PHÓ CHỦ TỊCH QUỐC HỘI NGUYỄN KHẮC ĐỊNH: DỰ THẢO NGHỊ QUYẾT GIÁM SÁT CẦN CỤ THỂ, RÕ VIỆC, RÕ NGƯỜI, RÕ THỜI GIAN HOÀN THÀNH
GIÁM SÁT VIỆC THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH, PHÁP LUẬT VỀ Y TẾ CƠ SỞ, Y TẾ DỰ PHÒNG: RÀ SOÁT TOÀN DIỆN, KIẾN NGHỊ GIẢI PHÁP THÁO GỠ KHÓ KHĂN, VƯỚNG MẮC
Nghị quyết 18/2008/QH12 ngày 3/6/2008 của Quốc hội đã nêu rõ “Dành ít nhất 30% ngân sách y tế cho y tế dự phòng”. Nghị quyết số 20-NQ/TW năm 2017 về tăng cường công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khoẻ Nhân dân trong tình hình mới đề ra giải pháp đổi mới tài chính y tế, trong đó “Ưu tiên bố trí ngân sách, bảo đảm tốc độ tăng chi cho y tế cao hơn tốc độ tăng chi ngân sách nhà nước. Tập trung ngân sách nhà nước cho y tế dự phòng, y tế cơ sở, bệnh viện ở vùng khó khăn, biên giới, hải đảo, các lĩnh vực phong, lao, tâm thần...; dành ít nhất 30% ngân sách y tế cho công tác y tế dự phòng”… “Thực hiện nguyên tắc y tế công cộng do ngân sách nhà nước bảo đảm là chủ yếu”.
Qua giám sát việc thực hiện Nghị quyết của Trung ương và Quốc hội tại các địa phương của Đoàn giám sát chuyên đề của Quốc hội cho thấy, các địa phương đã ban hành định mức phân bổ ngân sách chi y tế dự phòng theo các hình thức: Định mức tính theo biên chế, bao gồm cả tiền lương và chi hoạt động của các đơn vị y tế dự phòng. Định mức này có sự khác nhau khá rõ rệt giữa các địa phương, trong đó, đại đa số các địa phương quy định phân bổ tiền lương theo thực tế và ban hành định mức chi hoạt động thường xuyên riêng.
Tỷ lệ chi cho y tế dự phòng so với ngân sách nhà nước chi cho y tế ở nhiều địa phương đạt trên 30% theo đúng tinh thần nêu tại Nghị quyết 18/2008/QH12 như: Yên Bái, Thừa Thiên Huế, TP.Hồ Chí Minh, Thái Bình, Thái Nguyên, Tây Ninh, Bắc Giang, Bắc Ninh, Bà Rịa – Vũng Tàu. Về cơ bản, hệ thống cơ sở vật chất, hệ thống máy móc, trang thiết bị, phần mềm quản lý phục vụ công tác y tế dự phòng được địa phương quan tâm đầu tư; việc bố trí kinh phí cho y tế được thực hiện đúng Luật Ngân sách nhà nước và pháp luật liên quan.
Đặc biệt, sau khi Chương trình mục tiêu y tế - dân số giai đoạn 2016-2020 kết thúc, một số địa phương đã kịp thời quy định nội dung chi, mức chi các hoạt động y tế - dân số trên địa bàn, làm cơ sở để tiếp tục bố trí kinh phí triển khai các hoạt động nhiệm vụ của chương trình mục tiêu Y tế dân số giai đoạn 2016-2020 khi chuyển thành nhiệm vụ chi thường xuyên của ngân sách địa phương.
Thành viên Đoàn giám sát chuyên đề của Quốc hội nhận định, ngân sách chi cho y tế dự phòng tại các địa phương cơ bản đảm bảo cho các hoạt động thường xuyên, các khoản chi chế độ, chính sách và đáp ứng phần nào nhu cầu cần thiết để phục vụ nhu cầu chăm sóc sức khỏe Nhân dân trên địa bàn như: truyền thông, giáo dục sức khỏe; kiểm tra, giám sát hỗ trợ đối với tuyến y tế, nhất là tuyến xã và thôn, bản. Tuy nhiên, việc đầu tư, phát triển cho công tác y tế dự phòng và tổ chức làm công tác y tế dự phòng tuy đã được quan tâm nhưng chưa đủ và chưa hiệu quả và tương xứng với khẩu hiệu “y tế dự phòng là then chốt”.
Phó Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội của Quốc hội Nguyễn Hoàng Mai, thành viên Đoàn giám sát cho biết, theo báo cáo của một số địa phương, tỷ lệ chi cho y tế dự phòng ở mức thấp, chưa đạt ít nhất 30% ngân sách y tế cho y tế dự phòng theo tinh thần Nghị quyết số 18/2008/QH12 ngày 03/6/2008 về đẩy mạnh thực hiện chính sách, pháp luật xã hội hoá để nâng cao chất lượng chăm sóc sức khoẻ Nhân dân. Theo phân tích số liệu cụ thể chi ngân sách nhà nước cho y tế cơ sở tại 41 tỉnh, thành phố, tỷ lệ này chỉ đạt 24,41% vào năm 2022, năm 2017 là 22,49% và năm 2012 là 20,4%.
Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Nguyễn Trường Giang, thành viên Đoàn giám sát dẫn chứng thực tế ở TP.HCM việc xã hội hóa hoạt động khám chữa bệnh được đẩy mạnh tỷ lệ chi ngân sách cho y tế dự phòng cao và ngược lại tại địa phương chưa đẩy mạnh hoạt động xã hội hóa khám chữa bệnh, tỷ lệ ngân sách y tế dành cho y tế dự phòng giảm.
Nêu ý kiến về việc thực hiện Nghị quyết số 18/2008/QH12 của Quốc hội dành ít nhất 30% ngân sách y tế cho y tế dự phòng, Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội của Quốc hội Nguyễn Thúy Anh, Phó Trưởng Đoàn giám sát của Quốc hội băn khoăn về nội hàm của các khoản chi cho y tế dự phòng, tỷ lệ này ở các địa phương báo cáo khác nhau, đề nghị Bộ Y tế có báo cáo cụ thể hơn để Đoàn giám sát có cơ sở đưa vào dự thảo Báo cáo và dự thảo Nghị quyết về kết quả giám sát…
Qua giám sát cũng cho thấy, đầu tư về cơ sở vật chất và trang thiết bị, chuyên môn kỹ thuật tại trung tâm y tế tuyến huyện những năm qua chủ yếu cho lĩnh vực khám chữa bệnh, tỷ trọng đầu tư cho lĩnh vực y tế dự phòng và dân số còn thấp. Kính phí cho các hoạt động y tế dự phòng mặc dù đã được quan tâm nhưng vẫn thiếu so với nhu cầu thực tế. Nguồn kinh phí để duy trì hoạt động quản lý bệnh không lây nhiễm chủ yếu được đầu tư từ các chương trình, dự án, kinh phí địa phương rất hạn chế, không ổn định và cấp muộn cũng ảnh hưởng rất nhiều đến kết quả thực hiện các chỉ tiêu, kế hoạch được giao.
Chương trình mục tiêu Y tế - Dân số thực hiện trong giai đoạn 2016-2020, song tới ngày 07/5/2018, Bộ Tài chính mới ban hành Thông tư quy định quản lý và sử dụng kinh phí sự nghiệp thực hiện là chưa bảo đảm tính kịp thời, dẫn tới việc triển khai tại các địa phương còn lúng túng; việc giải ngân cho các hoạt động thuộc Chương trình này luôn chậm. Bên cạnh đó, khi Chương trình này kết thúc lại chưa có hướng dẫn cụ thể nguồn ngân sách khi chuyển hoạt động từ hoạt động theo chương trình mục tiêu sang hoạt động thường xuyên.
Hầu hết các đơn vị thuộc hệ dự phòng có nguồn thu thấp, chủ yếu dựa vào ngân sách cấp, đối với các đội y tế dự phòng thuộc các Trung tâm y tế hầu như không có nguồn thu. Hơn nữa, hiện vẫn chưa xây dựng được danh mục các dịch vụ, mức giá để thực hiện cơ chế đặt hàng, giao nhiệm vụ hoặc phân bổ theo kết quả hoạt động. Trong khi đó, kinh phí truyền thông giáo dục sức khỏe chủ yếu từ các nguồn chương trình mục tiêu y tế quốc gia thông qua các hoạt động lồng ghép. Số kinh phí này vẫn còn thấp so với nhu cầu, hầu hết đều chưa phân bổ kinh phí cho công tác truyền thông giáo dục sức khỏe theo quy định của Bộ Y tế (từ 1,5% - 2% kinh phí sự nghiệp y tế hàng năm). Nguồn kinh phí dành cho y tế dự phòng chưa đáp ứng được nhu cầu thực tế của địa phương trong việc nâng cấp cơ sở vật chất, mua sắm bổ sung trang thiết bị văn phòng, truyền thông… đặc biệt là tại các trạm y tế xã.
Vì vậy, Đại biểu Trần Thị Nhị Hà, Đoàn ĐBQH thành phố Hà Nội, thành viên Đoàn giám sát đề nghị Bộ Y tế Bộ Y tế có đánh giá, tổng kết thực hiện Nghị quyết 18/2008/QH12 ngày 3/6/2008 của Quốc hội (trong đó có quy định dành tối thiểu 30% ngân sách nhà nước dành cho y tế tự phòng) nhằm đề ra các giải pháp, kiến nghị tháo gỡ khó khăn trong quá trình thực hiện.
Phát biểu chỉ đạo tại buổi làm việc, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định, Trưởng Đoàn giám sát đề nghị Bộ Y tế làm rõ việc ngân sách nhà nước chi cho y tế dự phòng có đạt tối thiểu 30% như Nghị quyết 18/2008/QH12 của Quốc hội đã nêu. Hiện chưa có sự thống nhất số liệu giữa các địa phương, Bộ Y tế, do vậy trong dự thảo Nghị quyết về kết quả giám sát chuyên đề về “Việc huy động, quản lý và sử dụng các nguồn lực phục vụ công tác phòng, chống dịch COVID; việc thực hiện chính sách, pháp luật về y tế cơ sở, y tế dự phòng” đề nghị Chính phủ báo cáo Quốc hội về vấn đề này./.