Phó Chủ tịch QH, Phó Chủ tịch thường trực HĐBCQG Tòng Thị Phóng trình bày Báo cáo Ảnh: Đình Nam
Theo Báo cáo Tổng kết cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XIV và đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2016- 2021, cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XIV và đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2016-2021 đã thu được kết quả tốt đẹp. Tổng số cử tri cả nước: 67.485.482 cử tri. Tổng số cử tri đã tham gia bỏ phiếu: 67.049.091 cử tri, đạt 99,35%.
Về bầu cử đại biểu Quốc hội: Tổng số đại biểu trúng cử trong ngày 22/5/2016 và bầu cử thêm ngày 29/5/2016 ở Cần Thơ là 496 người (bầu thiếu 4 đại biểu so với tổng số đại biểu được bầu). Trong đó: Đại biểu do các cơ quan, tổ chức ở Trung ương giới thiệu có 182 người trúng cử (tỷ lệ 36,70%); đại biểu do các cơ quan, tổ chức ở địa phương giới thiệu: có 312 người (tỷ lệ 62,90%); đại biểu tự ứng cử: có 2 người (tỷ lệ 0,4%). Với cơ cấu kết hợp như sau: Đại biểu là người dân tộc thiểu số: 86 người (tỷ lệ 17,30%); Phụ nữ: 133 người (tỷ lệ 26,80%); Đại biểu là người ngoài Đảng: 21 người (tỷ lệ 4,20%); Đại biểu trẻ tuổi (dưới 40 tuổi): 71 người (tỷ lệ 14,30%); Đại biểu Quốc hội khóa XIII tái cử khóa XIV: 160 người (tỷ lệ 32,30%); Đại biểu tham gia Quốc hội lần đầu: 317 người (tỷ lệ 63,90%); Đại biểu tự ứng cử: 2 người (tỷ lệ 0,4%). Về trình độ: Trên đại học: 310 người (tỷ lệ 62,50%); đại học: 180 người (tỷ lệ 36,30%); dưới đại học: 6 người (tỷ lệ 1,20%).
Về bầu cử đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp: Số lượng đại biểu Hội đồng nhân dân từng cấp trúng cử như sau: Cấp tỉnh: 3908 người (thiếu 8 đại biểu so với tổng số đại biểu được bầu là 3.916 người); Cấp huyện: 25.181 người (thiếu 77 người so với tổng số đại biểu được bầu là 25.258 người); Cấp xã: 292.306 người (thiếu 5.671 người so với tổng số đại biểu được bầu là 297.977 người).
Về bầu cử thêm: Có 2 đơn vị bầu cử của thành phố Cần Thơ tổ chức bầu thêm 02 đại biểu Quốc hội. không có bầu cử thêm đại biểu Hội đồng nhân dân cấp tỉnh; có 03 đơn vị bầu cử đại biểu Hội đồng nhân dân cấp huyện ở 03 tỉnh và có 642 đơn vị bầu cử thuộc 538 xã của 33 tỉnh, thành phố tổ chức bầu thêm 1285 đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã.
Về bầu cử lại: Có 1 khu vực bỏ phiếu phải hủy bỏ kết quả bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XIV và đại biểu Hội đồng nhân dân cả 3 cấp nhiệm kỳ 2016-2021. Có 1 đơn vị bầu cử đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã phải hủy kết quả bầu đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã và đã tiến hành bầu cử lại ngày chủ nhật 5/6/2015.
Về xác nhận tư cách đại biểu Quốc hội khóa XIV và đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2016-2021: Trong tổng số 496 người trúng cử đại biểu Quốc hội khóa XIV, Hội đồng bầu cử quốc gia đã xác nhận 494 đại biểu Quốc hội đủ tư cách đại biểu Quốc hội khóa XIV; không công nhận tư cách 02 đại biểu. Cả nước cũng có 3.907 đại biểu Hội đồng nhân dân cấp tỉnh, 25.180 đại biểu Hội đồng nhân dân cấp huyện, 292.305 đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã được công nhận đủ tư cách đại biểu Hội đồng nhân dân nhiệm kỳ 2016- 2021.
Cuộc bầu cử là đợt sinh hoạt chính trị sâu rộng, là Ngày hội của toàn dân
Báo cáo Tổng kết của Hội đồng bầu cử quốc gia khẳng định, cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XIV và đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2016- 2021 đã diễn ra thành công tốt đẹp, bảo đảm dân chủ, bình đẳng, đúng pháp luật, an toàn, tiết kiệm và thực sự là Ngày hội của toàn dân. Cuộc bầu cử thực sự là đợt sinh hoạt chính trị sâu rộng trong toàn Đảng, toàn dân và toàn quân, thu hút sự tham gia của đông đảo quần chúng nhân dân từ giai đoạn chuẩn bị cho đến ngày diễn ra cuộc bầu cử. Cuộc bầu cử đã phát huy được tinh thần dân chủ, công khai, minh bạch trong từng bước triển khai thực hiện. Việc thành lập và hoạt động của Hội đồng bầu cử quốc gia đã giúp cho công tác chỉ đạo, ban hành văn bản hướng dẫn về bầu cử kịp thời, cụ thể hơn, tạo điều kiện cho các địa phương, cơ sở thuận lợi hơn trong việc tổ chức thực hiện; công tác thông tin, tuyên truyền sâu rộng, thiết thực, có nhiều đổi mới, sáng tạo, thu hút sự quan tâm của đông đảo cử tri và Nhân dân cả nước.
