Thống nhất về tên gọi Hội đồng trường
Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên & Nhi đồng Phan Thanh Bình cho biết, về cơ cấu tổ chức và quản trị của cơ sở GDĐH, dự thảo Luật đã được chỉnh lý theo hướng phân biệt hai loại hình cơ sở GDĐH là công lập và tư thục. Trường tư thục được phân loại theo nguồn gốc chủ sở hữu vốn, gồm trường có vốn đầu tư trong nước và trường có vốn đầu tư nước ngoài, và theo tính chất hoạt động, gồm trường tư thục và trường tư thục hoạt động không vì lợi nhuận. Trên cơ sở đó, dự thảo Luật đã đưa ra mô hình cơ cấu tổ chức và cơ chế quản trị phù hợp với tính chất của từng loại hình cơ sở GDĐH theo hướng không phân biệt về địa vị pháp lý, nhiệm vụ, quyền hạn, tên gọi của các thiết chế quản trị, quản lý giữa trường công lập và trường tư thục; không phân biệt về cơ cấu tổ chức giữa trường tư thục có vốn đầu tư trong nước và trường tư thục có vốn đầu tư nước ngoài cũng như rà soát các khái niệm, thuật ngữ, tên gọi của các tổ chức bên trong nhà trường cho phù hợp với quốc tế và thống nhất với các quy định trong các đạo luật chuyên ngành có liên quan.
Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên & Nhi đồng Phan Thanh Bình phát biểu
Bên cạnh đó, dự thảo Luật cũng đã được chỉnh lý thống nhất về tên gọi Hội đồng trường ở cả trường công lập và tư thục. Hội đồng trường thực hiện quản trị nhà trường thông qua các trách nhiệm, quyền hạn được quy định cụ thể; Hiệu trưởng thực thi quyền quản lý trên cơ sở quy định pháp luật và theo các nghị quyết của Hội đồng trường, chịu sự giám sát của cơ quan này. Các nội dung về nhiệm kỳ, nguyên tắc làm việc, cơ cấu và tỉ lệ thành viên Hội đồng trường; tiêu chuẩn, chức năng, nhiệm vụ của Chủ tịch Hội đồng trường cũng như yêu cầu về điều kiện bảo đảm hoạt động của Hội đồng trường, quyền hạn và trách nhiệm cụ thể của Hiệu trưởng,… đều đã được đề cập rất chi tiết, cụ thể và phù hợp với tính chất của từng loại hình trường như trình bày trong Dự thảo Luật. Để tạo điều kiện thu hút nhiều ứng viên có năng lực, tâm huyết tham gia quản trị, quản lý cơ sở GDĐH, Dự thảo Luật không quy định chi tiết về tiêu chuẩn, độ tuổi, số nhiệm kỳ liên tiếp của các chức danh Chủ tịch Hội đồng trường, Hiệu trưởng mà giao cho trường tự chủ quyết định theo quy chế tổ chức và hoạt động trên cơ sở phù hợp với quy định chung của pháp luật.
Tuy nhiên, nhiều ý kiến của các chuyên gia băn khoăn việc không khống chế số nhiệm kỳ liên tiếp của lãnh đạo trường đại học cũng có thể ảnh hưởng đến sự vận động đổi mới, sáng tạo trong nhà trường trong trường hợp một người giữ chức vụ lãnh đạo trong thời quá lâu (Luật hiện hành quy định Hiệu trưởng trường đại học không giữ quá hai nhiệm kỳ liên tiếp).
Đại học tư thục phải đảm bảo tái đầu tư cho hoạt động giáo dục
Đối với nội dung phát triển hệ thống đại học tư thục, dự thảo Luật đã được chỉnh lý theo hướng làm rõ các khái niệm về trường tư thục, trường tư thục không vì lợi nhuận; theo đó, cơ sở GDĐH tư thục không vì lợi nhuận là cơ sở giáo dục mà nhà đầu tư cam kết và thực hiện cam kết: không rút vốn, không hưởng lợi tức, phần lợi nhuận tích lũy hằng năm thuộc sở hữu chung hợp nhất không phân chia để tiếp tục đầu tư phát triển nhà trường. Nhà nước có chính sách ưu tiên, khuyến khích phát triển các cơ sở GDĐH tư thục hoạt động không vì lợi nhuận.
