Vướng mắc, bất cập thực chất là do cách hiểu và cách áp dụng pháp luật
Theo Báo cáo của Chính phủ, để triển khai thực hiện Nghị quyết số 101/2023/QH15 Thủ tướng Chính phủ đã thành lập Tổ công tác của Thủ tướng Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 101/2023/QH15 của Quốc hội về rà soát hệ thống văn bản quy phạm pháp luật (Tổ Công tác) do Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Lưu Quang làm Tổ trưởng. Việc rà soát văn bản quy phạm pháp luật đã được tổ chức triển khai thực hiện trên phạm vi cả nước, với sự tham gia của các bộ, cơ quan ngang bộ, các địa phương cấp tỉnh, các tổ chức, hiệp hội có liên quan, đảm bảo sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan của Chính phủ với các cơ quan của Quốc hội.
Kết quả, tổng số văn bản quy phạm pháp luật đã được các cơ quan thực hiện rà soát là 523 văn bản gồm 66 luật, 02 pháp lệnh, 08 nghị quyết của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội; 167 nghị định, 63 quyết định của Thủ tướng Chính phủ và 217 văn bản do các cơ quan khác ở trung ương ban hành. Trong đó, có 22 lĩnh vực trọng tâm là pháp luật về đấu thầu, đấu giá, quy hoạch, đầu tư công, quản lý, sử dụng đất đai, tài sản công, ngân sách nhà nước, tài chính công, hợp tác công tư, xã hội hóa các dịch vụ công, đầu tư, môi trường, xây dựng, kinh doanh bất động sản, ngân hàng, tài chính, tự chủ tài chính, chứng khoán, trái phiếu, doanh nghiệp, giám định, định giá và các lĩnh vực khác đã được các đoàn kiểm tra, giám sát, thanh tra, kiểm toán, các cơ quan điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án kiến nghị, đề xuất hoặc có nhiều vướng mắc được các địa phương, người dân, doanh nghiệp kiến nghị.
Kết quả rà soát cũng cho thấy vẫn còn một số tồn tại, hạn chế như: Sự trùng lặp với một số kết quả rà soát đã được thực hiện và báo cáo trước đây; nhiều nội dung mâu thuẫn, chồng chéo, bất cập được phát hiện qua rà soát và phương án đề xuất xử lý sau rà soát còn chung chung; nội dung được nêu trong báo cáo rà soát của một số bộ, ngành, địa phương chưa chính xác; trong nhiều trường hợp, vấn đề được cho là vướng mắc, bất cập thực chất là do cách hiểu và áp dụng pháp luật, không phải do các quy định của pháp luật hoặc do quan điểm, chính sách quản lý nhà nước đối với vấn đề được điều chỉnh tại thời điểm ban hành. Kết quả rà soát đã có những phát hiện bước đầu về những nội dung mâu thuẫn, chồng chéo, bất cập, vướng mắc; trong đó nhiều nội dung đã được cơ quan có thẩm quyền xem xét, đưa vào quy trình sửa đổi, bổ sung để trình cấp có thẩm quyền xử lý theo quy định (như các Luật: Đất đai, Nhà ở, Kinh doanh bất động sản, Đấu giá tài sản...)
Đại biểu Hoàng Thị Thúy Lan, Bí thư tỉnh uỷ, đại biểu Quốc hội tỉnh Vĩnh Phúc
Cần nghiên cứu đổi mới việc giải thích, áp dụng văn bản pháp luật trong thực tiễn
Thảo luận tại tổ, Đại biểu Hoàng Thị Thúy Lan, Bí thư tỉnh uỷ, đại biểu Quốc hội tỉnh Vĩnh Phúc bày tỏ chia sẻ với những khó khăn của chính phủ và chỉ ra nguyên nhân của việc chậm ban hành văn bản pháp luật là do một bộ phận cán bộ sợ sai, không dám làm, không dám nghĩ, không dám hành động. Tuy nhiên đây cũng là trăn trở của các cán bộ tại địa phương.
