PHÓ CHỦ TỊCH QUỐC HỘI TRẦN QUANG PHƯƠNG CHỦ TRÌ CUỘC LÀM VIỆC CỦA ĐOÀN GIÁM SÁT VỚI TỈNH LẠNG SƠN VỀ 3 CHƯƠNG TRÌNH MỤC TIÊU QUỐC GIA
PHÓ CHỦ TỊCH QUỐC HỘI, THƯỢNG TƯỚNG TRẦN QUANG PHƯƠNG CHỦ TRÌ LÀM VIỆC VỚI HUYỆN THUẬN BẮC, NINH THUẬN VỀ CÁC CHƯƠNG TRÌNH MỤC TIÊU QUỐC GIA
Cần phân cấp mạnh hơn cho địa phương chủ động thực hiện 3 chương trình mục tiêu Quốc gia
Không thể phủ nhận ý nghĩa và tầm quan trọng của 3 chương trình mục tiêu Quốc gia đối với sự phát triển của các địa phương khó khăn. Theo đánh giá của các địa phương, 3 chương trình mục tiêu Quốc gia thực sự góp phần tạo chuyển biến tích cực trong đời sống vật chất, tinh thần của đồng bào các dân tộc thiểu số và miền núi. Tuy nhiên làm sao đẩy mạnh được tiến độ của các dự án, tiểu dự án của chương trình là điều quan trọng nhất, bởi qua ghi nhận của Đoàn giám sát tiến độ giải ngân các nguồn vốn đầu tư công còn rất chậm, có nơi chỉ đạt 30% kế hoạch, trong khi đã gần hết năm 2023. Nguyên nhân chủ yếu là do Chính phủ và các bộ, ngành chậm ban hành văn bản hướng dẫn.
Ông Hồ Tiến Thiệu, Chủ tịch UBND tỉnh Lạng Sơn
Ghi nhận tại tỉnh Lạng Sơn, Chủ tịch UBND tỉnh Lạng Sơn Hồ Tiến Thiệu chỉ rõ còn nhiều khó khăn trong triển khai thực hiện các CTMTQG. Kết quả đạt được trong xây dựng nông thôn thôn mới chưa đồng đều giữa các huyện, còn khoảng cách chênh lệch khá lớn giữa nhóm xã đạt chuẩn và các xã khác; mức độ đạt bình quân tiêu chí/xã còn thấp, số lượng xã dưới 10 tiêu chí còn ở mức cao; công tác duy trì và nâng cao chất lượng đạt chuẩn các tiêu chí của một số xã sau đạt chuẩn còn hạn chế đặc biệt là tiêu chí môi trường, thu nhập. Kế hoạch vốn Thủ tướng Chính phủ, Bộ Tài chính giao, thông báo không theo nội dung thành phần, tuy nhiên hệ thống báo cáo của Trung ương yêu cầu báo cáo chi tiết thực hiện và giải ngân theo từng nội dung thành phần gây khó khăn cho địa phương trong công tác báo cáo.
