Chiều 24.3, tiếp tục chương trình làm việc Phiên họp thứ Mười tám, dưới sự chủ trì của Phó chủ tịch QH Huỳnh Ngọc Sơn, UBTVQH đã cho ý kiến về dự án Luật Dân quân tự vệ.
Dự án Luật Dân quân tự vệ được Chính phủ trình UBTVQH cho ý kiến lần đầu tiên tại Phiên họp này. Theo Tờ trình của Chính phủ thì, mặc dù Pháp lệnh Dân quân tự vệ đã được triển khai thực hiện từ 12 năm nay nhưng trên thực tế đã bộc lộ nhiều hạn chế, bất cập như: các quy định của Pháp lệnh chưa điều chỉnh được hết các mối quan hệ xã hội về dân quân tự vệ; Quyền và nghĩa vụ công dân tham gia xây dựng lực lượng dân quân tự vệ theo quy định của Hiến pháp 1992 chưa được thể chế hóa và quy định một cách hệ thống trong pháp lệnh Dân quân tự vệ và các văn bản QPPL có liên quan khác; Việc tổ chức lực lượng dân quân thường trực ở nhiều nơi chưa thống nhất, sử dụng không đúng chức năng; Công tác xây dựng lực lượng tự vệ trong các doanh nghiệp ngoài quốc doanh còn hạn chế; Mô hình dân quân tự vệ biển chưa được xác định rõ, tổ chức còn mang tính hình thức; Thời gian huấn luyện các đối tượng dân quân tự vệ quá ngắn nên chưa bảo đảm được chất lượng chuyên môn của chiến sỹ dân quân tự vệ; Định mức về chế độ, chính sách đối với lực lượng dân quân tự vệ còn thấp, chưa tương xứng với điều kiện kinh tế thị trường. Tờ trình dự án Luật cũng đánh giá, công tác quản lý Nhà nước về dân quân tự vệ chưa theo kịp với sự đổi mới và phát triển toàn diện của đất nước, vẫn bị ảnh hưởng bởi tư duy của thời kỳ bao cấp.
Trình bày báo cáo thẩm tra sơ bộ của Thường trực UB Quốc phòng và An ninh, Chủ nhiệm UB Lê Quang Bình khẳng định: nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tình trạng trên là do tính pháp lý và tính khả thi của các quy định trong Pháp lệnh và các văn bản hướng dẫn thi hành còn thấp lại rất chậm được sửa đổi, bổ sung dẫn đến bị vênh với các đạo luật mới ban hành. Cơ bản tán thành quan điểm này, nhưng Chủ nhiệm UB Pháp luật Nguyễn Văn Thuận cũng cho rằng: với các quy định về nghĩa vụ dân quân, trang phục, sao, mũ, phù hiệu, thời hạn phục vụ... dường như cơ quan soạn thảo có xu hướng chính quy hóa và chuyên nghiệp hóa lực lượng dân quân tự vệ. Điều này không đúng với bản chất hoạt động của lực lượng dân quân tự vệ truyền thống. Đa số Ủy viên UBTVQH cũng cho rằng, dự án Luật Dân quân tự vệ chưa thể hiện rõ tính chất quần chúng của dân quân tự vệ theo phương châm dân bàn, dân cử, dân chăm lo. Cho rằng quy định như dự thảo Luật có thể sẽ biến mọi người dân thành lực lượng vũ trang nhân dân hết, Chủ tịch HĐDT K’Sor Phước khẳng định: không thể quy định công dân phải có nghĩa vụ dân quân tự vệ được vì Hiến pháp đã ghi rất rõ công dân chỉ có nghĩa vụ tham gia dân quân tự vệ thôi, tính chất, mức độ rất khác nhau.
Chủ tịch HĐDT K’Sor Phước đề nghị cơ quan soạn thảo cần phải thống nhất cách hiểu về dân quân tự vệ là lực lượng vũ trang quần chúng không chính quy vì điều này sẽ tác động đến việc thiết kế các điều luật cụ thể cũng như ngân sách bảo đảm cho hoạt động của lực lượng này. Chủ nhiệm UB Kinh tế Hà Văn Hiền, Trưởng ban Dân nguyện Trần Thế Vượng cũng đề nghị cơ quan soạn thảo, cần phải xác định rõ tính chất, nhiệm vụ chủ yếu của lực lượng dân quân tự vệ trong điều kiện thời bình, đất nước không có chiến tranh, từ đó mới có cơ sở để tính toán các nguồn lực bảo đảm chứ không thể đặt QH vào tình thế thông qua luật mà không hình dung được mỗi năm ngân sách chi cho lực lượng dân quân tự vệ theo luật này là bao nhiêu và cân đối từ nguồn nào được.
Quy định doanh nghiệp bảo đảm kinh phí hoạt động cho dân quân tự vệ như đề xuất của dự thảo Luật cũng không nhận được sự đồng thuận từ đa số Uãy viên UBTVQH vì quy định như dự thảo Luật không chỉ mâu thuẫn với Luật Doanh nghiệp, Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp mà có thể sẽ dẫn đến tình trạng mất công bằng giữa các doanh nghiệp và không khuyến khích được các doanh nghiệp chăm lo công tác dân quân tự vệ. Các quy định về dân quân tự vệ biển, tổ chức tự vệ trong các doanh nghiệp ngoài quốc doanh, dân quân tự vệ nòng cốt và dân quân tự vệ mở rộng... cũng chưa khiến các Ủy viên UBTVQH hài lòng và kết luận phiên họp chiều qua, Phó chủ tịch QH Huỳnh Ngọc Sơn yêu cầu cơ quan soạn thảo cần khẩn trương làm rõ các vấn đề này để UBTVQH xem xét trong các Phiên họp tới, bảo đảm thời gian trình QH cho ý kiến tại Kỳ họp thứ Năm.