Toàn cảnh hội thảo
Tham dự hội thảo có: đại biểu Quốc hội các khóa; đại diện Hội đồng Dân tộc và các Ủy ban của Quốc hội; đại diện một số bộ ngành, cơ quan trung ương; đại diện lãnh đạo Văn phòng Quốc hội cùng các chuyên gia, nhà khoa học…
Phát biểu khai mạc Hội thảo, Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Bùi Văn Cường cho biết, từ đầu nhiệm kỳ Quốc hội khóa XIII, việc giải trình tại các phiên họp của Hội đồng dân tộc, Ủy ban của Quốc hội đã được thực hiện và dần được tăng cường về số lượng, nâng cao về chất lượng, hiệu quả…Nhằm tiếp tục đổi mới, nâng cao hiệu quả hoạt động giám sát nói chung, hoạt động giải trình nói riêng, để hoạt động này thực hiện thống nhất, bài bản, chuyên nghiệp, Đảng đoàn Quốc hội đã đặt ra nhiệm vụ nghiên cứu, xây dựng và ban hành quy trình hướng dẫn cụ thể đối với hoạt động giải trình. Tại Kết luận số 843/2022 về tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc hội, nhiệm vụ này đã được giao cho Văn phòng Quốc hội xây dựng và trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành dự thảo Nghị quyết.
Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Bùi Văn Cường
Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Bùi Văn Cường khẳng định, dự thảo Nghị quyết được đưa ra lấy ý kiến tại Hội thảo được xây dựng trên cơ sở tổng kết thực tiễn, đề xuất của các cơ quan của Quốc hội; cơ sở lý luận, kinh nghiệm điều trần của một số nghị viện trên thế giới được Viện Nghiên cứu lập pháp cung cấp. Dự thảo Nghị quyết cũng đã được gửi lấy ý kiến của Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội, các Ban của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, một số bộ ngành, cơ quan hữu quan. Do vậy, với tinh thần cầu thị và trách nhiệm, Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội mong muốn, các đại biểu tham dự Hội thảo tích cực, thẳng thắn cho ý kiến về mục đích, quan điểm, sự cần thiết ban hành; những tồn tại, hạn chế trong tổ chức các phiên giải trình và các giải pháp khắc phục cụ thể để cụ thể hóa trong dự thảo Nghị quyết để góp phần hoàn hiện hồ sơ dự thảo Nghị quyết trước khi trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội.
Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Bùi Văn Cường đề nghị Hội thảo tập trung thảo luận, cho ý kiến về các nội dung liên quan đến bố cục; phạm vi điều chỉnh, đối tượng áp dụng; đối tượng được yêu cầu giải trình; nguyên tắc thực hiện giải trình; tiêu chí lựa chọn vấn đề giải trình; các bước trong quy trình thực hiện giải trình; báo cáo kết quả thực hiện kết luận về vấn đề giải trình; cơ sở pháp lý, trình tự để Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét kết luận phiên giải trình nếu có; tổ chức phiên giải trình về vấn đề được phụ trách bởi nhiều cơ quan; các nội dung mới cần bổ sung vào dự thảo Nghị quyết để bảo đảm hiệu quả của phiên giải trình... góp phần bảo đảm thực hiện giải trình linh hoạt, hiệu quả…
Các đại biểu tại Hội thảo
Theo Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân, giải trình là việc cơ quan, cá nhân hữu quan giải thích, làm rõ trách nhiệm của mình trong việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn được giao theo yêu cầu của chủ thể giám sát quy định tại Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân. Như vậy, tổ chức phiên giải trình tại Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội là một trong những phương thức để các cơ quan của Quốc hội thực hiện quyền giám sát đối với hoạt động của các cơ quan trong bộ máy nhà nước. Mục đích của phiên giải trình là nhằm đánh giá việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan, tổ chức, cá nhân theo quy định của pháp luật, trong đó tập trung các giải pháp để giải quyết nhanh chóng những vấn đề bức xúc, được đông đảo cử tri, Nhân dân quan tâm, phát sinh từ thực tiễn đời sống xã hội đòi hỏi cơ quan, tổ chức, cá nhân phải sớm giải quyết.
Qua thảo luận, các đại biểu đều cho rằng, hoạt động giải trình có vai trò, ý nghĩa rất quan trọng trong hoạt động của Hội đồng Dân tộc và các Ủy ban của Quốc hội; thời gian qua hoạt động giải trình tại Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội ngày càng được chú trọng và trở thành một trong những công cụ quan trọng trong hoạt động giám sát của Hội đồng Dân tộc và các Ủy ban của Quốc hội.
Qua tổ chức các phiên giải trình, nhiều vấn đề nóng, bức xúc, được dư luận xã hội quan tâm đã được các bộ, ngành báo cáo, giải trình, làm rõ về thực trạng, nguyên nhân và giải pháp khắc phục. Từ đó, góp phần nâng cao tính công khai, minh bạch trong tổ chức, hoạt động của các cơ quan nhà nước; nâng cao trách nhiệm của bộ, ngành trong thực thi pháp luật, trong thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của mình; đồng thời góp phần giải tỏa những vấn đề nóng, bức xúc trong xã hội, đáp ứng nguyện vọng của nhân dân.
Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Nguyễn Mạnh Cường
Theo Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Mạnh Cường, tuy đã đạt được những kết quả bước đầu, hoạt động giải trình tại Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội vẫn chưa thật sự bài bản, thống nhất trong tổ chức thực hiện. Do đó, việc ban hành Nghị quyết của Uỷ ban thường vụ Quốc hội hướng dẫn tổ chức hoạt động giải trình tại phiên họp Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội là cần thiết. Dự thảo Nghị quyết này đã được xây dựng công phu, phù hợp với quy định của Điều 82 Luật Tổ chức Quốc hội và Điều 43 Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân, bảo đảm sát với thực tiễn.
Liên quan đến việc lựa chọn vấn đề giải trình, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Mạnh Cường cho rằng, hoạt động giải trình tại phiên họp của Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc cần bám sát, tuân thủ các nguyên tắc chung của hoạt động giám sát, đó là: tuân thủ Hiến pháp và pháp luật; bảo đảm khách quan, công khai, minh bạch, hiệu quả; không làm cản trở đến hoạt động bình thường của cơ quan, tổ chức, cá nhân chịu sự giám sát. Bên cạnh đó, vấn đề giải trình cần đảm bảo tính thời sự, bức xúc nổi lên trong thực tiễn đời sống xã hội, đòi hỏi phải giải quyết kịp thời để bảo vệ lợi ích Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp và phải thuộc thẩm quyền quản lý nhà nước hoặc trách nhiệm giải quyết của các cơ quan hành chính nhà nước, của Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao hoặc Kiểm toán Nhà nước…
Bên cạnh đó, người được yêu cầu giải trình phải là người đã được Luật định, đó là thành viên Chính phủ, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Tổng Kiểm toán Nhà nước. Trong số những người này, cần phải lựa chọn người phải giải trình là người có thẩm quyền quản lý Nhà nước trực tiếp hoặc có chức năng, nhiệm vụ, trách nhiệm giải quyết đối với vấn đề được yêu cầu giải trình. Người tham gia giải trình có thể là các bộ trưởng, trưởng ngành không quản lý nhà nước trực tiếp đối với vấn đề giải trình nhưng có liên quan tới vấn đề này.
Ủy viên chuyên trách Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Bùi Mạnh Khoa
Ủy viên chuyên trách Ủy ban Pháp luật Bùi Mạnh Khoa cũng bày tỏ tán thành với tiêu chí lựa chọn vấn đề giải trình cần đảm bảo là vấn đề cụ thể có tính thời sự, bức xúc, nổi lên trong thực tiễn, được nhiều đại biểu Quốc hội, thành viên Hội đồng Dân tộc, thành viên Ủy ban của Quốc hội, dư luận, cử tri và Nhân dân quan tâm, đòi hỏi phải được giải quyết kịp thời để bảo đảm lợi ích nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân. Đây cũng là những tiêu chí phục vụ Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội lựa chọn vấn đề để giám sát chuyên đề hoặc tổ chức chất vấn.
Để tiếp tục đổi mới, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động giải trình tại phiên họp của Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội, Ủy viên chuyên trách Ủy ban Pháp luật Bùi Mạnh Khoa cho rằng, cần tổ chức nghiên cứu, thu thập, đánh giá kỹ các vấn đề được lựa chọn để giải trình cả về pháp luật và thực tiễn. Trường hợp cần thiết có thể làm việc trước với các cơ quan chuyên môn, cơ quan quản lý nhà nước ngành, lĩnh vực có liên quan để nắm bắt vấn đề và xác định nội dung, phạm vi của vấn đề giải trình; đồng thời, tham khảo ý kiến của các chuyên gia, nhà khoa học, tham khảo kinh nghiệm quốc tế trong việc giải quyết những vấn đề có liên quan để bảo đảm phiên giải trình nêu và giải quyết đúng, trúng vấn đề, mang lại hiệu quả thiết thực, kịp thời giải quyết những vấn đề mới phát sinh từ thực tiễn đời sống.
Bên cạnh đó, phát huy trí tuệ, tinh thần trách nhiệm của các đại biểu Quốc hội thành viên Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội nhất là các đại biểu có chuyên môn sâu trong lĩnh vực được giải trình, các chuyên gia, nhà khoa học và đối tượng chịu sự tác động của chính sách để đề xuất, lựa chọn vấn đề giải trình, chuẩn bị tài liệu và những người cần được mời tham gia trực tiếp để làm rõ các vấn đề tại phiên giải trình; xây dựng, ban hành kế hoạch, đề cương báo cáo bám sát vấn đề cần giải trình gửi người được yêu cầu giải trình, người tham gia giải trình bảo đảm liên quan chặt chẽ đến việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn được giao giúp cho công tác chuẩn bị được chủ động, hiệu quả.
