Tại phiên họp thẩm tra sơ bộ, các đại biểu đều cho rằng tổng kết việc thực hiện Nghị quyết số 19-NQ/TW, tổng kết thi hành Luật Đất đai năm 2013, sau gần 08 năm tổ chức thi hành Luật Đất đai, công tác quản lý đất đai đã đạt được những kết quả quan trọng, tạo ra hành lang pháp lý đồng bộ, chặt chẽ và khả thi cho việc khai thác nguồn lực và sử dụng hợp lý, tiết kiệm và có hiệu quả đất đai, phát triển các công trình hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội, nhà ở đô thị; tạo điều kiện cho đất đai tham gia vào thị trường bất động sản; tăng đáng kể nguồn thu cho ngân sách, đóng góp tích cực cho việc phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh của đất nước.
Tuy nhiên, công tác quản lý và sử dụng đất còn tồn tại, hạn chế. Do đó việc sửa đổi luật là cần thiết nhằm tiếp tục hoàn thiện thể chế, chính sách về đất đai phù hợp với thể chế phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; giải quyết tình trạng chồng chéo, mâu thuẫn trong các chính sách, pháp luật có liên quan đến đất đai; tăng cường quản lý đất đai cả về diện tích, chất lượng, giá trị kinh tế.
.jpg)
Thường trực Ủy ban Kinh tế họp phiên mở rộng thẩm tra sơ bộ dự án Luật Đất đai (sửa đổi)
Các đại biểu nhấn mạnh Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 16/6/2022 của Ban Chấp hành Trung ương về tiếp tục đổi mới, hoàn thiện thể chế, chính sách, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý và sử dụng đất, tạo động lực đưa nước ta trở thành nước phát triển có thu nhập cao (Nghị quyết số 18-NQ/TW) là định hướng chính trị quan trọng trong sửa đổi luật. Do đó, Ban soạn thảo cần bám sát 5 quan điểm, 3 mục tiêu tổng quát, 6 mục tiêu cụ thể, 6 nhóm giải pháp và 8 nhóm chính sách lớn trong hoàn thiện thể chế, chính sách, pháp luật về đất đai và tổ chức thực thi được nêu trong Nghị quyết số 18-NQ/TW để thể chế hóa đầy đủ, kịp thời.
Ủy viên Ủy ban Tài chính – Ngân sách GS.Hoàng Văn Cường ghi nhận trong quá trình xem xét sửa đổi Luật Đất đai đã có sự chuẩn bị, bám sát với quá trình xây dựng Nghị quyết 18-NQ/TW. Từ đó tinh thần của Nghị quyết 18-NQ/TW cũng đã được thể hiện trong dự thảo Luật Đất đai lần này. Trong đó, dự thảo Luật đã thể hiện được tinh thần đổi mới tư duy một cách rõ nét như việc thay đổi từ sử dụng các biện pháp hành chính sang sử dụng công cụ thị trường.
Phó trưởng Đoàn chuyên trách Đoàn ĐBQH chuyên trách tỉnh Thanh Hóa, Ủy viên Ủy ban Kinh tế Mai Văn Hải nêu rõ, thực hiện Luật Đất đai năm 2013 đến nay qua 8 năm đã đạt được nhiều kết quả, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Bên cạnh đó thì cũng còn nhiều tồn tại, hạn chế cần phải được sửa đổi, bổ sung. Tuy nhiên đại biểu Mai Văn Hải bày tỏ băn khoăn khi trong dự thảo Luật còn nhiều điều khoản giao Chính phủ quy định chi tiết. Việc ban hành văn bản hướng dẫn có độ trễ nhất định. Nhiều điều khoản phải đợi có hướng dẫn của Chính phủ mới có thể triển khai thực hiện sẽ ảnh hưởng đến chất lượng, hiệu quả thi hành của luật. Do đó, đại biểu đề nghị Ban soạn thảo tiếp tục rà soát để có thể quy định cụ thể ngay trong luật để có thể áp dụng được ngay, hạn chế thấp nhất các điều khoản cần phải đợi hướng dẫn.
Đồng bộ các giải pháp, chính sách để đời sống của người có đất thu hồi được tốt hơn
Theo Phó Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Đỗ Thị Lan một trong những nội dung được người dân quan tâm nhất chính là quy định về thu hồi đất, trưng dụng đất, bồi thường tái định cư. Phó Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội bày tỏ đồng tình với nhiều sửa đổi của dự thảo luật như quy định về việc phải xem xét phương án tái định cư cho người bị thu hồi đất hay quy định Chính phủ quy định suất tái định cư tức xác định hạn mức đất tái định cư ở các vùng miền.
