Phát biểu ý kiến về dự thảo Luật Tài nguyên nước (sửa đổi) tại Kỳ họp thứ 5, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga nhất trí với tờ trình của Chính phủ và Dự thảo luật về tên gọi của luật là Luật tài nguyên nước (sửa đổi). Đại biểu tỉnh Hải Dương cho rằng, tên gọi nhấn mạnh vào ý nghĩa tài nguyên của nước bởi đây là nguồn tài nguyên quý giá, tối quan trọng với sự sống con người và các hoạt động sản xuất kinh doanh, phát triển kinh tế xã hội, nhưng trong thời gian qua, ý nghĩa tài nguyên của nước chưa thực sự được coi trọng.
Theo nữ đại biểu, Việt Nam là quốc gia có may mắn sở hữu nguồn tài nguyên nước đa dạng và dồi dào, song nước không phải nguồn tài nguyên vô tận và bất biến. Chính việc chưa coi nước là tài nguyên quý giá nên việc khai thác, sử dụng nước thời gian qua nhiều khi chưa được quan tâm đúng mức, chưa tiết kiệm, hiệu quả, chưa gắn khai thác, sử dụng với việc bảo vệ nguồn nước và hành lang nguồn nước khiến cho nhiều nguồn nước bị ô nhiễm nặng nề, bị cạn kiệt, ảnh hưởng tiêu cực tới môi sinh, cuộc sống sinh hoạt và sản xuất của người dân.
Riêng việc ô nhiễm nguồn nước, theo thống kê của Bộ Tài nguyên và Môi trường và Bộ Y tế, mỗi năm Việt Nam có khoảng trên 9.000 người tử vong do nguồn nước và vệ sinh kém; gần 250.000 người nhập viện vì tiêu chảy cấp bởi nguồn nước sinh hoạt bị ô nhiễm; khoảng 200.000 người mắc bệnh ung thư mỗi năm mà một trong những nguyên nhân chính là ô nhiễm nguồn nước. Bên cạnh đó, việc sụt giảm đến mức báo động về trữ lượng nước do nhiều nguyên nhân cũng đòi hỏi có những quy định, giải pháp quyết liệt để ngăn ngừa nguy cơ mất an ninh nguồn nước.
Do đó, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga cho rằng, việc nhấn mạnh khía cạnh tài nguyên của nước trong tên gọi của Luật và quy định xuyên suốt trong các nội dung của luật, nhất quán quan điểm: Nước là tài sản công và sở hữu toàn dân do nhà nước thống nhất quản lý. Tài nguyên nước là cốt lõi trong xây dựng, quy hoạch, phát triển kinh tế- xã hội, quy hoạch dân cư, quy hoạch các ngành, lĩnh vực có khai thác, sử dụng nước, hoạch định chiến lược phát triển đất nước. Phạm vi điều chỉnh của luật quy định tại điều 1, theo đại biểu là phù hợp và đầy đủ.
Về các hành vi bị nghiêm cấm, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga cho rằng, điều này đã quy định tương đối đầy đủ và rõ ràng các hành vi bị nghiêm cấm trong việc khai thác, sửu dụng tài nguyên nước. So với luật Tài nguyên nước hiện hành, dự thảo luật lần này có bổ sung thêm một số hành vi bị nghiêm cấm, đảm bảo việc quản lý nguồn nước được chặt chẽ, hiệu quả hơn.
Tuy nhiên, trong khoản 4 có quy định hành vi bị cấm là “lấp sông suối, kênh rạch” chưa rõ các hành vi bị cấm. Trên thực tế hiện nay, rất nhiều dòng song tuy chưa bị lấp nhưng bị người dân lấn chiếm phần diện tích ven sông rất nhiều bằng cách đổ vật liệu bồi đắp biến phần mặt nước sông thành diện tích đất để sử dụng. Hầu như những con sông có các hộ gia đình sinh sống hai bên bờ sông đều rơi vào tình trạng bị lấn chiếm, do vậy cần quy định rõ hành vi bị cấm là: lấn chiếm, lấp sông suối, kênh rạch…
Các đại biểu tại phiên họp
Về chính sách của Nhà nước về tài nguyên nước, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga cho rằng, dự thảo Luật đã quy định về việc ưu tiên đầu tư tìm kiếm, thăm dò, khai thác nguồn nước, có chính sách ưu đãi đối với các dự án đầu tư khai thác nước để cấp nước sinh hoạt, sản xuất cho nhân dân các vùng miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, vùng biên giới, hải đảo, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn, vùng khan hiếm nước ngọt.
