Dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi): Những tác động đối với mặt hàng nước giải khát có đường
Việc áp Thuế tiêu thụ đặc biệt 10% với nước giải khát có đường và những tác động tới hành vi của người tiêu dùng
Sáng 17/10, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương tổ chức Hội thảo công bố Báo cáo nghiên cứu “Đánh giá tác động kinh tế của dự thảo Thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) đối với nước giải khát có đường”.
Dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) sẽ được Quốc hội cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 8 tới. Điều đáng chú ý trong việc sửa đổi Luật lần này là Bộ Tài chính tiếp tục đề xuất áp mức thuế tiêu thụ đặc biệt là 10% với nước giải khát có đường theo Tiêu chuẩn Việt Nam, gồm nước giải khát có ga, chứa chè, cà phê, nước trái cây; nước uống tăng lực, điện giải, nước uống thể thao... Tại Tờ trình dự án Luật, Bộ Tài chính nêu rõ việc bổ sung nước giải khát theo Tiêu chuẩn Việt Nam có hàm lượng đường trên 5g/100ml vào đối tượng chịu thuế TTĐB để thực hiện các chủ trương chỉ đạo của Đảng và Nhà nước về bảo vệ sức khỏe Nhân dân, khuyến cáo của các tổ chức y tế về thực tế bệnh tật liên quan đến nước giải khát có đường tại Việt Nam.
Về mức thuế suất đối với mặt hàng rượu, bia, trong dự án Luật Thuế TTĐB (sửa đổi) quy định thuế suất theo tỷ lệ phần trăm tăng theo lộ trình từng năm trong giai đoạn từ năm 2026 đến năm 2030 để đạt mục tiêu tăng giá bán rượu, bia ít nhất 10% theo khuyến nghị tăng thuế của WHO.
Việc áp thuế TTĐB 10% đối với nước giải khát có đường dẫn tới tác động tiêu cực tới nền kinh tế
Tại Hội thảo, Tiến sĩ (TS) Nguyễn Minh Thảo - Trưởng Ban Nghiên cứu môi trường kinh doanh và năng lực cạnh tranh, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) cho biết, Báo cáo của CIEM nhận diện các tác động kinh tế dựa trên cấu trúc nền kinh tế Việt Nam thông qua bảng IO cập nhật năm 2022 và các dữ liệu chính thống liên quan sẵn có. Kết quả tính toán cho thấy, khi áp thuế TTĐB 10% đối với nước giải khát có đường thì các tác động cụ thể tới ngành nước giải khát như quy mô sản xuất của các doanh nghiệp nước giải khát bị co hẹp sau khi tăng thuế; giá trị tăng thêm (VA) và giá trị sản xuất (GO) của nhóm ngành nước giải khát đều giảm. Trong đó, giá trị tăng thêm giảm 0,772%, tương đương giảm 5.650 tỷ đồng. Đồng thời, việc áp thuế TTĐB này không chỉ tác động tới ngành Nước giải khát mà còn tác động tới 24 ngành khác trong quan hệ liên ngành. Hệ quả tác động tới toàn nền kinh tế như tổng giá trị tăng thêm của nền kinh tế giảm 0,601%; tương đương 55.077 tỷ đồng. Điều này kéo theo sự sụt giảm về GDP ở mức 0,448%, tương đương giảm 42.570 tỷ đồng; khấu hao tài sản cố định giảm ở mức -0,654% (tương đương giảm 7.767 tỷ đồng); lợi nhuận giảm với mức -0,561% (tương đương giảm 8.773 tỷ đồng). Vì thế, nguồn thu từ thuế thu nhập doanh nghiệp (thuế trực thu) sụt giảm 2.152 tỷ đồng.
Tiến sĩ Nguyễn Minh Thảo - Trưởng Ban Nghiên cứu môi trường kinh doanh và năng lực cạnh tranh, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương
Ngoài ra, kết quả tính toán tác động tới thu nhập của người lao động trong toàn nền kinh tế giảm 0,6%, tương đương giảm 34.534 tỷ đồng. Tuy nhiên, với phương án áp thuế này, kết quả phân tích bảng IO cho thấy, năm đầu tiên áp thuế (năm 2026) ước tính nguồn thu từ thuế gián thu tăng 0,853%. Nhưng đến chu kỳ tiếp theo (chu kỳ sau 1 năm), nguồn thu từ thuế gián thu bắt đầu suy giảm với mức -0,495%/năm, tương ứng ước tính giảm khoảng 4.978 tỷ đồng/năm. Các chu kỳ sau, nguồn thu ngân sách tiếp tục giảm.