.jpg)
Phó Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Đỗ Thị Lan
Tuy nhiên, dự thảo có quy định là khu tái định cư tập trung phải xây dựng cơ sở hạ tầng đồng bộ, đảm bảo với tiêu chuẩn xây dựng phù hợp với điều kiện tắc phong tục tập quán…và có điều kiện để đảm bảo cuộc sống tốt hơn nơi ở cũ. Phó Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Đỗ Thị Lan cho rằng đây là quy định cần phải được tiếp tục nghiên cứu xem xét để có cách thức thể hiện phù hợp, bởi để đảm bảo được đối với tất cả những người tái định cư mà đảm bảo nơi ở mới tốt hơn, đời sống tốt hơn nơi ở cũ là không khả thi.
Phó Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Đỗ Thị Lan đề nghi, khi đưa quy định này vào trong luật cần phải xác định nguyên tắc thế nào là “đảm bảo cuộc sống tốt hơn nơi ở cũ” là căn cứ để có quy định hướng dẫn chi tiết cũng như thuận tiện trong quản lý, bố trí đất tái định cư. Phó Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội nhấn mạnh, quy định đặt ra phải bảo đảm tính khả thi, khi đó mới mang lại hiệu quả, tác động tích cực đến kinh tế - xã hội và có được niềm tin của Nhân dân.
Cho biết, thực tiễn nhiều nơi gặp vướng mắc khi tiến hành thu hồi đất, bồi thường, tái định cư trong trường hợp thửa đất do một người đứng tên nhưng có nhiều gia đình cùng chung sống. Khi đền bù, chỉ xem xét đền bù đất và tài sản với người đứng tên trong Giấy chứng nhất quyền sử dụng đất mà chưa xem xét đến tài sản và quyền lợi của những người cùng chung sống. Hiện nay, Nghị định 47 cũng chỉ đưa ra quy định chung là xem xét để bố trí đất tái định cư cho các hộ gia đình nhỏ chung sống cùng với hộ gia đình lớn và tùy theo điều kiện của mỗi địa phương. Chính vì vậy, có địa phương, nhất là ở đô thị, quỹ đất hạn hẹp sẽ không thể bố trí được. Cùng với đó việc đền bù tài sản, các quyền lợi khác cho các hộ gia đình nhỏ cùng chung sống cũng bất cập, dẫn đến nhiều đơn thư, khiếu nại liên quan đến việc này. Phó Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Đỗ Thị Lan đề nghị có quy định để giải quyết vướng mắc trên.
Cùng quan điểm, Ủy viên Ủy ban Kinh tế Mai Văn Hải, Phó trưởng Đoàn chuyên trách Đoàn ĐBQH tỉnh Thanh Hóa, cho rằng việc quy định khi giải phóng mặt bằng phải hoàn thành việc tái định cư là rất đúng đắn và đã cụ thể hóa theo tinh thần Nghị quyết 18-NQ/TW để đảm bảo người dân sớm ổn định nơi ở. Song đại biểu cũng đề nghị bổ sung thêm trường hợp dự án tái định cư chưa xong, Nhà nước có thể hỗ trợ người dân để thuê nhà ở cho đến khi hoàn thành dự án tái định cư để bàn giao cho người dân. Điều này sẽ tránh được việc phải chờ hoàn toàn xong dự án tái định cư mới tiến hành thu hồi đất và bàn giao đất, ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện các dự án lớn, quan trọng.
Ủy viên thường trực Ủy ban Kinh tế Phan Đức Hiếu bày tỏ quan ngại khi quy định về thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ tái định cư trong dự thảo được thể hiện theo hướng liệt kê thiệt hại về tài sản, ngừng sản xuất kinh doanh mà không quy định nguyên tắc bồi thường. Đại biểu cho rằng cần có những nguyên tắc xác định bồi thường, các mức hỗ trợ.