Dự thảo Luật cũng hướng đến việc quy định rõ mô hình và cơ chế tài chính của cơ sở GDĐH tư thục vận dụng theo mô hình doanh nghiệp nhưng vẫn đảm bảo tính đặc thù của GDĐH và không thương mại hoá. Theo đó, yêu cầu tách bạch việc quản lý, sử dụng vốn với hoạt động của nhà trường với yêu cầu nhà đầu tư phải thành lập doanh nghiệp trước khi thành lập trường; đề ra lộ trình (10 năm) để các cơ sở GDĐH tư thục hiện nay chuyển đổi theo mô hình này; quy định rõ trách nhiệm và quyền hạn của nhà đầu tư thành lập trường tư thục và mối liên quan với Hội đồng trường tư thục; yêu cầu các trường tư thục phải trích tối thiểu 25% chênh lệch thu chi để tái đầu tư cho hoạt động giáo dục.
Đại biểu phát biểu tại hội nghị
Một số ý kiến đại biểu đề nghị quy định hành lang pháp lý rõ ràng, minh bạch nhằm khuyến khích, đẩy mạnh xã hội hóa GDĐH; có chính sách phù hợp để phát triển các trường tư thục; tao sự công bằng và bình đẳng giữa trường công lập và trường tư thục.
Đổi mới phương thức đầu tư, phân bổ ngân sách nhà nước cho GDĐH
Để tăng cường trách nhiệm của Nhà nước trong đầu tư phát triển GDĐH, dự thảo Luật đã được điều chỉnh theo hướng đổi mới phương thức đầu tư, phân bổ ngân sách nhà nước cho GDĐH thông qua các hình thức đấu thầu, đặt hàng, tín dụng sinh viên; ưu tiên đầu tư ngân sách để phát triển một số cơ sở GDĐH, ngành đào tạo mang tầm khu vực và quốc tế cũng như có cơ chế phù hợp để phát triển một số ngành, vùng đặc thù đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước. Đồng thời, thực hiện xã hội hóa GDĐH thông qua các chính sách khuyến khích, ưu đãi các tổ chức, cá nhân đầu tư cho GDĐH như miễn thuế đối với tài sản hiến tặng và các nguồn lực hỗ trợ cho GDĐH hoặc cấp học bổng cho người học.
Ngoài ra, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên & Nhi đồng Phan Thanh Bình cho biết, dự thảo Luật cũng đã quy định theo hướng quản lý nhà nước chỉ tập trung vào việc hoạch định chiến lược, quy hoạch; quy định các chuẩn chất lượng, hướng dẫn thực hiện, kiểm định chất lượng, minh bạch thông tin, thanh tra, kiểm tra, xử phạt vi phạm... và quy định thống nhất về phân công và phân cấp trong GDĐH; bổ sung quy định về xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về GDĐH để phục vụ công tác xây dựng chính sách phát triển GDĐH, công tác dự báo, xây dựng kế hoạch đào tạo nguồn nhân lực, kiểm định, đánh giá, quản lý, giám sát và đáp ứng nhu cầu thông tin cho cá nhân, tổ chức có liên quan. Trên cơ sở quy định rõ trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước, đồng thời với việc tăng cường tự chủ và trách nhiệm giải trình của cơ sở GDĐH thì dần dần cơ chế cơ quan chủ quản của trường đại học sẽ không còn tác động ảnh hưởng lớn đến tổ chức và hoạt động của nhà trường.
Một số ý kiến đề nghị định rõ trách nhiệm quản lý nhà nước trong điều kiện thực hiện tự chủ của các trường đại học và tách bạch giữa quản lý nhà nước và quản trị của cơ sở giáo dục đại học; xem xét xóa bỏ cơ chế chủ quản đối với trường đại học; tái cấu trúc mạng lưới theo hướng tinh gọn, hiệu quả. Quy định rõ về xếp hạng đại học theo thông lệ quốc tế; có cơ chế cho chuyển đổi mục đích hoạt động của các loại hình trường.