Theo dự thảo Báo cáo kết quả giám sát việc thực hiện chính sách, pháp luật về bảo hiểm y tế giai đoạn 2009-2012, chính sách bảo hiểm y tế đã bảo đảm nguyên tắc chia sẻ rủi ro giữa những người tham gia bảo hiểm y tế, nhưng đồng thời cũng đảm nhận nhiều chính sách phúc lợi xã hội khác. Đến cuối năm 2012, gần 70% dân số cả nước đã tham gia bảo hiểm y tế, với phần đóng góp của người lao động, người sử dụng lao động và người dân chiếm khoảng 58% trong tổng thu bảo hiểm y tế, tạo nền móng quan trọng để tiến tới bảo hiểm y tế toàn dân. Nhiều tỉnh miền núi và Tây Nguyên gần hoàn thành việc thực hiện bảo hiểm y tế toàn dân (đạt 85 - 100%). Quỹ Bảo hiểm y tế từ chỗ bội chi hơn 3.000 tỷ đồng đến năm 2012 đã cân đối và kết dư gần 13.000 tỷ đồng.
Tuy nhiên, trong công tác thực hiện chính sách bảo hiểm y tế vẫn còn 18 tỉnh có tỷ lệ tham gia bảo hiểm y tế dưới 60% và 4 tỉnh có tỷ lệ tham gia bảo hiểm y tế 50%. Nhiều tỉnh có quỹ bảo hiểm y tế kết dư hàng trăm tỷ đồng chưa được phân bổ lại để sử dụng, nhưng bên cạnh đó lại có một số địa phương liên tục bội chi quỹ bảo hiểm y tế và nhận sự hỗ trợ của Quỹ trung ương nhiều năm nay mà chưa có cơ chế giải quyết hữu hiệu. Một số nhóm đối tượng có tỷ lệ tham gia bảo hiểm y tế thấp (chỉ đạt khoảng 20-30%). Nhà nước chưa ban hành đủ cơ chế để tạo điều kiện cho các nhóm cuối cùng tham gia lộ trình bảo hiểm y tế toàn dân vào năm 2014 như quy định tại Điều 51 của Luật Bảo hiểm y tế.
Dự thảo Báo cáo thẩm tra dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Bảo hiểm y tế cho biết, việc sửa đổi, bổ sung Luật Bảo hiểm y tế lần này sẽ đem lại nhiều quyền lợi cho người tham gia bảo hiểm y tế: tăng mức hưởng bảo hiểm y tế cho một số nhóm đối tượng (thân nhân người có công, người thuộc hội gia đình cận nghèo, đối tượng bảo trợ xã hội…); tăng số đối tượng được ngân sách hỗ trợ tham gia bảo hiểm y tế (do Nhà nước thực hiện, từng bước chuyển dần từ cấp kinh phí cho bệnh viện sang hỗ trợ cho người dân tham gia bảo hiểm y tế); tăng các dịch vụ khám chữa bệnh được hưởng bảo hiểm y tế. Những sửa đổi này sẽ không ảnh hưởng nhiều đến khả năng bảo toàn quỹ bảo hiểm y tế.
Một trong những vấn đề được nhiều đại biểu tại Hội thảo quan tâm là có nên quy định bắt buộc tham gia bảo hiểm y tế hay không? Bảo hiểm y tế là loại bảo hiểm xã hội được Nhà nước bảo hộ, nhằm bảo đảm cho mọi người dân được hưởng thụ các dịch vụ y tế tối thiểu, mang lại lợi ích cho người dân, vì sức khỏe của mỗi người dân và bảo vệ sức khỏe của cả cộng đồng, bảo đảm tính nhân văn của Luật. Kinh nghiệm quốc tế cũng cho thấy, chỉ có áp dụng nguyên tắc bắt buộc thì mới thực hiện thành công bảo hiểm y tế toàn dân.