Đề án cải tiến Phiên họp của UBTVQH được Đảng Đoàn QH chỉ đạo xây dựng nhằm nghiên cứu, đề xuất một quy trình, thủ tục làm việc chuẩn mực tại các Phiên họp của UBTVQH để vừa giảm được sức ép đối với các Ủy viên UBTVQH đồng thời vẫn bảo đảm chất lượng và hiệu quả các Phiên họp của UBTVQH. Theo các đại biểu tham dự Hội nghị: về mặt pháp lý, UBTVQH là cơ quan thường trực của QH, có trách nhiệm đại diện cho QH giải quyết mọi vấn đề phát sinh giữa hai Kỳ họp. Và trên thực tế, UBTVQH đã ngày càng khẳng định được vai trò, vị thế của cơ quan thường trực của QH. Song, với cách thức hoạt động như hiện nay, UBTVQH thực sự quá vất vả. Mỗi tháng, UBTVQH tiến hành một phiên họp. Nhưng mỗi phiên họp thường kéo dài gần chục ngày với đầy đủ các mảng miếng, từ hoạt động lập pháp, giám sát đến chất vấn... như tại Kỳ họp của QH. Aáp lực công việc và thời gian đối với UBTVQH ngày càng lớn. Hơn chục năm trước, từ khi QH chỉ xem xét, thông qua 5 - 10 dự án Luật tại mỗi Kỳ họp đến nay QH đã xem xét và thông qua tới hơn 20 dự án Luật tại mỗi Kỳ họp nhưng quỹ thời gian của UBTVQH thì vẫn không hề thay đổi.
Lý giải về áp lực ngày càng tăng đối với các Ủy viên UBTVQH, nguyên Phó chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Ngân sách Đặng Văn Thanh cho rằng, hiện nay, UBTVQH đang phải gánh thêm nhiệm vụ và trách nhiệm của HĐDT và các Ủy ban của QH. Ví dụ trong công tác lập pháp, lâu nay, tại mỗi Phiên họp, UBTVQH thường chỉ dành được một buổi để cho ý kiến về một dự án Luật. Trong đó, cơ quan trình đọc Tờ trình, báo cáo hết khoảng một giờ; cơ quan thẩm tra trình bày báo cáo thẩm tra khoảng nửa giờ nữa nên cuối cùng thời gian dành cho các Ủy viên UBTVQH thảo luận về nội dung của các dự án Luật cũng không còn được bao nhiêu. Về lý, UBTVQH chỉ cho ý kiến về những vấn đề lớn còn có ý kiến khác nhau hoặc cho ý kiến về những vấn đề mang tính chất quan điểm, chỉ đạo. Nhưng thực tế, các Ủy viên UBTVQH đang mất khá nhiều thời gian để xem xét, thảo luận về những nội dung chi tiết, cụ thể của dự án Luật. Mà lẽ ra, cày xới các nội dung chi tiết của dự án Luật phải là công việc của các Ủy ban chuyên môn, các công xưởng làm luật của QH. Xuất phát từ quan điểm này, nguyên Phó chủ nhiệm Đặng Văn Thanh cho rằng, nên chăng, tại các Phiên họp của UBTVQH, các Ủy viên UBTVQH chỉ nên tập trung xem xét các thủ tục, trình tự, yêu cầu của các Tờ trình, dự án để đánh giá các Tờ trình, dự án đó đã đủ điều kiện trình QH hay chưa. Nếu cho ý kiến về nội dung thì nhất thiết chỉ nên tập trung vào những vấn đề lớn còn có ý kiến khác nhau giữa cơ quan trình và cơ quan thẩm tra. UBTVQH không nên làm thay và chịu trách nhiệm thay các cơ quan chuyên môn của QH về nội dung cụ thể của các Tờ trình, dự án trình QH.
