Thẩm tra là một trong những nhiệm vụ quan trọng, chủ yếu của các Ban của HĐND tỉnh nhằm xem xét tính hợp pháp, khoa học, khả thi của vấn đề được đề cập trong báo cáo, đề án, tờ trình và dự thảo nghị quyết của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh trình kỳ họp HĐND tỉnh. Kết quả thẩm tra là cơ sở phản biện quan trọng để đại biểu HĐND thảo luận và quyết nghị. Từ đó đảm bảo cho nghị quyết của HĐND ban hành hợp hiến, hợp pháp, khoa học, khả thi cao, phát huy hiệu lực, hiệu quả, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng - an ninh và nâng cao đời sống nhân dân.
Hội nghị tổng kết công tác HĐND các tỉnh, thành phố năm 2021 và triển khai nhiệm vụ năm 2022 (Khu vực phía Bắc)
Xác định vai trò, tầm quan trọng của công tác thẩm tra, Thường trực HĐND tỉnh Thái Bình đã tập trung chỉ đạo, điều hòa, tạo điều kiện tốt nhất để các Ban HĐND tỉnh thực hiện tốt công tác thẩm tra các báo cáo, đề án, tờ trình và dự thảo nghị quyết, góp phần quan trọng nâng cao chất lượng các kỳ họp HĐND tỉnh cũng như chất lượng hoạt động của HĐND tỉnh nói chung. Trên cơ sở Quy chế phối hợp công tác giữa Thường trực HĐND tỉnh và Ủy ban nhân dân tỉnh, Thường trực HĐND tỉnh phân công các Ban HĐND tỉnh chủ động tham gia với cơ quan chuyên môn của Ủy ban nhân dân tỉnh ngay từ khi bắt đầu xây dựng dự thảo nội dung; kết hợp tăng cường tổ chức khảo sát, giám sát những nội dung liên quan để phục vụ công tác thẩm tra; các Ban đã chủ động làm việc với sở, ngành, đơn vị liên quan, nghe trước, góp ý các nội dung dự kiến trình tại kỳ họp; tổ chức giám sát, khảo sát, thu thập thông tin đối với những vấn đề lớn, phức tạp.
Để thực hiện tốt công tác thẩm tra, ngay từ đầu nhiệm kỳ, căn cứ chỉ đạo của Trung ương, Chương trình làm việc toàn khóa của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh, Ban Thường vụ Tỉnh ủy, HĐND tỉnh đã ban hành Nghị quyết về Chương trình giám sát của HĐND tỉnh, Chương trình công tác của Thường trực và các Ban của HĐND tỉnh hằng năm; trên cơ sở đó, các Ban chủ động xây dựng kế hoạch công tác năm và phân công nhiệm vụ cụ thể tới từng thành viên Ban.
Hoạt động thẩm tra của các Ban đã đảm bảo trình tự, thủ tục theo luật định; báo cáo thẩm tra đảm bảo chất lượng, tạo cơ sở tin cậy cho việc xem xét, quyết nghị của đại biểu HĐND tỉnh tại kỳ họp. Trong đó tập trung vào các bước cụ thể sau:
Công tác chuẩn bị thẩm tra: Căn cứ nội dung chương trình kỳ họp, Thường trực HĐND tỉnh ban hành quyết định phân công nhiệm vụ chủ trì thẩm tra hoặc phối hợp thẩm tra đối với các Ban. Lãnh đạo các Ban trên cơ sở chức năng, nhiệm vụ và nội dung phân công xây dựng kế hoạch thẩm tra; phân công thành viên Ban nghiên cứu nội dung thẩm tra; chủ động yêu cầu các cơ quan chuyên môn của Ủy ban nhân dân tỉnh gửi báo cáo, đề án, tờ trình và dự thảo nghị quyết kèm theo hồ sơ, tài liệu liên quan để nghiên cứu. Trong quá trình thẩm tra, các Ban tăng cường giám sát, khảo sát thực tế ở các cơ quan, đơn vị, địa phương liên quan nắm bắt tình hình, thu thập thông tin để có nhận định chính xác, khách quan, từ đó đưa ra những kiến nghị, đề xuất phù hợp.