Cuộc bầu cử cũng diễn ra trong tình hình an ninh ổn định, trật tự, an toàn xã hội được bảo đảm, không có các tình huống bất thường xảy ra. Kết quả bầu cử cơ bản bảo đảm mục tiêu kế hoạch đề ra, tỷ lệ đại biểu là phụ nữ, là người dân tộc thiểu số, đại biểu trẻ tuổi, có trình độ trên đại học cao hơn so với nhiệm kỳ trước, phản ánh được tính đại diện rộng rãi cho các tầng lớp Nhân dân; chất lượng đại biểu nâng lên đủ năng lực hoạt động với chất lượng, hiệu quả cao hơn.
Thành công của cuộc bầu cử trước hết là do sự tham gia tích cực của các tầng lớp nhân dân và cử tri cả nước vào quá trình chuẩn bị bầu cử, sự hăng hái đi bầu và trách nhiệm của cử tri trong từng lá phiếu để lựa chọn những người tiêu biểu, xứng đáng đại diện cho mình. Sự lãnh đạo sát sao của Bộ Chính trị và các cấp ủy Đảng trong từng bước triển khai, chuẩn bị; sự chỉ đạo, hướng dẫn, kiểm tra, giám sát thường xuyên, sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan Trung ương, các ngành; sự chủ động tham mưu, giúp việc phục vụ bầu cử đã bảo đảm cho các công tác chỉ đạo, hướng dẫn về bầu cử kịp thời, đúng quy định của pháp luật, đúng tiến độ đề ra; chính quyền và các cơ quan trong hệ thống chính trị các cấp đã có nhiều nỗ lực, tích cực quán triệt các văn bản hướng dẫn, chỉ đạo của cấp trên để kịp thời chỉ đạo triển khai công tác chuẩn bị bầu cử chu đáo; bảo đảm tuyệt đối an ninh, trật tự an toàn xã hội; thông tin, tuyên truyền sâu rộng, đầy đủ; việc giải quyết khiếu nại, tố cáo kịp thời, khẩn trương nghiên cứu xác minh, kết luận các vấn đề liên quan đến tư cách đại biểu, xác nhận tư cách đại biểu đúng pháp luật.
Vẫn còn những hạn chế, sai sót trong cuộc bầu cử
Bên cạnh những kết quả đã đạt được, Báo cáo cũng chỉ rõ một số tồn tại, hạn chế trong cuộc bầu cử vừa qua như chưa bầu đủ 500 đại biểu mà Ủy ban thường vụ Quốc hội đã dự kiến, vẫn còn có trường hợp sau khi trúng cử phát hiện không đủ tư cách đại biểu Quốc hội, nên Hội đồng bầu cử quốc gia không xác nhận tư cách đại biểu; vẫn còn để xảy ra sai sót trong in ấn phiếu bầu dẫn đến việc phải hủy bỏ kết quả bầu cử và phải tiến hành bầu cử lại; sơ xuất trong việc kiểm soát số lượng phiếu phát ra, số phiếu thu vào, việc đóng dấu đã bỏ phiếu, vẫn còn có trường hợp bầu hộ, bầu thay. Một số nơi bầu chưa đủ 2/3 số lượng đại biểu Hội đồng nhân dân cần bầu, nhất là đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã. Một số cơ cấu, số lượng phân bổ đại biểu chưa đạt được như định hướng dự kiến ban đầu, nhất là tỷ lệ nữ, tỷ lệ người ngoài đảng.
Việc tổ chức hội nghị tiếp xúc cử tri để vận động bầu cử giữa các nơi thực hiện chưa thống nhất. Một số văn bản hướng dẫn, chỉ đạo của các cơ quan trung ương chậm được ban hành, thiếu thống nhất; một số biểu mẫu thống kê có sự điều chỉnh bổ sung chậm đã gây khó khăn, ảnh hưởng nhất định đến việc triển khai, thực hiện công tác chuẩn bị bầu cử ở các địa phương. Việc lập, rà soát danh sách cử tri chưa chặt chẽ, khoa học dẫn đến số liệu, danh sách cử tri chưa chính xác, biến động tăng, giảm ở thời điểm sát ngày bầu cử, ảnh hưởng đến việc phân chia khu vực bỏ phiếu, cấp thẻ cử tri, in tài liệu và phiếu bầu …
Những hạn chế, bật cập nêu trên xuất phát từ những nguyên nhân chủ yếu như vì đây là cuộc bầu cử lần đầu tiên được thực hiện theo Luật bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân năm 2015 có nhiều quy định mới, nên trong quá trình triển khai có việc còn lúng túng. Trong khi tập huấn, thực hiện nhiệm vụ đội ngũ cán bộ phụ trách bầu cử ở cơ sở có mặt kinh nghiệm còn hạn chế, một số nơi chưa chủ động nghiên cứu quy định để tham mưu, xử lý tốt các tình huống. Một số nơi chưa làm tốt công tác hiệp thương, giới thiệu người ứng cử để bảo đảm kết quả đạt được như dự kiến về cơ cấu, thành phần, số lượng đại biểu Quốc hội, đại biểu Hội đồng nhân dân, nhất là ở cấp xã. Việc chỉ đạo, kiểm tra ở một số cơ sở vẫn còn thiếu chặt chẽ. Nhiều nơi vẫn chưa chú trọng đúng mức công tác tập huấn bầu cử, nhất là đối với cán bộ, nhân viên Tổ bầu cử về nghiệp vụ bầu cử. Một số hướng dẫn về quy trình, cách thức tổ chức vận động bầu cử, quy trình xử lý đối với việc vi phạm về vận động bầu cử, về khiếu nại, tố cáo vẫn chưa được quy định rõ ràng.