Tuy nhiên, theo đại biểu, để chính sách này có thể đi vào thực tế cuộc sống, có cơ chế để triển khai thực hiện hiệu quả, cần làm rõ việc ưu tiên và các chính sách ưu đãi được thực hiện như thế nào. Kinh nghiệm cho thấy, các chính sách ưu tiên, ưu đãi chỉ đạt được hiệu quả khi có các quy định, quy trình cụ thể để triển khai. Nếu các quy định về chính sách ưu đãi chỉ mang tính chất chung chung sẽ rất dễ bị vướng, thậm chí bị lãng quên khi Luật có hiệu lực thi hành.
Về bảo vệ chất lượng nguồn nước sinh hoạt, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga cho biết, tại mục b khoản 2 của điều 10 trong dự thảo luật quy định UBND cấp tỉnh có trách nhiệm: tổ chức công bố thông tin chất lượng nguồn nước sinh hoạt, cảnh báo hiện tượng bất thường về chất lượng của nguồn nước sinh hoạt đối với các nguồn nước trên địa bàn. Theo đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga, quy định về trách nhiệm nói trên của UBND cấp tỉnh là hợp lý và cần thiết để tăng cường tính hiệu lực, hiêu quả và trách nhiệm của chính quyền cũng như người dân trong bảo vệ nguồn nước sinh hoạt, để đông đảo nhân dân nắm được thông tin về chất lượng nguồn nước sinh hoạt để có phương án lựa chọn sử dụng nước hợp vệ sinh.
Tuy nhiên, đại biểu Nga cho rằng, quy định trên còn quá chung chung, chưa rõ hình thức thực hiện: công bố thông tin như thế nào? Trên các kênh nào? Theo chu kỳ nào? Bao lâu phải công bố một lần hay công bố từng năm? Do vậy, đề nghị điều này cần được quy định rõ hơn để có thể thực hiện một cách thực chất và hiệu quả.
Về phòng chống suy thoái, cạn kiệt, ô nhiễm nguồn nước, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga bày tỏ sự nhất trí cao với việc bổ sung nội dung phòng chống suy thoái, cạn kiệt nguồn nước vào dự thảo luật để đảm bảo loại trừ tối đa các hành vi tác động tiêu cực tới nguồn nước. Tuy nhiên, tại Dự thảo Luật có quy định: “Các hồ chứa, đập dâng và công trình khai thác, sử dụng nước khác khai thác nước không hiệu quả, gây suy thoái, cạn kiệt, ô nhiễm nguồn nước nghiêm trọng thì phải cải tạo, nâng cấp, chuyển đổi mục đích sử dụng hoặc phá dỡ”
Đại biểu cho rằng quy định còn dễ dãi, chưa nâng cao ý thức trách nhiệm bảo vệ nguồn nước khi “gây suy thoái, cạn kiệt, ô nhiễm nguồn nước” tới mức nghiêm trọng mới phải cải tạo, nâng cấp, chuyển đổi mục đích sử dụng hoặc phá dỡ. Mặt khác, mức độ “ô nhiễm nghiêm trọng” cụ thể là như thế nào cũng chưa được quy định rõ.
Do đó, đại biểu đề nghị sửa theo hướng bỏ cụm từ “nghiêm trọng”, các hồ chứa, đập dâng và công trình khai thác nước sử dụng không hiệu quả, gây suy thoái, ô nhiễm, cạn kiệt nguồn nước phải cải tạo, nâng cấp, chuyển đổi mục đích sử dụng hoặc phá dỡ. Như vậy mới nâng cao được trách nhiệm, hiệu quả của việc phòng, chống suy thoái, cạn kiệt, ô nhiễm nguồn nước.
Về tài nguyên nước xuyên quốc gia, đại biểu cho rằng, đặc thù của tài nguyên nước đó là có nhiều nguồn nước xuyên quốc gia, thậm chí là liên quan đến rất nhiều quốc gia, và các nguồn nước xuyên quốc gia này hầu hết đều là những nguồn nước lớn, đóng vai trò quan trọng, có ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống sản xuất, phát triển kinh tế xã hội của nhân dân, đặc biệt là trong bối cảnh nước ta là một nước nông nghiệp. Vì vậy, công tác giữ mối liên hệ, ngoại giao để đảm bảo an ninh nguồn nước, xử lý sự cố ô nhiễm nguồn nước vô cùng quan trọng. Do đó, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga đề nghị, cần rà soát các điều ước quốc tế song phương và đa phương mà Việt Nam tham gia để bổ sung thêm các quy định về nội dung này./.