Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam giải trình, làm rõ một số vấn đề về giáo dục Ảnh: Đình Nam
Xếp hạng giáo dục Việt Nam cao hơn các nước có trình độ phát triển kinh tế- xã hội tương đương
Về việc đánh giá xếp hàng giáo dục Việt Nam, Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam cho biết không có một báo cáo nào có tính định tính chính xác. Các tổ chức quốc tế hàng năm đều đưa ra các nhận xét về các giác độ khác nhau đối với kinh tế - xã hội của từng nước. Với giáo dục Việt Nam, tùy từng báo cáo nhưng đa phần xếp hạng của chúng ta đứng vào khoảng 60 đến 70, có nghĩa so với trình độ phát triển kinh tế - xã hội chung thì giáo dục của chúng ta hơn các nước có trình độ tương đương. Trong đó, đáng lưu ý là giáo dục phổ thông được xếp khác nhau tương đối nhưng vào khoảng dưới 50, đặc biệt có những báo cáo khi xét về kiểm định qua các tổ chức quốc tế như PISA hay là OECD còn xếp Việt Nam ở khoảng thứ 20. Tuy nhiên, giáo dục đại học và cao đẳng được xếp hạng kém hơn ở vào khoảng thứ 70 đến 75, cá biệt có những chỉ tiêu 80 như các chỉ số về công bố nghiên cứu mình tương đối thấp.
Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam nhận định, điều này có nghĩa là chúng ta còn rất nhiều điều không hài lòng về giáo dục, nhưng cũng phải đánh giá những nỗ lực của ngành giáo dục trong suốt một quá trình và kết quả thực hiện đổi mới cũng cần phải có quá trình. Phó Thủ tướng Đây cho hay đây cũng là nhận xét trong các báo cáo của các tổ chức quốc tế thời gian gần đây. Trong quá trình xây dựng báo cáo Việt Nam năm 2035 có 2 điểm khuyến nghị Việt Nam về giáo dục. Một là, giáo dục phổ thông cần đặc biệt lưu ý giáo dục đối với dân tộc thiểu số. Đây là nhiệm vụ mà chúng ta đã cố gắng song tới đây Bộ Giáo dục sẽ phải có chương trình, chính sách cụ thể hơn để giáo dục cho đồng bào dân tộc thiểu số tốt hơn. Hai là, chất lượng giáo dục đại học. Các số liệu đánh giá khác nhau, nhưng nhìn chung ở Việt Nam trình độ càng cao thì kỹ năng so với mặt bằng thế giới càng kém. Phó Thủ tướng nêu, nếu phân làm 3 tầng những người quản lý cao, thì ở trình độ cao nhất có tới 80% số nhân lực của Việt Nam khi các công ty đa quốc gia và đăng tuyển đánh giá chưa đạt yêu cầu, phải bồi dưỡng tiếp. Cán bộ kỹ thuật có chuyên môn cao nhưng làm trực tiếp thì tỷ lệ này tùy từng ngành nghề từ 40-60% chưa đạt yêu cầu phải bồi dưỡng đào tạo tiếp. Điều đáng ngạc nhiên là những người lao động kỹ thuật đơn giản thì chỉ có khoảng 20% cần phải đào tạo tiếp.
Theo Phó Thủ tướng, thực trạng này có rất nhiều nguyên nhân nhưng có một nguyên nhân là kiểm định chất lượng trong quá trình học và kiểm định chất lượng đầu ra chưa tốt. Vì vậy thời gian tới, mũi thứ hai trong đổi mới là giáo dục đại học. Theo đó, sẽ hướng đến đẩy mạnh kiểm định, khuyến khích các trường tự kiểm định và sẽ có các trung tâm kiểm định đi kiểm định và công khai kết quả. Đồng thời, Chính phủ và Bộ cố gắng chỉ đạo đẩy mạnh tự chủ đại học cả về chuyên môn, tài chính và về tổ chức nhân sự, bớt can thiệp hành chính không cần thiết vào công việc của nhà trường. Yêu cầu đi kèm với nó là các chính sách để đảm bảo sự tiếp cận với giáo dục đại học trình độ cao của người nghèo và tất cả các hoạt động của nhà trường, kể cả chỉ tiêu tuyển sinh đầu vào, đầu ra tới đây lẫn danh sách các cựu sinh viên, những người làm việc ở đâu đều được công khai, minh bạch, các quy chế phải rõ ràng, cụ thể, bàn bạc dân chủ để nhà trường, học sinh và toàn xã hội giám sát.
Giáo dục nhằm phát triển con người Việt Nam toàn diện
Trước ý kiến của đại biểu Quốc hội cho rằng phải chăng chúng ta không có triết lý giáo dục, Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam khẳng định Việt Nam có triết lý giáo dục, có điều không có câu trích dẫn để thành kinh điển nói rằng đây là bất di, bất dịch, là triết lý. Triết lý giáo dục của Việt Nam trước hết là xây dựng đất nước dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh; xây dựng con người Việt Nam toàn diện đức - trí - thể - mỹ, có tinh thần dân tộc, có lòng yêu nước và có trách nhiệm quốc tế.