Ủy viên Thường trực Ủy ban Xã hội của Quốc hội Đinh Ngọc Quý
Góp ý kiến tại Hội thảo, Ủy viên Thường trực Ủy ban Xã hội Đinh Ngọc Quý cho rằng, dự thảo Nghị quyết hướng dẫn việc tổ chức hoạt động giải trình tại phiên họp Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội chỉ nên là hướng dẫn khung, quy định một số vấn đề mấu chốt, có tính chất quyết định và chi phối, cụ thể như: thủ tục theo Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân; thời hạn thông báo kế hoạch để Ủy ban Thường vụ điều hòa hoạt động; thủ tục lựa chọn, quyết định vấn đề giải trình, vai trò của Thường trực Hội đồng Dân tộc và Ủy ban; các trường hợp giải trình đột xuất, theo yêu cầu của Ủy ban Thường vụ Quốc hội; thời hạn gửi báo cáo; giá trị của Kết luận phiên giải trình.
Ngoài ra, các đại biểu cũng cho rằng, để hoạt động giải trình tại phiên họp của Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội đảm bảo chuyên nghiệp, bài bản, cần nâng cao tinh thần trách nhiệm của các chủ thể tổ chức phiên giải trình và đối tượng giải trình, tham gia giải trình bảo đảm hoạt động giải trình được thực hiện một cách khách quan, khoa học, được tiến hành theo đúng trình tự, thủ tục và các nguyên tắc pháp luật quy định; đồng thời không làm ảnh hưởng đến tính độc lập hoặc hoạt bình thường của các cơ quan, cá nhân được yêu cầu giải trình. Đặc biệt, cần việc tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện các quy định về tiêu chí lựa chọn vấn đề giải trình, người được yêu cầu giải trình, người tham gia giải trình để đáp ứng được yêu cầu nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giải trình tại phiên họp của Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội trong thời gian tới.
Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Bùi Văn Cường phát biểu kết luận
Phát biểu kết luận tại hội thảo, Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Bùi Văn Cường cảm ơn các ý kiến đóng góp sâu sắc, tâm huyết, trách nhiệm của các đại biểu tại phiên họp. Trên cơ sở các ý kiến thảo luận, gợi mở tại hội thảo hôm nay, Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Bùi Văn Cường cho biết, Văn phòng Quốc hội sẽ tiếp thu để tiếp tục hoàn thiện dự thảo Nghị quyết về hướng dẫn hoạt động giải trình tại phiên họp Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội và báo cáo với Ủy ban Thường vụ Quốc hội.
Một số hình ảnh tại hội thảo:
Toàn cảnh hội thảo
Các đại biểu dự hội thảo
Qua thảo luận, các đại biểu đều cho rằng, hoạt động giải trình có vai trò, ý nghĩa rất quan trọng trong hoạt động của Hội đồng Dân tộc và các Ủy ban của Quốc hội
Các đại biểu cho rằng, thời gian qua hoạt động giải trình tại Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội ngày càng được chú trọng và trở thành một trong những công cụ quan trọng trong hoạt động giám sát của Hội đồng Dân tộc và các Ủy ban của Quốc hội
Các đại biểu cho rằng, hoạt động giải trình tại phiên họp của Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc cần bám sát, tuân thủ các nguyên tắc chung của hoạt động giám sát
Để tiếp tục đổi mới, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động giải trình tại phiên họp của Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội, các đại biểu cho rằng, cần tổ chức nghiên cứu, thu thập, đánh giá kỹ các vấn đề được lựa chọn để giải trình cả về pháp luật và thực tiễn
Đồng thời, tham khảo ý kiến của các chuyên gia, nhà khoa học, tham khảo kinh nghiệm quốc tế trong việc giải quyết những vấn đề có liên quan để bảo đảm phiên giải trình nêu và giải quyết đúng, trúng vấn đề, mang lại hiệu quả thiết thực, kịp thời giải quyết những vấn đề mới phát sinh từ thực tiễn đời sống
Bên cạnh đó, phát huy trí tuệ, tinh thần trách nhiệm của các đại biểu Quốc hội thành viên Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội nhất là các đại biểu có chuyên môn sâu trong lĩnh vực được giải trình
Ngoài ra, các đại biểu cũng cho rằng, để hoạt động giải trình tại phiên họp của Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội đảm bảo chuyên nghiệp, bài bản, cần nâng cao tinh thần trách nhiệm của các chủ thể tổ chức phiên giải trình và đối tượng giải trình, tham gia giải trình...
Đặc biệt, cần việc tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện các quy định về tiêu chí lựa chọn vấn đề giải trình, người được yêu cầu giải trình, người tham gia giải trình để đáp ứng được yêu cầu nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giải trình tại phiên họp của Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội trong thời gian tới