Bộ tiêu chí quốc gia về xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021- 2025 có nhiều chỉ tiêu mới và mức đạt cao hơn so với giai đoạn 2016 - 2020; một số chỉ tiêu, tiêu chí quy định chưa phù hợp với điều kiện thực tế của địa phương, tỉnh miền núi như: Tiêu chí thu nhập tăng thêm 3,0 triệu đồng/người/năm theo từng năm là không hợp lý; tỷ lệ hộ dân sử dụng nước sạch từ hệ thống nước tập trung; tiêu chí về môi trường, hộ nghèo đa chiều, mai táng, hoả táng, tỷ lệ khám chữa bệnh từ xa, tỷ lệ các tuyến đường trục xã lắp điện chiếu sáng… Vì vậy, các xã chưa đạt chuẩn hoặc đã đạt chuẩn tiếp tục thực hiện các tiêu chí gặp nhiều khó khăn, vướng mắc. Bên cạnh đó, tỷ lệ giảm nghèo hằng năm tuy đạt và vượt mục tiêu, kế hoạch, nhưng không bền vững, tiềm ẩn nguy cơ tái nghèo cao, tỷ lệ giảm nghèo chưa đồng đều giữa các xã, thị trấn. Việc chỉ đạo triển khai các nhiệm vụ, giải pháp giảm nghèo ở cơ sở một số nơi còn thiếu quyết liệt, chưa sâu sát; một bộ phận hộ nghèo chậm chuyển biến nhận thức, chưa tích cực, chủ động trong phát triển sản xuất để thoát nghèo và vươn lên làm giàu chính đáng. Hệ thống văn bản pháp luật, văn bản hướng dẫn của Trung ương chậm ban hành, nhất là thời điểm xây dựng kế hoạch, nên một số địa phương lúng túng trong xây dựng kế hoạch và triển khai thực hiện Chương trình; hiện nay còn 02 nội dung của Bộ Công Thương, Bộ Giáo dục và Đào tạo chưa ban hành văn bản…
Ông Nguyễn Văn Phương, Chủ tịch UBND tỉnh Thừa Thiên Huế
Ghi nhận của Đoàn tại tỉnh Thừa Thiên Huế, đến nay địa phương này mới đạt 34,2% tỷ lệ giải ngân nguồn vốn tại 3 chương trình mục tiêu Quốc gia. Chủ tịch UBND tỉnh Thừa Thiên Huế Nguyễn Văn Phương cho biết, hiện tỉnh gặp khó khăn trong áp dụng các quy định quản lý, tổ chức thực hiện từng Chương trình mục tiêu quốc gia, chưa thể giải ngân nhanh dự toán vốn sự nghiệp ngân sách trung ương hỗ trợ thực hiện Chương trình do chưa có hướng dẫn đầy đủ của Trung ương hoặc còn nội dung hướng dẫn chưa thống nhất giữa các văn bản do Bộ, cơ quan Trung ương ban hành.
Trong khi đó, theo Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam Trần Anh Tuấn, nguồn lực Trung ương bố trí chưa đáp ứng nhu cầu của địa phương. Trong các xã đạt chuẩn nông thôn mới đến năm 2025, phần lớn là các xã đặc biệt khó khăn. Các xã vùng sâu, vùng xa có địa bàn rộng, mật độ dân cư thưa thớt và phân bố rải rác, do đó, rất khó khăn trong đầu tư hoàn chỉnh cơ sở hạ tầng giao thông, thủy lợi… Người dân chủ yếu là đồng bào dân tộc thiểu số, hộ nghèo chiếm tỷ lệ cao, nên việc thực hiện Chương trình chủ yếu dựa vào sự đầu tư, hỗ trợ từ Nhà nước. Một số nội dung, tiểu dự án, dự án thành phần chưa triển khai thực hiện được trong năm 2022, như nội dung hỗ trợ đất ở, nhà ở, đất sản xuất; đầu tư, hỗ trợ phát triển vùng trồng dược liệu quý thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Việc triển khai dự án hỗ trợ phát triển sản xuất theo chuỗi giá trị còn chậm.
Ông Nguyễn Thanh Ngọc, Chủ tịch UBND tỉnh Tây Ninh
Còn ghi nhận tại tỉnh Tây Ninh, khó khăn nhất trong lồng ghép nguồn lực thực hiện là do các bộ, ngành chưa hướng dẫn rõ nội dung không chồng chéo, trùng lặp về phạm vi, đối tượng, nội dung giữa các chương trình. Việc huy động các nguồn lực đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng thiết yếu còn thấp, nhất là nguồn lực của doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp nông thôn còn khiêm tốn. Nhiều xã vùng sâu, vùng xa chưa thu hút được doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực sản xuất nông nghiệp, xây dựng khu dân cư mới. Chưa huy động được nguồn vốn tín dụng và phát huy nội lực của địa phương về tạo nguồn vốn xây dựng nông thôn mới. Các chương trình có nhiều nội dung toàn diện, tổng hợp và thực hiện trong thời gian dài nhưng lực lượng cán bộ ở cơ sở chưa đáp ứng yêu cầu.