Phó Thủ tướng cho biết, ngay trong đề án phê duyệt chương trình sách giáo khoa mới ở phần mục tiêu đã nói tương đối đầy đủ các yếu tố cấu thành của triết lý giáo dục Việt Nam. Đó là nhằm vào mục tiêu như UNESCO đã nói "Học để biết, học để làm, học để tự khẳng định, học để chung sống". Đó là để phát triển con người Việt Nam toàn diện về đức - trí - thể - mỹ và hướng tới công dân toàn cầu. Đó là khuyến khích sáng tạo, phát huy tài năng sáng tạo của học sinh và giáo viên. Khi trao đổi với nhân dân cũng cho thấy triết lý giáo dục cũng được hiểu là một nền giáo dục nhân văn, là trái tim và trí tuệ, sao cho khai mở trí tuệ và không mất gốc, là có tinh thần dân tộc, có lòng yêu nước nhưng không dân tộc hẹp hòi mà gắn với ý thức quốc tế. Vấn đề đặt ra là thực hiện triết lý đó nhưng thực tế khâu thực hiện của chúng ta chưa thật tốt.
Sớm ban hành đề án tổ chức thi ổn định
Về vấn đề thi, Phó Thủ tướng cho biết, đây là vấn đề luôn được toàn xã hội quan tâm, được Nghị quyết số 29 về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục xác định là một khâu đột phá để từ đó làm lan tỏa ra các khâu khác trong đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục, nhưng vấn đề này hiện nay có nhiều bức xúc và bất cập. Có quá nhiều kỳ thi, kỳ thi phổ thông thì hình thức không trung thực, thi đại học và cao đẳng thì quá căng thẳng và phức tạp là nguyên nhân dẫn tới các cháu học sinh học lệch, học tủ và cố gắng học, sau khi thi vào đại học thì có tâm lý buông lơi là yếu tố để giáo dục đại học Việt Nam không thật tốt.
Câu hỏi đặt ra là làm thế nào để có một kỳ thi trung thực, khách quan để học sinh học toàn diện và tuyển sinh vào đại học không quá căng thẳng ở mức không cần thiết. Ở các nước trên thế giới đều đã làm, có rất nhiều nước làm bằng hình thức thi đánh giá năng lực như Đại học Quốc gia, có những nước thì làm tự luận, có những nước thì làm trắc nghiệm. Chúng ta không thể tổ chức ngay một kỳ thi trắc nghiệm đơn giản như các nước bởi không thể thay đổi đột ngột với học sinh và còn phụ thuộc vào quá trình đổi mới trong giảng dạy, học liệu, phương thức và rất nhiều điều kiện khác.
Phó Thủ tướng làm rõ, thi trắc nghiệm hay thi tự luận không có phương pháp nào toàn diện. Một bài thi, một môn thi có thể soạn dưới trắc nghiệm và tự luận, 3 môn ghép lại cũng có thể phải như thi đánh giá năng lực ở Đại học Quốc gia và nhiều nước trên thế giới, thậm chí trong một bài thi tích hợp tất cả nội dung hiểu biết của các cháu từ học lớp 1 đến lớp 10 vào trong một bài thi có mấy tiếng. Điều cơ bản là trình độ ra đề và việc này Bộ Giáo dục và Đào tạo đã nghiên cứu, chuẩn bị hơn 10 năm và thí điểm ở Đại học Quốc gia 2 năm qua. Kết quả phổ điểm cho thấy chúng ta hoàn toàn có thể tin tưởng rằng chúng ta sẽ có một kỳ thi tốt.
Phó Thủ tướng cho biết đã đề nghị Bộ Giáo dục và Đào tạo cam kết sẽ trình ban hành đề án nhắm sớm ổn định là phương án thi, muộn nhất trước kỳ thi sang năm để không chỉ ban hành cho năm 2018 mà áo dụng cho những năm sau này. Phó Thủ tướng đề nghị các đại biểu Quốc hội, nhân dân, đặc biết là phụ huynh và học sinh có thể yên lòng và tiếp tục theo dõi hướng dẫn các đề mẫu của Bộ để có thể có một kỳ thi đảm bảo trung thực, khách quan, nhẹ nhàng. Nếu tổ chức một kỳ thi trung học phổ thông tốt, khách quan và có sự phân hóa tương tự như kết quả kỳ thi của Đại học Quốc gia thì đại đa phần các trường đại học sẽ dùng kết quả này để tuyển sinh đại học và không cần thiết tổ chức tuyển sinh riêng.