Thực hiện Chương trình làm việc Phiên họp thứ 41, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu, Ủy ban Thường vụ Quốc hội vừa xem xét, quyết định việc sắp xếp các ĐVHC cấp huyện, cấp xã trong giai đoạn 2019-2021 và thành lập một số ĐVHC đô thị của 18 tỉnh, thành phố.
Đó là các tỉnh, thành: Bình Dương, Cao Bằng, Gia Lai, Hậu Giang, Lai Châu, Tiền Giang, Tây Ninh, Quảng Ngãi, Yên Bái, Bắc Kạn, Bến Tre, Hải Phòng, Nam Định, Ninh Bình, Quảng Nam, Quảng Bình, Vĩnh Long, Vĩnh Phúc.
Báo cáo thẩm tra đề án sắp xếp các ĐVHC cấp huyện, cấp xã và thành lập một số ĐVHC đô thị của 18 tỉnh, thành phố do Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng trình bày cho thấy, Ủy ban Pháp luật cơ bản tán thành với các Đề án sắp xếp, thành lập ĐVHC của 18 tỉnh do Chính phủ trình. Theo đó, tổng số ĐVHC cấp huyện thực hiện sắp xếp là 12 đơn vị, sau sắp xếp giảm được 04 đơn vị; tổng số ĐVHC cấp xã thực hiện sắp xếp là: 223 đơn vị, sau khi sắp xếp giảm được 109 đơn vị. Ngoài ra, trong đợt này, Chính phủ còn đề nghị thành lập mới 43 ĐVHC ở đô thị, gồm 03 thành phố thuộc tỉnh, 03 thị xã, 27 phường và 10 thị trấn.
Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng trình bày Báo cáo thẩm tra đề án sắp xếp các ĐVHC cấp huyện, cấp xã và thành lập một số ĐVHC đô thị của 18 tỉnh, thành phố.
Tại phiên họp thẩm tra, các thành viên Ủy ban Pháp luật đã nêu một số ý kiến đề nghị Chính phủ (Bộ Nội vụ), chính quyền địa phương các tỉnh giải trình, báo cáo làm rõ thêm về từng nội dung của các Đề án. Đồng thời, Chính phủ đã có báo cáo gửi Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc hoàn chỉnh hồ sơ và tiếp thu, giải trình ý kiến thẩm tra của Ủy ban Pháp luật đối với các Đề án.
Về việc chưa sắp xếp các ĐVHC cấp huyện, cấp xã
Chính phủ đề nghị trong giai đoạn 2019 – 2021 chưa thực hiện sắp xếp 04 ĐVHC cấp huyện, 25 ĐVHC cấp xã. Trong khi đó, theo yêu cầu tại Nghị quyết số 37-NQ/TW của Bộ Chính trị thì đến năm 2021 phải “cơ bản hoàn thành việc sắp xếp các đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã chưa đạt 50% về 2 tiêu chuẩn diện tích tự nhiên và quy mô dân số”.
Đề án của Chính phủ đã lý giải lý do cụ thể nhưng có một số trường hợp chưa thực sự thuyết phục như Đề án của tỉnh Quảng Bình, tỉnh Lai Châu, tỉnh Bắc Kạn. Trong số các tỉnh trình đợt này, có tỉnh Nam Định và tỉnh Quảng Bình chưa thực hiện sắp xếp 04 ĐVHC cấp xã với cùng lý do là chưa đạt tỷ lệ 50% cử tri đồng ý với phương án sắp xếp.
Ủy ban Pháp luật đã đề nghị Chính phủ tiếp tục chỉ đạo các địa phương quán triệt và tăng cường công tác lãnh đạo, chỉ đạo, tuyên truyền vận động để bảo đảm việc chấp hành nghiêm chủ trương của Đảng và quy định của pháp luật về sắp xếp ĐVHC.
