Trình bày Báo cáo thẩm tra kế hoạch tài chính 5 năm, Chủ nhiệm Uỷ ban tài chính, ngân sách của Quốc hội Nguyễn Đức Hải cho biết, Ủy ban Tài chính Ngân sách thống nhất với Báo cáo của Chính phủ về đánh giá kết quả việc thực hiện nhiệm vụ Tài chính- Ngân sách nhà nước 5 năm 2011- 2015. Trên cơ sở báo cáo và qua giám sát thực tế, Ủy ban Tài chính Ngân sách nhận thấy, trong 5 năm qua, hệ thống pháp luật, chính sách về tài chính- ngân sách nhà nước tiếp tục được hoàn thiện, nhờ đó vừa động viên nguồn lực, vừa góp phần ổn định kinh tế vĩ mô, lấy lại đà tăng trưởng kinh tế và giải quyết tốt hơn các chính sách an sinh xã hội, củng cố quốc phòng - an ninh, đối ngoại. Việc quản lý Ngân sách nhà nước có nhiều tiến bộ, từng bước cải cách thủ tục hành chính, hiện đại hóa quản lý thuế, hải quan, Kho bạc Nhà nước. Công tác quản lý tài sản công có nhiều đổi mới.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, Ủy ban Tài chính Ngân sách nhận thấy có nhiều vấn đề nổi lên cần rút kinh nghiệm trong tổ chức thực hiện kế hoạch tài chính.
Việc giảm tỷ lệ huy động thuế đã làm tăng bội chi Ngân sách nhà nước
Về chính sách thu và tỷ lệ huy động, theo Báo cáo của Chính phủ, tỷ lệ huy động từ thuế, phí giai đoạn 2011- 2015 khoảng 20- 21%GDP đã giảm mạnh so với giai đoạn trước, kéo theo việc tăng bội chi Ngân sách Nhà nước. Việc giảm tỷ lệ huy động đã làm tăng bội chi Ngân sách nhà nước. Đồng thời, việc miễn, giảm thuế chưa thật sự mang lại tác động tích cực đến sản xuất kinh doanh trên diện rộng. Do vậy, Chính phủ cần tổng kết, đánh giá rõ hơn về chính sách miễn, giảm thuế và hiệu quả đem lại đối với nền kinh tế.
Việc sửa đổi một số luật thuế chưa bảo đảm tính đồng bộ, hợp lý; chưa dự liệu hết tác động của các chính sách đối với thu Ngân sách nhà nước. Một số luật thuế được sửa đổi, bổ sung nhiều lần cũng cho thấy sự không ổn định, nhất quán trong định hướng chiến lược, làm ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất, kinh doanh của các nhà đầu tư, người dân và gây khó khăn cho quản lý hành thu.
Ngoài ra, về cơ cấu thu Ngân sách nhà nước, Ủy ban Tài chính ngân sách thấy rằng, xu thế tăng thu nội địa là cần thiết để giảm lệ thuộc vào các khoản thu không ổn định từ bên ngoài. Tuy nhiên, nếu loại trừ số thu tiền sử dụng đất, thu xổ số kiến thiết, thu từ bán tài sản của nhà nước, tăng sản lượng khai thác dầu thô thì số tăng thu từ nội lực nền kinh tế không lớn. Tỷ trọng số thu thuế thu nhập doanh nghiệp có xu hướng giảm mạnh, một mặt do chính sách miễn, giảm thuế; mặt khác cũng cho thấy chất lượng và hiệu quả sản xuất kinh doanh chưa cao.
Nhiều chính sách an sinh xã hội đã ban hành nhưng thiếu nguồn đảm bảo
Về chi Ngân sách Nhà nước, Ủy ban Tài chính ngân sách cho rằng, một số nguyên tắc của Luật Ngân sách Nhà nước và các Nghị quyết của Quốc hội chưa được đảm bảo, kỷ luật tài chính chưa nghiêm, nhiều chính sách chi được ban hành nhưng chưa bố trí đủ nguồn lực; nhiều khoản chi vượt dự toán khá lớn, tình trạng chi không đúng chế độ, tiêu chuẩn, định mức, lãng phí còn nhiều; việc ứng trước dự toán, chuyển nguồn còn lớn. Tỷ lệ thực hiện các kết luận của Kiểm toán Nhà nước còn thấp.
Về chi thường xuyên, trong giai đoạn 2011-2015, Ngân sách nhà nước đã thực hiện một phần lộ trình cải cách tiền lương, nhưng cơ bản chưa thực hiện được mục tiêu đã đề ra. Ngoài ra, còn nhiều chính sách an sinh xã hội đã ban hành nhưng thiếu nguồn đảm bảo. Chi sự nghiệp kinh tế còn bố trí ở mức thấp, đặc biệt là chi cho hoạt động khuyến công, khuyến nông, khuyến ngư và duy tu, bảo dưỡng kết cấu hạ tầng. Một số nhiệm vụ chi đã bố trí theo dự toán nhưng nhiều năm không thực hiện không đạt mức dự toán được giao (như chi giáo dục và đào tạo, chi khoa học và công nghệ). Chi bổ sung có mục tiêu từ Ngân sách Trung ương cho Ngân sách địa phương vẫn còn lớn, dàn trải, thiếu trọng tâm…
Về bội chi Ngân sách Nhà nước, Ủy ban Tài chính Ngân sách thấy rằng, bội chi Ngân sách Nhà nước vẫn ở mức cao, không đạt mục tiêu đề ra. Một phần bội chi đã phải sử dụng cho việc trả nợ gốc, thể hiện cân đối ngân sách chưa chắc chắn.