Ông Nguyễn Tuấn Hà, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Đắk Lắk
Còn địa phương như Đắk Lắk, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Đắk Lắk Nguyễn Tuấn Hà cho biết, nội dung, đối tượng các Chương trình mục tiêu quốc gia thực hiện trong giai đoạn 2021 - 2025 có nhiều điểm mới, đặc biệt là Chương trình phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, nên công tác rà soát, xác định tiêu chí tính điểm phân bổ, xác định danh mục dự án đầu tư còn nhiều lúng túng, ảnh hưởng đến tiến độ giao kế hoạch, triển khai thực hiện và giải ngân.
Nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện các nghị quyết của Quốc hội về các Chương trình mục tiêu quốc gia và hoàn thiện chính sách, pháp luật có liên quan, Lãnh đạo các địa phương kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo các bộ, ngành phổ biến và tổ chức hướng dẫn, tập huấn để địa phương thực hiện đồng bộ, tránh phát sinh vướng mắc trong quá trình thực hiện. Đồng thời, đề nghị các bộ, ngành Trung ương sớm ban hành văn bản hướng dẫn địa phương thực hiện các nội dung còn vướng mắc trong áp dụng các Thông tư, văn bản do cấp Bộ ban hành phù hợp với điều kiện thực tiễn tại địa phương, không trái quy định pháp luật.
Đơn cử như Đắk Lắk, Lãnh đạo tỉnh này kiến nghị Trung ương, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ tiếp tục chỉ đạo Bộ Tài chính và Ủy ban Dân tộc khẩn trương hoàn thành việc sửa đổi, bổ sung các Thông tư hướng dẫn triển khai thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia theo nhiệm vụ Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo tại Công văn số 555/TTg-QHĐP ngày 16/6/2023. Cùng với đó, xem xét quy định về việc thực hiện phân định đối với các xã, phường, thị trấn không thuộc vùng dân tộc thiểu số và miền núi để địa phương làm cơ sở xây dựng và triển khai thực hiện các cơ chế, chính sách phù hợp; xem xét, điều chỉnh các chỉ tiêu, mục tiêu, lộ trình thực hiện các mục tiêu của Chương trình phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi theo hướng cho phép địa phương lựa chọn nội dung, dự án thành phần có nhu cầu bức xúc, cấp thiết đầu tư nhằm nâng cao hiệu quả trong triển khai chính sách…
Lãnh đạo tỉnh Sóc Trăng nêu kiến nghị với Đoàn giám sát Quốc hội
Với tỉnh Sóc Trăng, lãnh đạo địa phương này kiến nghị Quốc hội và Chính phủ xem xét sửa đổi, bổ sung các quy định về phân bổ vốn trong xây dựng nông thôn mới; bố trí vốn cho một số Dự án, Tiểu dự án, nội dung hỗ trợ trực tiếp theo nhu cầu đăng ký kế hoạch vốn hàng năm của tỉnh. Đồng thời, xem xét mở rộng đối tượng thụ hưởng cho hộ cận nghèo và hộ mới thoát nghèo. Theo lộ trình phân bổ vốn năm sau nhiều hơn năm trước thì sẽ càng thừa vốn so với thực tiễn đối tượng thụ hưởng, vì vậy có cơ chế giao cho địa phương được phép điều chuyển nguồn vốn từ dự án thừa vốn do không còn đối tượng thụ hưởng sang dự án khác cho phù hợp với thực tiễn, nhằm bảo đảm sử dụng hiệu quả nguồn ngân sách nhà nước và đạt tiến độ giải ngân theo quy định...
Ông Trần Quốc Nam, Chủ tịch UBND tỉnh Ninh Thuận
Liên quan đến kinh phí, Chủ tịch UBND tỉnh Ninh Thuận Trần Quốc Nam đề xuất cho phép được chuyển nguồn kinh phí sự nghiệp của 3 Chương trình mục tiêu quốc gia đối với vốn ngân sách địa phương đối ứng năm 2022 sang năm 2023 thực hiện theo tinh thần Nghị quyết số 69/2022/QH15 của Quốc hội. Đồng thời, quy định việc chuyển nguồn kinh phí thực hiện 3 Chương trình mục tiêu quốc gia trong giai đoạn còn lại được phép chuyển nguồn sang năm sau để các đơn vị, địa phương chủ động hơn trong thực hiện giải ngân nguồn vốn.