Tuy nhiên, ở một góc độ khác, Phó chủ nhiệm VPQH Nguyễn Sĩ Dũng cho rằng, nếu chỉ bó hẹp thẩm quyền của Cơ quan thường trực của QH trong việc xem xét thủ tục và đánh giá các dự án, Tờ trình đã đủ điều kiện trình QH hay chưa là không phù hợp và không thực sự hiệu quả trong điều kiện QH nước ta hoạt động không thường xuyên. Với đa số ĐBQH hoạt động kiêm nhiệm, QH chỉ họp hai Kỳ trong một năm thì vai trò, thẩm quyền của UBTVQH phải lớn hơn nữa để bảo đảm mọi công việc điều hành hàng ngày của Chính phủ đều phải được cơ quan thường trực của QH thẩm định. Tán thành với quan điểm này, nhiều ý kiến cho rằng: cải tiến các Phiên họp của UBTVQH dứt khoát phải căn cứ trên cơ sở quy định hiện hành về chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của UBTVQH. Theo đó, Đề án cải tiến các Phiên họp của UBTVQH cần đi sâu nghiên cứu về quy trình, cách thức tiến hành và trách nhiệm của các chủ thể tham gia Phiên họp, nhất là vai trò, trách nhiệm của các cơ quan chuẩn bị báo cáo, tờ trình.
Nhiều ý kiến tại Hội nghị cũng cho rằng: sức ép lớn nhất khiến cho các Phiên họp của UBTVQH hiện nay chưa đạt hiệu quả như mong muốn chính là bởi chất lượng của khâu chuẩn bị nội dung các Tờ trình, dự án của các cơ quan hữu quan còn nhiều hạn chế. Tình trạng tối hôm trước Phiên họp hoặc thậm chí đến sát nút giờ họp các Ủy viên UBTVQH mới nhận được tài liệu, dự thảo, báo cáo từ các cơ quan hữu quan – mặc dù đã được nhắc nhở nhiều lần nhưng đến nay vẫn chưa khắc phục được. UBTVQH không làm thay các cơ quan chuyên môn nhưng rõ ràng, với chất lượng chuẩn bị các Tờ trình, dự án như hiện nay chính các cơ quan chuyên môn của QH cũng bị động... Vậy nên, chừng nào còn tiếp diễn tình trạng các cơ quan chuyên môn của QH vẫn còn bắc nước chờ gạo người, vừa xếp hàng vừa đi chéo chân như người hát chèo... thì chắc chắn, khó có thể giảm bớt gánh nặng trên vai của các Ủy viên UBTVQH mà vẫn có thể bảo đảm được chất lượng, hiệu quả các Phiên họp của UBTVQH. Do đó, một trong những nội dung trọng tâm mà Đề án cần nghiên cứu là nâng cao công tác phục vụ các Phiên họp của UBTVQH, từ khâu đề xuất xây dựng Chương trình Phiên họp, chuẩn bị nội dung, đôn đốc tiến độ chuẩn bị các báo cáo đến việc xác định thành phần tham dự Phiên họp của UBTVQH...
Không phải đến thời điểm này, việc cải tiến các Phiên họp của UBTVQH mới được đặt ra. Nhưng đây là lần đầu tiên, quy trình, thủ tục và cách thức tiến hành các Phiên họp của UBTVQH được xem xét, đánh giá và nghiên cứu một cách bài bản, toàn diện. Ở một khía cạnh khác, việc nghiên cứu, cải tiến một cách bài bản và toàn diện quy trình, thủ tục và cách thức tiến hành các Phiên họp của UBTVQH còn cho thấy nội lực mạnh mẽ của QH, cơ quan thường trực của QH và các Ủy ban của QH. Hoàn thiện mình và không ngừng làm mới mình – sức sống và sức quyến rũ của Cơ quan lập pháp đã được vun đắp và lan tỏa từ chính những cải tiến tưởng chừng chỉ mang ý nghĩa về mặt thủ tục như thế...