Đại biểu Hoàng Thị Thuý Lan cho rằng, qua báo cáo kết quả rà soát văn bản quy phạm pháp luật của Chính phủ, Chính phủ cũng đã xây dựng một kế hoạch và thực hiện rất bài bản, rất chi tiết và đặc biệt là việc rà soát này khối lượng công việc rất là lớn, đặc biệt trong lĩnh vực đấu giá tài sản có 27 nội dung mâu thuẫn, chồng chéo, bất cập; Lĩnh vực đất đai có 61 nội dung bất cập, vướng mắc, trong đó có 30 nội dung liên quan đến Luật Đất đai. Trong lĩnh vực tài chính công, tài sản thì có 9 nội dung mâu thuẫn, chồng chéo. Trong lĩnh vực giám định có 11 vấn đề vướng mắc, bất cập, khó khăn khó tháo gỡ. Tuy nhiên, những vấn đề này sẽ rất khó thực thi nếu như cán bộ, công chức làm việc trong bối cảnh không yên tâm nên không dám làm. Là lãnh đạo đứng đầu địa phương, đại biểu Hoàng Thị Thuý Lan thực sự trăn trở khi là người đứng đầu địa phương, cần phải đề xuất những cơ hội vì sự phát triển của địa phương mình, đảm bảo an sinh xã hội của người dân trong bối cảnh nhiều khó khăn đan xen.
Để hoàn thiện tính đồng bộ của các văn bản pháp luật, đại biểu Hoàng Thị Thuý Lan đề nghị Chính phủ rà soát riêng các văn bản quy phạm pháp luật còn có những nội dung khó khăn, vướng mắc, bất cập, mâu thuẫn, chồng chéo, nhất là những nội dung có liên quan đến các luật đã có kế hoạch lập pháp của văn 2023 và 2024, cần tích hợp ngày vào những nội dung này vào dự án luật, trình Quốc hội xem xét, cho ý kiến, sửa đổi, bổ sung để kịp thời và tháo gỡ khó khăn trong các lĩnh vực nổi cộm hiện nay từ Trung ương cho đến địa phương. Nếu không tháo gỡ được những khó khăn này tình trạng"dưới hỏi trên trả lời, cứ làm đúng quy định" sẽ vẫn diễn ra.
Đại biểu Hoàng Thị Thuý Lan cũng đề nghị, cần nâng cao chất lượng xây dựng dự án luật và các văn bản hướng dẫn, cac nghị định, Nghiên cứu đổi mới việc giải thích, áp dụng văn bản pháp luật trong thực tiễn; Bởi, ngay trong Báo cáo của Chính phủ về kết quả rà soát hệ thống văn bản quy phạm pháp luật cũng thừa nhận, nhiều luật, nhiều văn bản hướng dẫn không sai, nhưng cách hiểu còn chưa đúng, chưa thống nhất, nên còn gặp khó khăn trong triển khai thực hiên.
Đại biểu Sùng A Lềnh, đại biểu Quốc hội tỉnh Lào Cai
Còn đại biểu Sùng A Lềnh, đại biểu Quốc hội tỉnh Lào Cai cũng cho rằng Chính hủ cần kịp thời phát hiện, xử lý các mâu thuẫn, chồng chéo. Hiện nay, hầu hết lĩnh vực đời sống xã hội đã có văn bản quy phạm pháp luật điều chỉnh, chất lượng văn bản quy phạm pháp luật được nâng lên và ngày càng hoàn thiện cả về nội dung, hình thức, kỹ thuật lập pháp, theo hướng thống nhất, đồng bộ, khả thi, công khai, minh bạch, tạo nền tảng thuận lợi cho phát triển kinh tế và hội nhập quốc tế sâu rộng, góp phần nâng cao hiệu quả, hiệu lực thực thi pháp luật trên thực tế.
Tuy nhiên, trước yêu cầu và thực tiễn phát triển kinh tế - xã hội, hệ thống pháp luật còn bộc lộ nhiều những hạn chế, bất cập như: Thiếu tính ổn định, nhiều văn bản quy phạm pháp luật mới ban hành một thời gian đã phải xem xét sửa đổi, bổ sung. Tính thống nhất của hệ thống pháp luật chưa cao, còn tồn tại những văn bản mâu thuẫn, chồng chéo, công tác ban hành văn bản quy định chi tiết chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn. Trong một số trường hợp, việc giao ban hành văn bản quy định chi tiết được thực hiện còn chưa kiểm soát chặt chẽ cả về nội dung và chủ thể được giao ban hành. Những hạn chế, bất cập này đã gây khó khăn, vướng mắc cho hoạt động đầu tư, sản xuất, kinh doanh và đời sống nhân dân, làm giảm hiệu lực, hiệu quả trong hoạt động quản lý, điều hành của nhà nước trên nhiều lĩnh vực.