Công tác thanh tra, kiểm tra, kiểm toán, phòng chống tham nhũng, tiết kiệm, chống lãng phí tuy đã được tăng cường, nhưng tình trạng thất thoát, lãng phí, tiêu cực trong quản lý tài chính công, tài sản công còn nhiều, trong quản lý đất đai, nhà, trụ sở, xe công, rừng, tài nguyên khoáng sản...
Cơ cấu lại thu, chi Ngân sách Nhà nước nhằm bảo đảm ổn định kinh tế vĩ mô
Về mục tiêu, định hướng Kế hoạch tài chính 5 năm 2016- 2020, Ủy ban Tài chính Ngân sách đề nghị Chính phủ rà soát, bổ sung yêu cầu: “cơ cấu lại thu, chi Ngân sách Nhà nước và nợ công nhằm sử dụng Ngân sách Nhà nước hiệu quả và bảo đảm ổn định kinh tế vĩ mô” để làm rõ hơn mục tiêu tổng quát Kế hoạch tài chính 5 năm của quốc gia.
Theo báo cáo của Chính phủ, phấn đấu tỷ lệ huy động vào Ngân sách Nhà nước trên GDP giai đoạn 2016-2020 bình quân khoảng 20-21%. Ủy ban Tài chính Ngân sách cho rằng, việc xây dựng tỷ lệ này còn ở mức thấp, chưa thể hiện sự phấn đấu tích cực trong quá trình triển khai; đề nghị Chính phủ đặt mục tiêu về tỷ lệ huy động bình quân so GDP nhất quán với định hướng kế hoạch đã đặt ra.
Về cơ cấu thu: Chính phủ xây dựng quy mô thu Ngân sách Nhà nước tăng gấp 1,65 lần so với giai đoạn trước; tăng tỷ trọng thu nội địa trong tổng thu Ngân sách Nhà nước, phấn đấu tăng từ 67,8% giai đoạn trước lên mức khoảng 87-88% vào cuối giai đoạn. Ủy ban Tài chính Ngân sách cho rằng, việc điều chỉnh cơ cấu thu Ngân sách Nhà nước theo hướng tăng thu từ nội địa nền kinh tế, giảm thu từ dầu thô và xuất nhập khẩu là hợp lý, tạo sự ổn định, bền vững nguồn thu Ngân sách Nhà nước.
Về cơ cấu chi ngân sách: Chính phủ dự kiến điều chỉnh lại cơ cấu chi Ngân sách Nhà nước theo hướng: tăng dần tỷ trọng chi Đầu tư phát triển lên mức bình quân 25-26% cả giai đoạn, giảm tỷ trọng chi thường xuyên khoảng 67% xuống mức khoảng 60-62% trong giai đoạn 2016-2020. Ủy ban Tài chính Ngân sách tán thành với đề nghị của Chính phủ về việc dự kiến bố trí tổng chi Đầu tư phát triển khoảng 2 triệu tỷ đồng, chiếm 25-26% tổng chi Ngân sách Nhà nước, chỉ là định hướng vì còn phụ thuộc rất lớn vào khả năng thu Ngân sách Nhà nước hàng năm, mức cụ thể do Chính phủ trình Quốc hội quyết định theo từng năm.
Về điều chỉnh tiền lương: Ủy ban Tài chính Ngân sách cho rằng, mức chi điều chỉnh tiền lương cơ sở, lương hưu, trợ cấp ưu đãi người có công tăng khoảng 7-8%/ năm là hợp lý, đi đôi với việc tinh giản biên chế, sắp xếp lại bộ máy và đẩy mạnh cải cách đơn vị sự nghiệp công.
Về bội chi Ngân sách Nhà nước: Chính phủ xây dựng mức bội chi Ngân sách Nhà nước đến năm 2020 dưới 4%GDP tính theo quy định của Luật Ngân sách Nhà nước năm 2015. Đây là mức bội chi hợp lý, bảo đảm an ninh tài chính quốc gia và nguồn lực để đầu tư phát triển.
Ủy ban Tài chính Ngân sách cơ bản tán thành với nhiều nhóm giải pháp thực hiện kế hoạch tài chính 5 năm đề ra trong Báo cáo của Chính phủ và nhấn mạnh thêm một số giải pháp, cụ thể: Triển khai đồng bộ, hiệu quả các biện pháp về quản lý Ngân sách Nhà nước; hoàn thiện hệ thống pháp luật về thuế; quản lý chặt chẽ chi Ngân sách Nhà nước; quản lý chặt chẽ bội chi; đa dạng hóa các kênh huy động vốn cho đầu tư phát triển kinh tế - xã hội, đẩy mạnh tái cơ cấu nền kinh tế, chú trọng tái cơ cấu đầu tư công; tăng cường và nâng cao chất lượng công tác đổi mới, sắp xếp, cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước; nâng cao hiệu lực, hiệu quả thực hiện pháp luật về thực hành tiết kiệm, chống lãng phí và pháp luật về phòng chống, tham nhũng; tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, kiểm toán, giám sát tình hình thực hiện Ngân sách Nhà nước.