tri cũng sẽ có những nét đặc thù riêng. Điều này đòi hỏi mỗi đại biểu Quốc hội phải có cách thức, phương pháp tiếp cận, nhận định, phân tích, xử lý phù hợp, hiệu quả,...
TS. Bùi Sỹ Lợi - PCN Ủy ban về các vấn đề xã hội của Quốc hội khóa XIV
Chia sẻ về nội dung này, TS. Bùi Sỹ Lợi - PCN Ủy ban về các vấn đề xã hội của Quốc hội khóa XIV cho rằng, cần tiếp tục hoàn thiện cơ chế để đánh giá việc thực hiện kết luận, kiến nghị giám sát. Thực hiện nghiêm các quyết định giải quyết khiếu nại đã có hiệu lực pháp luật,…
Theo đó, cần cụ thể hóa các kết luận kiến nghị giám sát đến từng chủ thể, thời gian, tiến độ thực hiện; cần xác định rõ trong kết luận giám sát việc định kỳ báo cáo hoặc báo cáo tổng thể khi thực hiện xong các kết luận, kiến nghị; coi việc thực hiện các kết luận, kiến nghị giám sát là căn cứ để đánh giá mức độ hoàn thành công việc, độ tín nhiệm đối với đối tượng chịu sự giám sát.
Đồng thời, cần nâng cao hiệu lực, hiệu quả giám sát thông qua áp dụng nguyên tắc giám sát phải đi đến cùng vấn đề trách nhiệm và giải pháp khắc phục hạn chế, gắn giám sát với chế tài thực hiện. Thực hiện hoạt động hậu giám sát một cách sát sao, khoa học, bài bản, có hệ thống và thường xuyên hơn./.