5 bài học kinh nghiệm từ cuộc bầu cử vừa qua
Qua đánh giá công tác chuẩn bị và tổ chức cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XIV và đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2016- 2021 để cuộc bầu cử đạt kết quả tốt đẹp, Báo cáo của Hội đồng bầu cử quốc gia đã rút ra một số bài học kinh nghiệm như:
Thứ nhất, sự tin tưởng, đồng lòng của Nhân dân, ý thức trách nhiệm của công dân, sự tham gia tích cực của cả hệ thống chính trị vào công tác bầu cử là yếu tố quyết định, bảo đảm chắc chắn cho thành công của cuộc bầu cử. Đặc biệt sự lãnh đạo của Ban chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư Đảng đoàn Quốc hội và các cấp ủy Đảng đối với công tác chuẩn bị bầu cử là yếu tố quan trọng hàng đầu bảo đảm thắng lợi của cuộc bầu cử. Nơi nào có sự chỉ đạo sát sao, thống nhất; các văn bản lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp ủy đảng được phổ biến, quán triệt đầy đủ nơi đó công tác bầu cử được chuẩn bị chu đáo, triển khai công việc kịp thời, phối hợp chặt chẽ, kết quả đạt cao.
Thứ hai, sự phân công, hợp tác tích cực, phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan, tổ chức hữu quan trong công tác chỉ đạo chuẩn bị bầu cử tạo sự thống nhất, thông suốt từ Trung ương đến cơ sở trong việc tổ chức chuẩn bị và tiến hành cuộc bầu cử. Việc thông tin, tuyên truyền mạnh mẽ, sâu rộng đến mọi người dân về bầu cử với nhiều hình thức đa dạng, thiết thực, nội dung phong phú trong từng giai đoạn chuẩn bị; việc bảo đảm sự công khai, minh bạch, dân chủ, công bằng, bình đẳng trong từng công việc chuẩn bị bầu cử; phát huy tốt vai trò của Mặt trận Tổ quốc các cấp và các tổ chức thành viên trong việc vận động khuyến khích người dân, cử tri cả nước tham gia vào các bước trong quá trình bầu cử để tạo không khí tin tưởng, phấn khởi đối với cuộc bầu cử, nâng cao ý thức, trách nhiệm chính trị của công dân tham gia xây dựng bộ máy nhà nước, chính quyền các cấp.
Thứ ba, bảo đảm thực hiện tốt quy trình công tác nhân sự; bảo đảm phát huy dân chủ từ việc hiệp thương lựa chọn, giới thiệu người ứng cử, lấy ý kiến cử tri về người ứng cử, vận động bầu cử để lựa chọn được những ứng cử viên xứng đáng, đáp ứng đầy đủ tiêu chuẩn mà pháp luật đã quy định, đại diện cho ý chí nguyện vọng và quyền làm chủ của nhân dân.
Thứ tư, làm tốt công tác tập huấn nghiệp vụ bầu cử cho các tổ chức phụ trách bầu cử, nhất là các Tổ bầu cử; bảo đảm thành viên các tổ chức phụ trách bầu cử có tâm huyết, trách nhiệm, nắm vững luật pháp về bầu cử, thành thạo công việc, giữ vững nguyên tắc trong việc bỏ phiếu, việc kiểm phiếu.
Thứ năm, chủ động nắm bắt tình hình, bám sát địa bàn cơ sở; chuẩn bị đầy đủ phương án, kế hoạch bảo đảm an ninh, trật tự, an toàn xã hội; phối hợp chặt chẽ các lực lượng an ninh, quốc phòng, dân phòng và sự ủng hộ của nhân dân để bảo đảm an toàn tuyệt đối cho cuộc bầu cử, xử lý kịp thời các tình huống xảy ra; giải quyết tốt các đơn, thư khiếu nại, tố cáo về công tác bầu cử và nhân sự ứng cử viên. Thực hiện tốt chế độ thông tin, báo cáo về tiến độ triển khai công tác bầu cử; thường xuyên kiểm tra, giám sát, kịp thời chỉ đạo, giải quyết những vướng mắc, khó khăn ở địa phương, cơ sở.