Rà soát mở rộng hàng hoá, dịch vụ chịu thuế tiêu thụ đặc biệt
Hoàn thiện quy định về chính sách thuế tiêu thụ đặc biệt để mở rộng cơ sở thu
Các đại biểu thảo luận Tổ về dự án Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi).
Tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá là cần thiết
Phát biểu ý kiến tại Tổ 13 gồm các Đoàn ĐBQH các tỉnh Lạng Sơn, Bắc Ninh, Đắk Lắk và Hậu Giang, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan, ĐBQH tỉnh Bắc Ninh cho biết, Bộ Y tế nhất trí với mục đích, quan điểm và sự cần thiết ban hành dự Luật này, đặc biệt đối với vấn đề định hướng để tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với những mặt hàng có hại cho sức khỏe như: thuốc lá, rượu bia, đồ uống có đường vào danh mục chịu thuế.
Theo Bộ trưởng Bộ Y tế, các quy định của dự thảo Luật nhằm thể chế hóa các cơ chế, định hướng tại Nghị quyết số 20 về bảo vệ, nâng cao sức khỏe nhân dân từ 2017 đã được BCH Trung ương thông qua; cũng như Chiến lược quốc gia về phòng, chống thuốc lá đến 2030.
"Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), tăng thuế là một trong những biện pháp hiệu quả và tiết kiệm chi phí nhất để giảm tiêu thụ các sản phẩm có hại tới sức khỏe hoặc không lành mạnh, từ đó giúp giảm tỷ lệ mắc các bệnh không lây nhiễm như: ung thư, bệnh tim mạch, hô hấp và tiểu đường ở Việt Nam, cũng như góp phần giảm đáng kể gánh nặng bệnh tật và tử vong sớm, giảm chi phí cho hệ thống y tế và nền kinh tế do bệnh không lây nhiễm gây ra trong tương lai", Bộ trưởng Bộ Y tế nhấn mạnh.
Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan.
Đi vào nội dung cụ thể, việc đánh thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá, Bộ trưởng Đào Hồng Lan cho rằng, sử dụng thuốc lá được WHO đánh giá là nguyên nhân gây nên 28 nhóm bệnh. Ước tính Việt Nam hằng năm có vài chục nghìn ca bệnh chết liên quan đến bệnh do các nhóm bệnh gây ra. Ngoài ra, sử dụng thuốc lá còn làm tăng chi phí y tế và tổn thất kinh tế. Theo ước tính thì tổn thất hằng năm lên đến 108.000 tỷ đồng và thuế thu nhập chỉ đạt khoảng 1/5. Tỷ lệ nam giới hút thuốc lá ở nam giới ở Việt Nam vẫn còn cao.
Bộ trưởng Đào Hồng Lan cho biết, thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá tại Việt Nam hiện nay còn rất thấp, chiếm 34-38%, trong khi đó ở các nước trên thế giới trung bình khoảng 62%. Có những nước như: Thái Lan 81%, Indonesia là 72,9%, singapore là 66,3%.
Hiện Chính phủ đang đề xuất 2 phương án trong dự thảo. Nhưng theo Bộ Y tế nghiêng về phương án 2 để làm sao đẩy nhanh hơn tăng thuế thuốc lá để giảm bớt người nghiện hoặc sử dụng thuốc lá. Tuy nhiên, theo khuyến cáo của WHO, Việt Nam cần tăng thuế lên tới 65%.
Áp thuế tiêu thụ đặc biệt đối với đồ uống có đường phù hợp với xu thế quốc tế
Đối với đánh thuế rượu bia, Bộ trưởng Đào Hồng Lan cho rằng, WHO đánh giá và có bằng chứng khoa học rằng, sử dụng rượu bia là nguyên nhân gây ra 30 nhóm bệnh tật và rối loạn sức khỏe, bao gồm: sơ gan, ung thư và các rối loạn tâm thần do rượu. Đặc biệt, rượu bia cũng gây nên vấn đề thương tích và tử vong do tai nạn giao thông và là yếu tố nguy cơ gây nên bạo lực gia đình.
Các đại biểu Quốc hội tỉnh Đắk Lắk tại phiên thảo luận Tổ 13.
Uống rượu bia cũng gây nên 46 nghìn ca tử vong trong năm 2021 (chiếm 6% tỷ lệ tử vong hằng năm). Về phía Bộ Y tế, theo tính toán thì tỷ lệ sử dụng rượu bia cũng tăng rất cao: Năm 2020 là 9,3l cồn/người trưởng thành. Vì vậy, Bộ Y tế cũng thống nhất đối với phương án 2 như dự thảo Luật.
Liên quan đến thuế đối với đồ uống có đường, Bộ trưởng Đào Hồng Lan thông tin, hiện đã có bằng chứng đối với việc tăng lượng đồ uống có đường sẽ làm tăng nguy cơ bệnh tiểu đường, tim mạch, loãng xương, béo phì… từ đó làm tăng các nguy cơ các bệnh khác, trong đó có bệnh ung thư.
Ở Việt Nam, tỷ lệ tiêu thụ đồ uống có đường tăng gấp 4 lần trong 15 năm vừa qua: từ 18,5l/người năm 2009 lên 66l/người năm 2023 là yếu tố góp phần tăng tỷ lệ béo phì ở thanh thiếu niên từ gấp đôi từ 8,5% năm 2010 lên 19% năm 2020. Những người này có nguy cơ mắc bệnh mạn tính, rối loạn sức khỏe do thừa cân béo phì và ảnh hưởng đến cuộc sống sau này.