Tổ chức thẩm tra: Các hội nghị thẩm tra của Ban được tiến hành theo đúng trình tự quy định của pháp luật. Trước khi họp thẩm tra chính thức, Ban tổ chức hội ý với các thành viên để thống nhất nội dung. Từ kết quả giám sát, khảo sát thực tế, nghiên cứu tài liệu và ý kiến tham gia của thành viên, Ban tổ chức hội nghị thẩm tra. Nội dung thẩm tra chú trọng làm rõ mục đích, sự cần thiết, cơ sở pháp lý, cơ sở thực tiễn, đánh giá tác động, tính khả thi của các báo cáo, đề án, tờ trình, dự thảo nghị quyết của Ủy ban nhân dân tỉnh trình kỳ họp.
Báo cáo thẩm tra: Báo cáo thẩm tra của các Ban có chất lượng, tính phản biện cao; thể hiện rõ ý kiến của Ban về sự phù hợp của nội dung dự thảo nghị quyết với tình hình, điều kiện phát triển kinh tế - xã hội của địa phương; tính hợp hiến, hợp pháp và tính thống nhất của dự thảo nghị quyết với hệ thống pháp luật; đề xuất các nội dung cần sửa đổi, bổ sung, phương hướng xử lý đối với những vấn đề còn chưa thống nhất. Ban tổ chức hội ý lấy ý kiến thành viên Ban về dự thảo báo cáo thẩm tra trước khi trình Thường trực HĐND tỉnh xem xét, cho ý kiến để gửi đến đại biểu HĐND tỉnh và thông qua tại kỳ họp.
Kỳ họp giải quyết công việc phát sinh đột xuất của Hội đồng nhân dân tỉnh Thái Bình (tháng 10/2021)
Tuy nhiên, hoạt động thẩm tra của các Ban HĐND tỉnh cũng gặp một số khó khăn, ảnh hưởng đến chất lượng công tác thẩm tra. Một số báo cáo, đề án, tờ trình, dự thảo nghị quyết của Ủy ban nhân dân tỉnh gửi về Thường trực HĐND tỉnh còn chậm so với yêu cầu; một số cơ quan được giao chủ trì soạn thảo đề án, dự thảo nghị quyết chưa chủ động phối hợp với các Ban HĐND tỉnh ngay từ đầu quá trình xây dựng đề án, tờ trình, dự thảo nghị quyết. Việc triển khai thực hiện Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật 2015 của cơ quan trình dự thảo nghị quyết còn lúng túng. Thành viên của các Ban hoạt động chủ yếu là kiêm nhiệm, mỗi thành viên cơ bản có năng lực chuyên môn trong lĩnh vực chuyên ngành nhất định. Trong khi đó, chức năng, nhiệm vụ của Ban, lĩnh vực hoạt động khá rộng, nên có lúc, có việc phản biện chưa đáp ứng yêu cầu. Một số dự thảo nghị quyết của đơn vị trình còn chưa đảm bảo chất lượng, chưa kịp điều chỉnh lại cho phù hợp với báo cáo giải trình, tiếp thu của Ủy ban nhân dân tỉnh; chuyên viên giúp việc Ban còn thiếu đã ảnh hưởng đến công tác tham mưu cho các Ban.
Để nâng cao năng lực thẩm tra của các Ban HĐND tỉnh, Thường trực HĐND tỉnh Thái Bình cho rằng, cần chú trọng quan tâm: Thứ nhất, Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với hoạt động của Hội đồng nhân dân; sự lãnh đạo của cấp ủy Đảng là điều kiện hết sức cần thiết để nâng cao hiệu quả hoạt động của HĐND nói chung, trong việc ban hành nghị quyết, công tác thẩm tra nói riêng. Trước mỗi kỳ họp, Thường trực HĐND tỉnh báo cáo với Thường trực Tỉnh ủy về nội dung kỳ họp, về các nghị quyết dự kiến ban hành; xin ý kiến về những vấn đề còn khó khăn vướng mắc hoặc có ý kiến khác nhau, đồng thời xin ý kiến chỉ đạo, định hướng tại các kỳ họp của Hội đồng nhân dân tỉnh. Từ đó đảm bảo sự lãnh đạo, chỉ đạo xuyên suốt của cấp ủy đối với các nội dung kỳ họp.