Để bảo đảm chất lượng, hiệu lực pháp lý và hiệu quả xã hội, đại biểu Sùng A Lềnh cần thực hiện nghiêm túc việc tổ chức lấy ý kiến, tham vấn chuyên gia, các tổ chức, người dân và doanh nghiệp; rà soát, kịp thời phát hiện các quy định pháp luật mâu thuẫn, chồng chéo, bất hợp lý, không phù hợp với tình hình thực tiễn để đề xuất hướng giải quyết. Đổi mới cách tổ chức, xử lý, sử dụng thông tin của việc lấy ý kiến góp ý, phản biện chính sách và pháp luật, đảm bảo khách quan, góp phần nâng cao chất lượng các văn bản pháp luật, cần thu hút sự tham gia của các chuyên gia, doanh nghiệp và người dân ngay từ khâu xây dựng chính sách…Đề nghị, các Bộ, ngành tiếp tục tăng cường công tác rà soát hệ thống văn bản quy phạm pháp luật thường xuyên theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật; chủ động lấy ý kiến, nghiên cứu tiếp thu các kiến nghị của địa phương phản ánh về các vướng mắc, bất cập, những nội dung không còn phù hợp với thực tiễn trong các văn bản thuộc lĩnh vực quản lý nhà nước của bộ, ngành để kịp thời sửa đổi, bổ sung, thay thế hoặc tham mưu cho cơ quan có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung cho phù hợp.
Đại biểu Thái Thị An Chung, đại biểu Quốc hội tỉnh Nghệ An
Hàng năm các Bộ, ngành nên có kế hoạch rà soát để kịp thời xử lý các văn bản có mâu thuẫn chồng chéo, vướng mắc, bất cập
Còn theo đại biểu Thái Thị An Chung, đại biểu Quốc hội tỉnh Nghệ An thì cần giao trách nhiệm cụ thể cho từng Bộ, ngành, bởi thực hiện theo yêu cầu tại Nghị quyết 101/2023/QH15 của Quốc hội, cả Chính phủ và Ủy ban Thường vụ Quốc hội đều thành lập Tổ rà soát để tiến hành song song, yêu cầu các cơ quan, đơn vị ở địa phương tiến hành tổ chức rà soát và gửi báo cáo tổng hợp về Chính phủ và Ủy ban Pháp luật. Cách làm này đã huy động được sự tham gia đồng bộ, toàn diện của các cơ quan, đơn vị vào hoạt động rà soát văn bản quy phạm pháp luật, rà soát có trọng tâm, trọng điểm, tập trung vào 22 lĩnh vực.
Đại biểu Thái Thị An Chung cho rằng, báo cáo kết quả rà soát của Chính phủ khá toàn diện, đầy đủ, đã nêu cụ thể những vấn đề cần chú ý qua rà soát văn bản quy phạm pháp luật. Nhưng cần phân định rõ danh mục hoặc phụ lục văn bản có mâu thuẫn, chồng chéo khác với văn bản có vướng mắc, bất cập. Bởi văn bản có mâu thuẫn, chồng chéo đã có nguyên tắc xử lý theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Nhưng, văn bản có vướng mắc, bất cập bản chất là triển khai trong thực tế nhưng chưa phù hợp… Do đó, đề nghị cần có phụ lục riêng và đặt ra kế hoạch để xử lý những vướng mắc, bất cập đó, như vậy mới sớm triển khai trong thực tiễn.
Đại biểu Thái Thị An Chung cũng nêu thực tế vướng mắc về lĩnh vực quy hoạch tại tỉnh Nghệ An, kết quả rà soát văn bản quy phạm pháp luật trong lĩnh vực quy hoạch được quy định chi tiết tại phụ lục 203 kèm theo Báo cáo Chính phủ không chỉ ra mâu thuẫn, chồng chéo, bất cập trong lĩnh vực này. Hiện tỉnh Nghệ An đang gặp vướng mắc trong lĩnh vực quy hoạch có vướng mắc liên quan thẩm quyền phê duyệt kế hoạch thực hiện quy hoạch tỉnh, chúng tôi cũng đã báo cáo gửi Chính phủ và Ủy ban Pháp luật. Bên cạnh đó, việc bố trí vốn thực hiện kế hoạch quy hoạch tại Điều 9 Luật Quy hoạch có quy định chi phí lập, thẩm định, quyết định hoặc phê duyệt công bố điều chỉnh quy hoạch được sử dụng từ vốn đầu tư công. Theo quy định của Luật Đầu tư công thì sẽ phải bố trí các khoản kinh phí này ngay từ kế hoạch đầu kỳ, tức là kế hoạch đầu tư công trung hạn. Nhưng, trong quá trình lập quy hoạch thường phát sinh rất nhiều vấn đề, như vậy nếu chỉ quy định vốn đầu tư công sẽ rất vướng mắc.
