Tán thành việc bổ sung quy định hành vi mua bán bào thai vào các hành vi bị nghiêm cấm
Dự thảo Luật Phòng, chống mua bán người (sửa đổi) đã được Quốc hội thảo luận, cho ý kiến lần đầu tại Kỳ họp thứ 7 (tháng 5/2024). Ngay sau kỳ họp, Thường trực Ủy ban Tư pháp đã phối hợp chặt chẽ với Cơ quan chủ trì soạn thảo, Ủy ban Pháp luật, Bộ Tư pháp và các cơ quan hữu quan nghiên cứu ý kiến của các vị ĐBQH để tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật.
Tại Phiên họp chuyên đề pháp luật tháng 8/2024 của UBTVQH, cho ý kiến về việc giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Phòng, chống mua bán người (sửa đổi), các thành viên UBTVQH quan tâm, bàn luận sôi nổi về hành vi mua bán bào thai và cơ bản tán thành việc bổ sung quy định mua bán bào thai vào các hành vi bị nghiêm cấm trong dự thảo Luật.
Theo Báo cáo tóm tắt một số vấn đề lớn về việc tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Phòng, chống mua bán người (sửa đổi), Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga cho biết, về hành vi mua bán bào thai, một số ý kiến ĐBQH đề nghị bổ sung hành vi mua bán bào thai vào khoản 1 Điều 2 của dự thảo Luật để làm cơ sở đấu tranh phòng, chống hiệu quả thực trạng thỏa thuận mua bán người khi còn đang là bào thai.
Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp nhận thấy, bào thai chưa được xác định là con người nên việc quy định mua bán bào thai trong khái niệm mua bán người là không phù hợp. Tuy nhiên, trên thực tế đang diễn ra tình trạng mua bán bào thai nhằm mục đích mua bán đứa trẻ sau khi được sinh ra và việc thỏa thuận mua bán này là tiền đề của hành vi mua bán người. Vì vậy, để bảo đảm phòng ngừa, ngăn chặn từ sớm, phúc đáp yêu cầu thực tiễn, tiếp thu ý kiến ĐBQH, Điều 3 của dự thảo Luật đã được bổ sung 01 khoản (khoản 2) quy định về hành vi bị nghiêm cấm: “mua bán bào thai; thỏa thuận mua bán người từ khi còn đang là bào thai”.
Đánh giá cao Thường trực Ủy ban Tư pháp phối hợp với Bộ Công an và các cơ quan có liên quan để nghiên cứu, tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội, chỉnh lý, hoàn thiện dự thảo Luật Phòng, chống mua bán người (sửa đổi), Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng nhận thấy, Thường trực Ủy ban Tư pháp đã chuẩn bị Hồ sơ, tài liệu rất kỹ, đầy đủ trình tại Phiên họp này, về cơ bản, Ủy ban Pháp luật tán thành với các nội dung của dự thảo Luật tiếp thu, chỉnh lý.
Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng
Quan tâm đến hành vi mua bán bào thai, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng cho rằng, đây là vấn đề được nhiều đại biểu Quốc hội tham gia ý kiến tại Kỳ họp thứ 7, Quốc hội khóa XV. Và hiện dự thảo Luật đã bổ sung quy định về các hành vi bị nghiêm cấm tại khoản 2 Điều 3 nhằm góp phần đẩy mạnh và tăng cường hiệu quả phòng, chống mua bán người liên quan đến trường hợp này.
Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng nhất trí bổ sung nội dung “cấm thỏa thuận mua bán người từ khi còn đang là bào thai” ở đoạn 2 khoản 2 Điều 3 của dự thảo Luật về các hành vi bị nghiêm cấm. Đối với trường hợp mua bán bào thai, Ủy ban Pháp luật đề nghị tiếp tục làm rõ có trường hợp nào mua bán bào thai không nhằm mục đích mua bán người hay không?
“Việc nghiêm cấm mua bán bào thai cần phải làm rõ có trường hợp nào mua bán bào thai mà không nhằm mục đích mua bán người hay không? Vì nếu có trường hợp như vậy thì sẽ không thuộc phạm vi điều chỉnh của Luật Phòng, chống mua bán người. Do đó, quy định trong này cũng có thể là hành vi nghiêm cấm cần thiết nhưng không phải thuộc phạm vi điều chỉnh của Luật này thì không quy định trong luật này. Chúng tôi đề nghị làm rõ thêm phần đầu của khoản 2 Điều 3, nếu có phù hợp thì chúng ta quy định, nếu không phù hợp thì đề nghị cân nhắc không quy định nội dung này”, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật đề nghị.
Đồng tình với Báo cáo tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật và đánh giá cao Ủy ban Tư pháp, Bộ Công an và các cơ quan hữu quan trong việc tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo Luật sau khi Quốc hội cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 7 vừa qua, Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội cũng tham gia góp ý về hành vi mua bán bào thai để tiếp tục hoàn thiện dự thảo luật.
Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Bùi Văn Cường
Tán thành với việc cần bổ sung các quy định mua bán bào thai vào các hành vi bị nghiêm cấm là “cấm mua bán bào thai, thỏa thuận mua bán người từ khi còn là bào thai”, Tổng Thư ký Quốc hội cho rằng, Ủy ban Tư pháp đã có lập luận rất rõ, tuy nhiên cần xem xét thêm để quy định nội dung này chặt chẽ hơn.
Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Bùi Văn Cường phân tích: Chúng ta đều biết về mặt khoa học, con người sinh học hay con người tự nhiên được thể hiện thông qua một số chức năng sinh học như là thở, ăn, uống, ngủ, vận động, tiêu hóa, bài tiết, v.v., như vậy về mặt sinh học thì bào thai đến giai đoạn nhất định cũng đảm bảo điều kiện của người tự nhiên, chỉ khác là môi trường tồn tại là trong bụng của người mang thai.
Về mặt xã hội, pháp luật dân sự cũng đã thừa nhận quyền thừa kế của người đã thành thai, cụ thể là quy định tại điểm a khoản 2, khoản 3 Điều 593 của Bộ luật Dân sự đã có khái niệm “người đã thành thai, con đã thành thai”… Và đối với Bộ luật Hình sự thì không có thuật ngữ bào thai.
Cần làm rõ trường hợp mua bán bào thai không nhằm mục đích mua bán người
Trong báo cáo của Ủy ban Thường vụ Quốc hội tại trang 4 dự thảo viết là: “Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhận thấy khoản 1 Điều 2 dự thảo Luật quy định khái niệm về mua bán người trong khi bào thai chưa được xác định là con người, nên việc quy định mua bán bào thai trong khái niệm mua bán người là không phù hợp”. Do đó, Tổng Thư ký Quốc hội đề nghị cần cân nhắc viết lại câu này để đảm bảo sự chặt chẽ.
Để đảm bảo thống nhất về mặt thuật ngữ giữa các đạo luật, Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội đề nghị sửa khoản 2 Điều 3 dự thảo Luật theo hướng là “mua bán người đã thành thai” chứ không phải “mua bán bào thai”. Đồng thời bày tỏ thống nhất với ý kiến Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng vừa nêu.
“Có những trường hợp mua bán bào thai không thuộc phạm vi điều chỉnh của Luật này, cho nên tôi đề nghị sử dụng là mua bán người đã thành thai, thỏa thuận mua bán người đã thành thai. Dùng khái niệm đó thì chặt chẽ, phù hợp với Luật Dân sự và một số bộ luật khác”, Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội kiến nghị.
Tổng Thư ký Quốc hội cho rằng, hiện dự thảo Luật đang viết là “mua bán bào thai” thì nên sửa lại là “mua bán người đã thành thai”, tức là hành vi bị điều chỉnh ở luật này là hành vi mua bán người, nhưng người ở đây mới thành thai. Do đó, thống nhất như phân tích của Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật về những trường hợp mua bán bào thai chưa chắc đã bị điều chỉnh bởi Luật này, vì vậy, Tổng Thư ký Quốc hội đề nghị cần chỉnh sửa nội dung này cho chặt chẽ.
Đồng tình với quan điểm của Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tổng Thư ký Quốc hội về nội dung này, Trưởng Ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải cho rằng, cần tính toán, xem xét quy định như thế nào trong dự thảo Luật về trường hợp mua bán bào thai không thuộc phạm vi điều chỉnh của Luật Phòng, chống mua bán người.
Phó Chủ tịch Quốc hội, Thượng tướng Trần Quang Phương
Trong khi đó, Phó Chủ tịch Quốc hội Trẩn Quang Phương nhận thấy, về các hành vi mua bán bào thai, dự thảo Luật nêu “cấm mua bán bào thai, thỏa thuận mua bán người từ khi còn đang là bào thai”, có nghĩa là thỏa thuận để sau này vì mục đích mua bán người. Quy định như dự thảo Luật đã rõ, không nên làm phức tạp thêm. Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương đề nghị cần quy định sao cho dễ hiểu.
Tham gia góp ý về nội dung này, Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội của Quốc hội Nguyễn Thúy Anh nêu rõ, hành vi mua bán bào thai là một vấn đề gây tranh cãi ở trên thế giới, tức là “bào thai” được gọi là “người” khi nào và trong Thường vụ Quốc hội có những ý kiến khác nhau là điều dễ hiểu.
Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội của Quốc hội Nguyễn Thúy Anh
Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội tán thành với quy định về hành vi mua bán bào thai trong dự thảo Luật, tức là “cấm mua bán bào thai, thỏa thuận mua bán người từ khi còn đang là bào thai”. “Tôi tán thành với cách quy định ở trong dự thảo, tức là cấm mua bán bào thai, thỏa thuận mua bán người từ khi còn đang là bào thai, người là người, bào thai là bào thai”, Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội nêu rõ.
Vì vậy, Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Nguyễn Thúy Anh nhận thấy, cách xử lý hiện nay trong dự thảo Luật là phù hợp, mua bán bào thai và thỏa thuận mua bán người từ khi còn là bào thai, tức là có phân biệt bào thai với người./.