Theo TS Nguyễn Minh Thảo, xét về tác động kinh tế, việc áp thuế TTĐB 10% đối với nước giải khát có đường dẫn tới tác động tiêu cực tới nền kinh tế. Cũng như thực trạng chung của doanh nghiệp ngành đồ uống, ngành nước giải khát là ngành dễ bị tổn thương trước các cú sốc, bao gồm cả những thay đổi về chính sách. Vì thế, quá trình soạn thảo các văn bản, chính sách tác động tới doanh nghiệp ngành Nước giải khát càng đòi hỏi phải thận trọng, cân nhắc kỹ lưỡng. Theo đó, Báo cáo này đề xuất chưa áp dụng thuế TTĐB đối với nước giải khát có đường.
Khuyến khích tiêu dùng nội địa và cần tính tới rủi ro lạm phát trong ngắn hạn
Đóng góp ý kiến về áp thuế TTĐB đối với nước giải khát có đường, PGS.TS Vũ Sỹ Cường, Học viện Tài chính cho rằng, việc cải cách chính sách thuế giai đoạn 2025 - 2026 cần khuyến khích tiêu dùng nội địa; tính tới rủi ro của doanh nghiệp; rủi ro lạm phát trong ngắn hạn.
Theo PGS.TS Cường, từ tháng 1/2023 đến tháng 8/2024, tốc độ sản xuất công nghiệp chỉ tăng 5%, thấp hơn mức tăng GDP quý. Muốn thay đổi cơ cấu kinh tế phải khuyến khích tiêu dùng nội địa. Do đó, các chính sách thuế đối với tiêu dùng nội địa như thuế VAT, tiêu thụ đặc biệt cần phải tính toán cụ thể.
Các đại biểu, chuyên gia, doanh nghiệp tham dự Hội thảo
Ông Nguyễn Văn Việt, Chủ tịch Hiệp hội Bia - Rượu - Nước giải khát Việt Nam (VBA) cho biết, trong bối cảnh các doanh nghiệp còn khó khăn hiện nay, để góp phần dự thảo Luật được ban hành hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, người tiêu dùng và doanh nghiệp, cũng như góp phần đảm bảo phát triển kinh tế-xã hội và mục tiêu sức khỏe của người tiêu dùng Việt Nam, các doanh nghiệp ngành nước giải khát dựa trên các cơ sở khoa học, thực tiễn, kinh nghiệm quốc tế. VBA kiến nghị cơ quan soạn thảo cân nhắc chưa bổ sung nước giải khát theo Tiêu chuẩn Việt Nam có hàm lượng đường trên 5g/100ml vào đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt.
Liên quan đến nội dụng trên, Phó Trưởng Ban Dân nguyện thuộc Ủy ban Thường vụ Quốc hội Trần Thị Nhị Hà – Đoàn ĐBQH Tp.Hà Nội cho rằng, việc áp dụng thuế TTĐB với nước giải khát có đường sẽ tác động lớn tới người tiêu dùng, doanh nghiệp.
Phó Trưởng Ban Dân nguyện thuộc Ủy ban Thường vụ Quốc hội Trần Thị Nhị Hà
Theo Phó Trưởng Ban Dân nguyện Trần Thị Nhị Hà, cần có cơ sở đánh giá khoa học cũng như có những bằng chứng thuyết phục hơn nữa về việc áp thuế hay không áp thuế tiêu thụ đặc biệt với nước giải khát có đường. Chúng ta cần đưa ra chính sách phù hợp với điều kiện, tình hình kinh tế của Việt Nam và sức khỏe cộng đồng là điều quan trọng. Hiện nay, có nhiều luồng ý kiến về vấn đề này. Vì vậy, Ban soạn thảo dự án Luật cần thêm nhiều nghiên cứu cụ thể. Nước giải khát có đường chỉ là một trong những nguyên nhân gây thừa cân béo phì. Ngoài ra còn có rất nhiều yếu tố khác như chế độ dinh dưỡng, ít vận động, các bệnh khác…/.