Từ đó, đại biểu Thái Thị An Chung đề nghị, hàng năm các Bộ, ngành nên có kế hoạch rà soát để kịp thời xử lý các văn bản có mâu thuẫn chồng chéo, vướng mắc, bất cập; đồng thời, khi có kết quả rà soát thì cần có kế hoạch cụ thể giao trách nhiệm cho từng Bộ, ngành trong việc sớm tham mưu văn bản để sửa đổi, bổ sung những nội dung bất cập, vướng mắc.
Đại biểu Phan Thị Mỹ Dung, đại biểu Quốc hội tỉnh Long An
Còn quan điểm của đại biểu Phan Thị Mỹ Dung, đại biểu Quốc hội tỉnh Long An cho rằng, lần này, Quốc hội yêu cầu tiến hành tổng rà soát hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, trong đó, tập trung vào 22 lĩnh vực trọng tâm để tháo gỡ, tạo động lực cho phát triển kinh tế - xã hội của đất nước sau đại dịch Covid-19. Nhưng quan trọng là phải xử lý kịp thời, phù hợp bảo đảm tháo gỡ những vướng mắc các lĩnh vực nổi cộm.
Nêu ví dụ thực tế như Luật Thanh tra hiện hành và nghị định hướng dẫn thi hành Luật thì thanh tra chuyên ngành của các chi cục của Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn không còn nữa. Tuy nhiên, các nghị định xử phạt hành chính vẫn đang áp dụng, chưa có sửa đổi gì nên ở địa phương rất lúng túng, không biết thanh tra chuyên ngành của các chi cục trực thuộc Sở Nông nghiệp có thẩm quyền này nữa hay không, đại biểu Phan Thị Mỹ Dung đề nghị Chính phủ cần chỉ đạo các bộ, nghành rà soát tại nghị định, thông tư để tháo gỡ cho địa phương và phải có sự phối hợp chặt chẽ giữa các Bộ, ngành với nhau.
Theo đại biểu Phan Thị Mỹ Dung, các cơ quan xây dựng các dự thảo văn bản hướng dẫn thi hành luật, pháp lệnh phải cầu thị nhiều hơn nữa, tiếp thu ý kiến nhiều hơn nữa. Văn bản góp ý từ địa phương đối với các dự thảo nghị định, thông tư thường đúc rút từ thực tiễn triển khai, đóng góp rất tâm huyết, rất trách nhiệm. Nhưng, nhiều nội dung chưa được tiếp thu và khi triển khai gặp vướng mắc ngay ở vấn đề đó. Ngoài ra, cần gửi văn bản xin ý kiến của các địa phương đúng theo thời hạn được Luật Ban hành văn bàn quy phạm pháp luật quy định, tránh gửi gấp, gửi sát thời hạn lấy ý kiến khiến các ngành, đơn vị khó có điều kiện đóng góp ý kiến kỹ càng, chi tiết.
Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật đã quy định cơ quan, người có thẩm quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật mà có sai sót thì phải chịu trách nhiệm, phải kiểm điểm, xử lý. Tuy nhiên, mức xử lý cao nhất hiện nay chỉ dừng lại ở kiểm điểm, nhắc nhở, làm giảm hiệu lực, hiệu quả, chất lượng ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Hiện nay, chúng ta đã có một cơ sở chính trị rất cao là Nghị quyết số 27-NQ/TW của Trung ương về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới đã nói rất rõ về chất lượng công tác ban hành văn bản, cũng như có những thuật ngữ rất mới như tham nhũng chính sách, đưa lợi ích nhóm vào chính sách... Đây là cơ sở để chúng ta nâng cao chất lượng ban hành văn bản quy phạm pháp luật, đồng thời, là cốt lõi để phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao vị thế nước ta trong quan hệ quốc tế.