Còn Chủ tịch UBND tỉnh Tây Ninh Nguyễn Thanh Ngọc kiến nghị có các giải pháp để thực hiện các Chương trình mục tiêu Quốc gia mang tính bền vững, hiệu quả. Trong đó, nghiên cứu định hình, định dạng các tiêu chí cứng để xác định công nhận nông thôn mới, còn các tiêu chí mềm để phấn đấu thực hiện; đẩy mạnh phân cấp, phân quyền cho địa phương điều hành, điều tiết các nguồn trong chương trình, giữa các chương trình với nhau… Bên cạnh đó, có văn bản hướng dẫn, thống nhất các nội dung được thực hiện đối với Tiểu dự án Phát triển giáo dục nghề nghiệp vùng nghèo, vùng khó khăn để Tây Ninh có cơ sở triển khai thực hiện.
Phó Chủ tịch Quốc hội, Thượng tướng Trần Quang Phương phát biểu
Các địa phương cần chủ động quan tâm xử lý bố trí đất cho đồng bào, kiến nghị kịp thời để đồng bộ với Luật đất đai đang sửa đổi.
Chia sẻ với những khó khăn trong thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia tại các địa phương như chậm giao vốn, hay các bộ, ngành chậm ban hành văn bản hướng dẫn, chưa kể điều kiện, nguyên tắc, tiêu chí thực hiện các dự án còn mới và phức tạp, Phó Chủ tịch Quốc hội, Thượng tướng Trần Quang Phương đề nghị, trước mắt để tháo gỡ việc chậm tiến độ, các địa phương tích cực rà soát các văn bản, làm rõ hơn nữa các kết quả triển khai trong thực tiễn, các khó khăn, vướng mắc và đề xuất, kiến nghị; Rà soát danh mục dự án đầu tư, có cơ chế, chính sách để triển khai thực hiện. Tiếp tục đối chiếu làm rõ kết quả, hạn chế trong việc phân bổ, giải ngân từng tiểu dự án, dự án; phối hợp chặt chẽ với các ngành cùng tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc từ các văn bản hướng dẫn thực hiện các dự án, tiểu dự án. Đồng thời, rà soát lại các tiêu chí về nông thôn mới; Nghiên cứu đề xuất với Chính phủ, Quốc hội điều chỉnh tiêu chí cho phù hợp với đặc điểm tình hình vùng đồng bào dân tộc thiểu số đang sinh sống ở vùng khó khăn, vùng cao bằng cơ chế đặc thù trong việc triển khai thực hiện các Chương trình trên địa bàn vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, vùng khó khăn và đặc biệt khó khăn; Nghiên cứu cơ chế, giải pháp để lồng ghép việc triển khai thực hiện các Chương trình trên cùng một địa bàn cấp huyện, xã cũng như cơ chế phân cấp, phân quyền chủ đầu tư cho cấp xã và cộng đồng trong triển khai thực hiện các dự án, tiểu dự án theo phương châm “Nhà nước có công trình, Dân có việc làm”. Đồng thời, đánh giá đúng, bảo đảm khách quan, thực chất trong rà soát hộ nghèo, hộ cận nghèo hàng năm để có giải pháp hỗ trợ, đầu tư phù hợp.
Phó Chủ tịch Quốc hội, Thượng tướng Trần Quang Phương khảo sát thực tế tại địa phương
Từ thực tế giám sát, Đoàn ghi nhận những vướng mắc và sẽ làm việc với Chính phủ để kịp thời tháo gỡ khó khăn này. Tuy nhiên, vấn đề khó khăn nhất hiện này là làm thế nào bố trí đất sản xuất cho đồng bào. Do vậy, Đoàn giám sát đề nghị các địa phương quan tâm xử lý vấn đề đất ở, đất sản xuất đối với đồng bào dân tộc thiểu số; tăng cường kiểm tra, xử lý các vấn đề an ninh trật tự nhằm bảo đảm ổn định an ninh để phát triển kinh tế - xã hội. Từ đó kiến nghị ngay với Quốc hội trong quá trình sửa đổi Luật đất đai, tạo sự đồng bộ hệ thống pháp luật, đẩy nhanh tiến độ thực hiện chương trình.