Kỳ họp Hội đồng nhân dân tỉnh Thái Bình
Căn cứ chỉ đạo của Trung ương, Chương trình làm việc toàn khóa của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh; Nghị quyết của HĐND tỉnh về Chương trình giám sát của HĐND tỉnh, Chương trình công tác của Thường trực và các Ban của HĐND tỉnh hằng năm để dự kiến, kế hoạch những nội dung, lĩnh vực phải ban hành nghị quyết. Trên cơ sở đó, phân công các Ban chủ động xây dựng kế hoạch công tác hằng năm, trong đó chú trọng các hoạt động liên quan đến công tác thẩm tra tại kỳ họp, đồng thời và có sự phân công, phân nhiệm cụ thể tới từng thành viên Ban.
Thứ hai: Rà soát, bổ sung hoàn thiện các Quy chế hoạt động của HĐND tỉnh, Quy chế làm việc của Thường trực HĐND tỉnh, trong đó chú ý cụ thể hóa nội dung, cơ chế chỉ đạo, điều hòa của Thường trực đối với hoạt động của các Ban HĐND tỉnh.
Thứ ba: Thực hiện tốt hơn nữa mối quan hệ phối hợp công tác giữa Thường trực HĐND tỉnh với Ủy ban nhân dân tỉnh, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh và các cơ quan có liên quan trong thực thi nhiệm vụ, trong đó chú trọng đến công tác tổ chức các kỳ họp HĐND tỉnh và hoạt động thẩm tra của các Ban. Thực tế tại Thái Bình, ngay từ đầu nhiệm kỳ, Thường trực HĐND tỉnh và Ủy ban nhân dân tỉnh đã ký ban hành quy chế phối hợp hoạt động, quy định trách nhiệm của các cơ quan trong thực hiện các nhiệm vụ trước kỳ họp, trong kỳ họp, sau kỳ họp, giữa hai kỳ họp và các hoạt động khác theo quy định của pháp luật. Trong đó, quy định cụ thể về thời gian Ủy ban nhân dân tỉnh trình báo cáo, đề án, tờ trình, dự thảo nghị quyết; sự phối hợp giữa các Ban HĐND tỉnh với các cơ quan tham mưu của Ủy ban nhân dân tỉnh ngay từ giai đoạn soạn thảo văn bản và chuẩn bị các nội dung trình kỳ họp để các Ban có điều kiện được tiếp cận thông tin sớm, có sự trao đổi thông tin thường xuyên và điều chỉnh nội dung kịp thời.
Thứ tư: Thường trực HĐND tỉnh cần chú trọng trong chỉ đạo, điều hòa phân công trách nhiệm thẩm tra của các Ban. Cần sớm quyết định, phân công các Ban HĐND tỉnh phối hợp với các cơ quan chuyên môn của Ủy ban nhân dân tỉnh để thẩm tra các báo cáo, tờ trình, dự thảo nghị quyết theo lĩnh vực được phân công; chủ động tiến hành các hoạt động giám sát, khảo sát để thu thập lấy thông tin thực tiễn liên quan đến lĩnh vực sẽ ban hành nghị quyết.
Thứ năm: Kịp thời kiện toàn tổ chức của Ban; thường xuyên quan tâm đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn nâng cao trình độ, năng lực, trách nhiệm, kỹ năng hoạt động thẩm tra, giám sát của từng thành viên các Ban; tăng số lượng chuyên viên giúp việc các Ban HĐND tỉnh.