Bộ trưởng Đào Hồng Lan nhấn mạnh: "Việc áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với đồ uống có đường là phù hợp với xu thế quốc tế và thực tế hiện nay. Ít nhất đã có 104 quốc gia trên thế giới và 6 quốc gia trong ASIAN áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với đồ uống có đường".
Bên cạnh đó, Bộ Y tế nhất trí đối với đề xuất của Chính phủ trong việc áp thuế tiêu thụ đặc biệt đối với nước giải khát theo Tiêu chuẩn Việt Nam, còn đối với các loại đồ uống khác sẽ có lộ trình về áp thuế sau khi đã thực hiện ổn định đối với nước giải khát có đường. Tuy nhiên, về thuế suất thì WHO gửi cho Bộ Y tế đề nghị là mức thuế tiêu thụ đặc biệt cao hơn so với mức đề xuất đề ra là 10% trên giá bán của doanh nghiệp.
Cân nhắc thuế tiêu thụ đặc biệt đối với các loại thuốc lá mới
Theo Bộ trưởng Đào Hồng Lan, hiện nay, Luật Phòng chống tác hại thuốc lá chưa quy định về các sản phẩm thuốc lá mới, bao gồm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Do đó, việc đưa các sản phẩm này vào diện chịu thuế tiêu thụ đặc biệt trong khi chưa có cơ sở pháp lý là không phù hợp.
Bên cạnh đó tại Khoản 3 Điều 2 Dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt còn quy định: "3. Trường hợp cần thiết phải sửa đổi, bổ sung đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt tại Điều này để phù hợp với bối cảnh kinh tế - xã hội trong từng thời kỳ, giao Chính phủ xem xét, quy định".
Do vậy, kể cả trong trường hợp mang tính dự phòng thì cũng là quy định thừa, gây ra hiểu lầm về định hướng cho phép sản xuất, kinh doanh, lưu hành các loại sản phẩm này.
Bộ Y tế cho biết, Bộ đã có báo cáo Chính phủ đề xuất giao Bộ Y tế xây dựng Nghị quyết của Quốc hội quy định cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và các sản phẩm thuốc lá mới khác để bảo đảm đáp ứng nhu cầu cấp bách trong việc ngăn chặn tác hại của các sản phẩm này, tránh cho có thêm nhiều người trong tương lai nghiện nicotine và nguy hại đến sức khoẻ, tính mạng.
Đây đang là vấn đề nóng, cử tri cả nước và nhân dân rất quan tâm, bởi các sản phẩm thuốc lá mới độc hại, gây bệnh, gây nghiện nhanh, là cửa ngõ để ma túy núp bóng vào Việt Nam, đặc biệt đối tượng học sinh, sinh viên.
Về lâu dài, Bộ Y tế sẽ sửa đổi, bổ sung Luật Phòng chống tác hại thuốc lá để bổ sung quy định này vào Luật bảo đảm tính ổn định trong triển khai thực hiện.
Đại biểu Đặng Bích Ngọc, Đoàn ĐBQH tỉnh Hòa Bình.
Tuy nhiên, đại biểu Đặng Bích Ngọc, Đoàn ĐBQH tỉnh Hòa Bình cho rằng, việc sửa đổi Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt lần này cần bao quát đánh thuế đối với toàn bộ các loại mặt hàng thuốc lá, nhất là các loại thuốc lá mới trong thực tế hiện nay.
Theo nữ đại biểu, tại Điều 2 dự thảo về đối tượng chịu thuế đang dẫn chiếu đến Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá nhưng không quy định cụ thể liên quan đến thuốc lá điện tử, thuốc lá mới; và tại Điều 12 dự thảo Luật về tổ chức chức thực hiện thì quy định các sản phẩm thuốc lá mới sẽ chịu thuế tiêu thụ đặc biệt như các loại thuốc lá tại Điều 2. Nếu chỉ dẫn chiếu như Điều 2 thì không mâu thuẫn với Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá, tuy nhiên, thực tế hiện nay chúng ta thấy khoảng trống pháp lý rất lớn trong quản lý các loại thuốc lá mới.
Đại biểu cho rằng, nếu quy định như dự thảo Luật thì chưa rõ ràng và chưa thật sự bảo đảm đầy đủ cơ sở pháp lý cho việc quản lý các loại thuốc lá, nhất là thuốc lá mới. Đề nghị Ban soạn thảo rà soát, bảo đảm tính đồng bộ của hệ thống pháp luật cũng như quy định thật chặt chẽ, tránh khoảng trống pháp lý đối với loại thuốc lá này.
Ngoài ra, một số đại biểu cũng đồng tình với việc dự thảo Luật giữ nguyên quy định thuế suất 75% như hiện nay cho mặt hàng thuốc lá. Bởi, nếu tăng đột ngột sẽ ảnh hưởng đến các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh và doanh nghiệp phụ trợ. Do vậy nên có lộ trình tăng phù hợp; đồng thời, Chính phủ cần rà soát, nghiên cứu các giải pháp đồng bộ, hiệu quả, lâu dài trong việc chuyển đổi ngành, nghề cho người trồng cây thuốc lá, chế biến nguyên liệu thuốc lá, sản xuất thuốc lá.