Về việc các ĐVHC mới hình thành sau sắp xếp vẫn chưa đạt 100% tiêu chuẩn theo quy định
Trong tổng số 12 ĐVHC cấp huyện thực hiện sắp xếp để giảm 04 ĐVHC cấp huyện, có 7/8 ĐVHC sau sắp xếp chưa đạt 100% tiêu chuẩn theo quy định (chủ yếu là tiêu chuẩn về dân số). Trong số 223 ĐVHC cấp xã thực hiện sắp xếp để giảm 109 đơn vị, có 98/114 ĐVHC chưa đạt 100% tiêu chuẩn về diện tích tự nhiên và quy mô dân số theo quy định.
Ủy ban Pháp luật thấy rằng, các Đề án đã lý giải các yếu tố đặc thù mà không thể nhập thêm ĐVHC khác liền kề. Để bảo đảm tiêu chuẩn của các ĐVHC nhưng vẫn còn một số trường hợp việc lý giải chưa thật sự cụ thể, thuyết phục, tại phiên họp Ủy ban Pháp luật, đại diện Chính phủ và chính quyền địa phương các tỉnh, thành phố đã giải trình cụ thể về vấn đề này và Chính phủ đã có giải trình bằng văn bản gửi Ủy ban Thường vụ Quốc hội.
Về việc sắp xếp ĐVHC ở nông thôn vào ĐVHC ở đô thị
Trong số các tỉnh, thành phố thực hiện sắp xếp ĐVHC trình đợt này, một số địa phương đã vận dụng quy định tại khoản 2 và khoản 3 Điều 3 của Nghị quyết số 653 về việc nhập ĐVHC nông thôn vào ĐVHC đô thị. Cụ thể, đối với cấp huyện, có 2 trường hợp điều chỉnh địa giới hành chính huyện vào thị xã hoặc thành phố (tỉnh Yên Bái và tỉnh Lai Châu); đối với cấp xã có 20 trường hợp nhập hoặc điều chỉnh địa giới hành chính xã vào 18 thị trấn hoặc phường.
Phiên họp thứ 41 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.
Ủy ban Pháp luật cơ bản tán thành với phương án sắp xếp do Chính phủ trình và đã đề nghị Chính phủ, chính quyền các tỉnh lý giải thêm lý do điều chỉnh, nêu thêm phương án, giải pháp đầu tư, phát triển đô thị trong tương lai để các thị trấn mới được thành lập đạt tiêu chí của đô thị cùng loại.
Trong thời gian tới, đề nghị Chính phủ chỉ đạo các địa phương rà soát, đánh giá đối với các ĐVHC đô thị hình thành sau sắp xếp để bảo đảm chất lượng và tiêu chuẩn của đô thị, sau một thời hạn nhất định (có thể là sau 5 năm kể từ khi thực hiện sắp xếp), nếu không bảo đảm tiêu chuẩn của đô thị cùng loại thì đề nghị cơ quan có thẩm quyết xem xét, quyết định việc phân loại lại đối với đô thị đó.
Phương án sắp xếp tổ chức bộ máy, cán bộ, công chức, viên chức, người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã và việc sử dụng trụ sở làm việc, công sản của các ĐVHC sau khi thực hiện sắp xếp
Theo báo cáo thẩm tra, các Đề án của Chính phủ đã nêu cụ thể phương án sắp xếp tổ chức bộ máy, bố trí cán bộ, công chức, viên chức, người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã và việc giải quyết chế độ, chính sách đối với những trường hợp dôi dư do thực hiện sắp xếp ĐVHC. Ngoài việc giải quyết chế độ nghỉ hưu, cho thôi việc, tinh giản biên chế theo quy định, một số tỉnh, thành phố đã chủ động có kế hoạch, biện pháp như tạm dừng việc tuyển dụng, bổ nhiệm, bố trí công tác tại địa bàn khác, ban hành chế độ hỗ trợ người dôi dư từ nguồn cân đối ngân sách địa phương,... nên đa số các tỉnh, thành phố đều phấn đấu hoàn thành việc sắp xếp đội ngũ cán bộ, công chức tại các đơn vị thực hiện sắp xếp trước năm 2022[1].