Bảo đảm quyền tiếp cận đất sản xuất cho hợp tác xã, đồng bào dân tộc thiểu số
Ủy viên thường trực Ủy ban Kinh tế Phạm Thị Hồng Yến cho biết, cùng với Nghị quyết 18-NQ/TW, Nghị quyết 20-NQ/TW về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể trong giai đoạn mới đều có đề cập đến chính sách về đất đai, yêu cầu cần phải xây dựng cơ chế chính sách để khuyến khích các tổ chức kinh tế tập thể tích tụ đất đai cho việc sản xuất kinh doanh, nhất là trong lĩnh vực nông nghiệp để hình thành các chuỗi sản xuất, cung ứng dịch vụ chế biến, tiêu thụ sản phẩm nông lâm ngư nghiệp ở quy mô lớn.
.jpg)
Các đại biểu tại phiên họp
Trước thực tế, các hợp tác xã nông nghiệp, đặc biệt là mới thành lập thường không được giao đất, hoặc muốn thuê lại đất của địa phương thì cũng không có đất để thuê mà các hợp tác xã chủ yếu sử dụng đất của các thành viên. Vì vậy, đại biểu đề nghị là Ban soạn thảo nghiên cứu để có quy định bảo đảm cho việc mở rộng đất đai thông qua tiến hành giao đất, tiếp cận đất đai cho sản xuất, đất cho xây dựng trụ sở, kho bãi…; cùng với đó là tạo điều kiện cho các hợp tác xã khi được giao đất có thể sử dụng các giấy tờ chứng nhận hợp pháp để vay vốn ngân hàng thực hiện hoạt động sản xuất kinh doanh.
Quan tâm đến đất đai cho đồng bào dân tộc thiểu số, Ủy viên thường trực Hội đồng Dân tộc Bế Trung Anh cho biết, dự thảo luật đã có quy định về nguyên tắc và chính sách của Nhà nước đối với đất ở, đất sản xuất của đồng bào dân tộc thiểu số. Nhấn mạnh các nguyên tắc này có ý nghĩa rất quan trọng nhưng nếu chỉ dừng lại ở nguyên tắc thì vẫn không thực sự đảm bảo quyền và không đảm bảo quan điểm của Nghị quyết 18-NQ/TW về chính sách đất đai cho đồng bào dân tộc thiểu số, Ủy viên thường trực Hội đồng Dân tộc Bế Trung Anh cho rằng cần phải cụ thể hóa nguyên tắc này trong một số điều luật cụ thể.
Ủy viên thường trực Hội đồng Dân tộc Bế Trung Anh chỉ rõ, dự thảo luật có quy định chính sách tạo điều kiện đồng bào dân tộc thiểu số trực tiếp sản xuất nông nghiệp, nông thôn có đất để sản xuất nông nghiệp. Như vậy dự thảo luật đã giới hạn ở việc sản xuất nông nghiệp. Trong khi đó thì nền nông nghiệp của nước ta theo quan điểm của Đảng, Nhà nước đang chuyển sang kinh tế nông nghiệp. Đồng bào dân tộc thiểu số có thu thập nhiều nguồn khác nhau, gồm cả nông nghiệp và phi nông nghiệp và việc khai thác đất nông nghiệp kết hợp giữa sản xuất, dịch vụ, du lịch trải nghiệm…cũng ngày càng phổ biến. Do đó, đại biểu đề nghị không nên giới hạn là có đất để sản xuất nông nghiệp mà cần quy định theo hướng: có chính sách tạo điều kiện cho đồng bào dân tộc thiểu số trực tiếp sản xuất nông nghiệp ở nông thôn, có đất để thực hiện các hoạt động kinh tế, tạo thu nhập không làm thay đổi mục đích sử dụng đất.
.jpg)
Ủy viên thường trực Hội đồng Dân tộc Bế Trung Anh
Đồng thời, luật cũng cần làm rõ nguyên tắc về chính sách của Nhà nước đối với đất ở, đất sản xuất của đồng bào dân tộc thiểu số được cụ thể hóa trong các điều khoản về giao đất cho thuê đất không đấu giá quyền sử dụng đất, không đấu thầu dự án có sử dụng đất…Đại biểu đề nghị Ban soạn thảo càn huy động thêm sự tham gia của các cơ quan, các tổ chức, các cá nhân am hiểu về thực tế, phong tục tập quán liên quan đến hưởng dụng đất đai của đồng bào dân tộc thiểu số trong quá trình chỉnh sửa dự thảo để đảm bảo tinh thần của Nghị quyết 18-NQ/TW về chính sách của Nhà nước về đất ở, đất sản xuất cho đồng bào dân tộc thiểu số được cụ thể hóa trong Luật Đất đai sửa đổi này.