TỔNG THUẬT TRỰC TIẾP SÁNG 7/6: QUỐC HỘI CHẤT VẤN NHÓM VẤN ĐỀ THUỘC LĨNH VỰC KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ
ĐBQH Điểu Huỳnh Sang – Đoàn ĐBQH tỉnh Bình Phước
Tại phiên chất vấn và trả lời chất vấn đối với nhóm vấn đề thuộc lĩnh vực khoa học, công nghệ, nhiều đại biểu Quốc hội đã đặt câu hỏi với Bộ trưởng Huỳnh Thành Đạt về các vấn đề liên quan đến cơ chế tài chính trong lĩnh vực này như: Chi đầu tư phát triển cho khoa học công nghệ tại địa phương; quy định về trích, lập, sử dụng các Quỹ trong lĩnh vực khoa học, công nghệ; số liệu thống kê chi đầu tư phát triển tại các địa phương; chi cho đầu tư khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo…
Đặt vấn đề chất vấn với Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Huỳnh Thành Đạt, ĐBQH Điểu Huỳnh Sang – Đoàn ĐBQH tỉnh Bình Phước cho rằng, việc hình thành các Quỹ trong lĩnh vực khoa học công nghệ là nhằm mục tiêu thu hút nguồn lực đầu tư từ xã hội cho hoạt động khoa học công nghệ. Tuy nhiên thời gian qua, các Quỹ này vẫn chủ yếu hoạt động hoàn toàn từ nguồn ngân sách nhà nước. Đại biểu cũng cho rằng, hiện nay các quy định về trích, lập, sử dụng các Quỹ này còn nhiều bất cập, thiếu sự đồng bộ… Đại biểu Điểu Huỳnh Sang đề nghị Bộ trưởng cần đánh giá và làm rõ vấn đề này để có hướng giải pháp thực thi tốt hơn trong thời gian tới.
ĐBQH Nguyễn Tuấn Anh - Đoàn ĐBQH tỉnh Long An
ĐBQH Nguyễn Tuấn Anh - Đoàn ĐBQH tỉnh Long An đề nghị Bộ trưởng Huỳnh Thành Đạt đánh giá hiệu quả và nêu rõ các số liệu liên quan đến chi đầu tư phát triển và tổng chi ngân sách nhà nước trong lĩnh vực khoa học công nghệ từ năm 2017 cho đến nay? Đồng thời, đề nghị Bộ trưởng giải trình rõ vì sao tình trạng phân bổ kinh phí sự nghiệp trong lĩnh vực này còn dàn trải, hoặc phân bổ nhiều lần. Điều này có gây ra lãng phí hay không? Trách nhiệm thuộc về ai và khi nào các vấn đề này có thể xử lý được?
ĐBQH Nguyễn Ngọc Sơn - Đoàn ĐBQH tỉnh Hải Dương
Cho rằng qua giám sát về thực hành tiết kiệm, chống lãng phí đã chỉ ra lãng phí trong đầu tư phát triển cho khoa học công nghệ tại bộ, ngành, nhất là các địa phương; mặt khác, do không có số liệu chi đầu tư phát triển nên không đánh giá được đạt hay không đạt số vốn ngân sách nhà nước phân bổ hàng năm có đúng quy định mức tối thiểu 2% theo Nghị quyết 20 và Luật Khoa học, công nghệ hay không, ĐBQH Nguyễn Ngọc Sơn - Đoàn ĐBQH tỉnh Hải Dương cho đề nghị Bộ trưởng có câu trả lời rõ ràng cho vấn đề này.
Trả lời chất vấn của các đại biểu Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Huỳnh Thành Đạt cho biết, hiện còn nhiều khó khăn, bất cập trong cơ chế tài chính thanh quyết toán các nhiệm vụ khoa học công nghệ cũng như các cơ chế chi tiêu của các quỹ khoa học công nghệ. Bộ Khoa học và Công nghệ sẽ tiếp thu các ý kiến và cùng Bộ Tài chính tiếp tục nghiên cứu, sửa đổi để tháo gỡ.
Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Huỳnh Thành Đạt
Về vấn đề chi đầu tư phát triển cho khoa học công nghệ tại các địa phương, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Huỳnh Thành Đạt cho biết, hiện không xác định được con số chính xác. Vì vậy, cần thiết sửa đổi các quy định hiện hành để có cơ sở hoạch định chính sách phát triển trong lĩnh vực này.
Tham gia giải trình thêm về chi cho đầu tư khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo tại phiên chất vấn và trả lời chất vấn, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho rằng, các bộ, ngành, địa phương chưa thực sự quan tâm, chưa có đề án đảm bảo đúng nguyên tắc, tiêu chí bố trí vốn; có địa phương không bố trí vốn hoặc bố trí tỷ lệ rất thấp cho hoạt động.
Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng
Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho biết, đã chi theo đúng quy định theo Nghị quyết của Quốc hội và Luật Đầu tư công, việc bố trí có trọng tâm, trọng điểm. Tuy nhiên, từ năm 2017 đến năm 2023, tỷ lệ chi giảm dần, chỉ đạt 1,1-1,18%, riêng năm 2023 là 0,83%, trong khi đó Nghị quyết của Trung ương và Bộ Chính trị quy định đảm bảo từ 2% trở lên trong tổng chi ngân sách cho khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và tăng dần lên theo các năm.
Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh, điều này cho thấy, các bộ, ngành địa phương chưa thực sự quan tâm, chưa có đề án đảm bảo đúng nguyên tắc, tiêu chí bố trí vốn, có địa phương không bố trí vốn hoặc bố trí tỷ lệ rất thấp cho hoạt động này. Bộ trưởng cho hay, Đại hội Đảng lần thứ XIII đã xác định ba đột phá chiến lược gồm thể chế, hạ tầng, nguồn nhân lực và được lồng ghép thêm hai vấn đề cốt lõi là khoa học, công nghệ mới, sáng tạo và phát huy giá trị văn hóa và con người Việt Nam.
Trên cơ sở đó, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng, đã báo cáo Thủ tướng và quyết định thành lập Trung tâm đổi mới sáng tạo quốc gia đặt tại Hòa Lạc. Đây là đơn vị sự nghiệp tự chủ hoàn toàn về cả chi thường xuyên và chi đầu tư. Chức năng của Trung tâm là xây dựng hệ sinh thái cho khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo; áp dụng các cơ chế chính sách vượt trội, đào tạo nguồn nhân lực; hỗ trợ cho các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo; kết nối các viện, trường, các cơ sở nghiên cứ trong nước và ngoài nước, các trung tâm nghiên cứu, trung tâm đổi mới sáng tạo trong nước và ngoài nước. Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng xây dựng Chương trình hỗ trợ chuyển đổi số cho doanh nghiệp Việt Nam, hiện có khoảng 5.000 doanh nghiệp được tiếp cận chương trình này. Bộ Kế hoạch và Đầu tư đang phối hợp với thành phố Hồ Chí Minh, thành phố Đà Nẵng và Thừa Thiên Huế nhân rộng mô hình này, với tinh thần kết nối với Trung tâm đổi mới sáng tạo quốc gia nhưng địa phương đầu tư và quản lý.
Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cũng cho biết, hiện đã xây dựng mạng lưới đổi mới sáng tạo Việt Nam, theo đó đã hình thành được 8 văn phòng ở các nước phát triển, quy tụ gần 2.000 chuyên gia, nhà khoa học người Việt trên khắp thế giới trong mạng lưới này. Đây là một nguồn lực hết sức quý giá, vô giá để kết nối với trần lực lượng nghiên cứu trong nước, hỗ trợ bổ trợ cho trong nước, tranh thủ nguồn lực này phát triển đất nước.
Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc
Cũng tham gia giải trình về bố trí ngân sách chi cho khoa học công nghệ, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết, năm 2023, tổng chi ngân sách chiếm 0,82%, chi đầu tư là 0,23%, chi thường xuyên là 0,58%. Năm 2022, tỷ lệ chi ngân sách là 1,01%. Về quyết toán chi ngân sách, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 95 ngày 17/10/2014, Bộ Tài chính và Bộ Khoa học và Công nghệ đã ban hành Thông tư liên tịch số 27 về cơ chế khoán, nhiệm vụ chi khoa học công nghệ có sử dụng ngân sách, theo hướng thiết kế căn cứ vào hiệu quả, kết quả đầu ra để chi ngân sách. Thông tư này giao quyền chủ động cho đơn vị chủ trì và chủ nhiệm đề tài được điều chỉnh các mục chi, nội dung chi, định mức kinh phí được giao khoán. Với kinh phí không giao khoán thì thực hiện theo đề xuất của tổ chức chủ trì và cơ quan thẩm quyền phê duyệt.
Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết, việc kiểm soát chi chuyển từ khoản chi theo hóa đơn chứng từ hồ sơ sang chi theo bảng kê công việc. Điều đó cho thấy cơ chế mở trong thực hiện khoán chi trong khoa học công nghệ. Tuy nhiên hiện nay vẫn còn những tồn tại trong quá trình tuyển chọn, giao đề tài, nhiệm vụ nghiên cứu, nên kinh phí giao muộn. Bên cạnh đó, việc thực hiện giao khoán lại thực hiện theo hướng hồ sơ chứng từ, gây khó khăn trong quá trình thực hiện nghiên cứu khoa học.
Trong thời gian tới, Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết, Bộ Khoa học và Công nghệ sẽ chủ trì, Bộ Tài chính sẽ phối hợp cùng các bộ, ngành khác để sửa Nghị định 95, Thông tư 27 để phù hợp hơn, trên cơ sở lấy ý kiến của nhà khoa học, nhân dân để sửa các quy định của pháp luật để đảm bảo thông thoáng chủ động, căn cứ vào kết quả đầu ra của công việc để thực hiện hiệu quả.
Về cơ chế quản lý khoa học công nghệ, Bộ trưởng Hồ Đức Phớc cho rằng cần thiết kế hoàn thiện lại để phù hợp hơn, cụ thể là đối với nhà nước, nên đặt hàng và thanh toán theo sản phẩm đặt hàng; việc đặt hàng có thể thực hiện đấu thầu, có thể chỉ định thầu, qua đó lập dự toán, căn cứ từ đó chọn những tổ chức nghiên cứu đảm bảo được sản phẩm đầu ra, giúp việc thanh toán được thuận lợi hơn. Cùng với đó, cần quy định việc chuyển giao, ứng dụng đề tài nghiên cứu vào thực tiễn để đáp ứng yêu cầu của thực tiễn./.