Các Đề án của Chính phủ cũng đã làm rõ việc bố trí trụ sở, phương tiện làm việc, thay đổi con dấu và bảo đảm các điều kiện cần thiết khác cho hoạt động của các cơ quan ở ĐVHC mới hình thành, cũng như việc thực hiện chuyển đổi các loại giấy tờ cho tổ chức, cá nhân trên địa bàn có liên quan.
Ủy ban Pháp luật cơ bản tán thành với phương án sắp xếp tổ chức bộ máy, bố trí đội ngũ cán bộ, công chức và việc sắp xếp, bố trí trụ sở làm việc, quản lý công sản đã nêu cụ thể trong các Đề án do Chính phủ trình. Đồng thời, đề nghị Chính phủ, chính quyền địa phương lưu ý cùng với việc tổ chức thực hiện Nghị quyết về sắp xếp ĐVHC của Ủy ban Thường vụ Quốc hội trên địa bàn, cần quan tâm triển khai các công việc liên quan để chuẩn bị cho Đại hội Đảng bộ các cấp vì thời điểm Đại hội đang rất cận kề, chú trọng công tác bảo đảm an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội, sự đoàn kết và ổn định về tư tưởng, đời sống của người dân và đội ngũ cán bộ, công chức nơi thực hiện sắp xếp.
Về việc thành lập mới ĐVHC ở đô thị
Chính phủ đề nghị thành lập thành phố Thuận An và thành phố Dĩ An thuộc tỉnh Bình Dương, thành phố Ngã Bảy thuộc tỉnh Hậu Giang, thị xã Đức Phổ thuộc tỉnh Quảng Ngãi, thị xã Hòa Thành và thị xã Trảng Bàng thuộc tỉnh Tây Ninh và 27 phường, 10 thị trấn thuộc các tỉnh: Bình Dương, Hậu Giang, Quảng Bình, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Tây Ninh, Vĩnh Long, Vĩnh Phúc, Yên Bái.
Căn cứ vào hồ sơ Đề án, đối chiếu với quy định của pháp luật, Ủy ban Pháp luật thấy rằng, các khu vực dự kiến thành lập ĐVHC ở đô thị đã bảo đảm các tiêu chuẩn và điều kiện theo quy định. Trong quá trình thẩm tra, Ủy ban Pháp luật đã yêu cầu Chính phủ, chính quyền địa phương giải trình cụ thể một số nội dung liên quan như làm rõ về sự cần thiết thành lập các ĐVHC ở đô thị, việc áp dụng quy định của pháp luật về di tích lịch sử cấp quốc gia, việc sắp xếp tổ chức bộ máy và kinh phí đầu tư xây dựng sau khi các ĐVHC ở đô thị được thành lập.
Tại phiên họp thẩm tra, đại diện Chính phủ và chính quyền địa phương các tỉnh đã giải trình, báo cáo làm rõ thêm về các nội dung mà Ủy ban Pháp luật nêu. Ủy ban Pháp luật cơ bản tán thành với nội dung giải trình, làm rõ của Chính phủ.
Về việc tổ chức lại TAND, VKSND tại các ĐVHC cấp huyện thực hiện sắp xếp, thành lập mới
Việc Chính phủ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định việc sắp xếp, thành lập mới các ĐVHC cấp huyện tại 05 tỉnh: Bình Dương, Cao Bằng, Hậu Giang, Quảng Ngãi và Tây Ninh dẫn đến việc phải tổ chức lại TAND, VKSND tại các ĐVHC cấp huyện này. Ngày 03/01/2020, TAND tối cao đã có Tờ trình số 08/TTr-TANDTC, VKSND tối cao đã có Tờ trình số 01/TTr-VKSTC trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc thành lập, giải thể TAND, VKSND cấp huyện theo quy định của Luật Tổ chức TAND và Luật Tổ chức VKSND. Đồng thời, ngày 06/01/2020, Ủy ban Tư pháp đã có Báo cáo tham gia thẩm tra số 2292/BC-UBTP14 trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội về nội dung này.
Trên cơ sở đề nghị của các cơ quan có liên quan, Ủy ban Pháp luật thống nhất đề nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định việc thành lập, giải thể TAND, VKSND tại các ĐVHC cấp huyện có liên quan nêu trên./.