Giáo sư, Tiến sỹ Vũ Văn Hiền, Phó Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương, Đại biểu Quốc hội Khóa XI, XII.
Phóng viên: Thưa Giáo sư, Tiến sỹ Vũ Văn Hiền, xin ông cho biết phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Quốc hội được thể hiện như thế nào?
GS.TS Vũ Văn Hiền, Phó Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương, Đại biểu Quốc hội Khóa XI, XII: Phương thức lãnh đạo của Đảng với Quốc hội, trước tiên bằng nghị quyết, chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng. Các chủ trương, đường lối của Đảng được Quốc hội thể chế hóa thành chính sách, pháp luật để đưa vào thực tiễn cuộc sống của đất nước. Vai trò lãnh đạo quan trọng của Đảng chính là đưa ra chủ trương, đường lối, là cơ sở để Quốc hội thực hiện vai trò của cơ quan lập pháp, giám sát, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước. Quốc hội là cơ quan quyền lực cao nhất, đại diện cho cử tri, toàn thể nhân dân nên việc Đảng lãnh đạo Quốc hội chính là xác định rõ những chủ trương, đường lối phù hợp với từng giai đoạn lịch sử, từng điều kiện của đất nước và của thế giới. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, Quốc hội giải quyết những vấn đề trọng yếu của đất nước.
Thứ hai, Đảng lãnh đạo Quốc hội thông qua Đảng Đoàn Quốc hội. Đảng Đoàn Quốc hội có vai trò rất quan trọng, thực hiện triển khai đường lối của Đảng lãnh đạo toàn bộ hoạt động của Quốc hội. Đây là cơ quan quan trọng bậc nhất lãnh đạo thực hiện các chủ trương, đường lối của Đảng, cụ thể hóa các văn kiện của Đảng, Cương lĩnh, các nghị quyết của Trung ương, chỉ đạo của Bộ Chính trị, Ban Bí thư. Đảng Đoàn Quốc hội đặt trực tiếp dưới sự lãnh đạo của Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư.
Thứ ba, Đảng lãnh đạo Quốc hội thông qua các đảng viên tại Quốc hội. Trong Quốc hội, số lượng đảng viên rất đông, chiếm đa số, có những nhiệm kỳ đảng viên chiếm tuyệt đại đa số. Nhiều đảng viên được bầu làm đại biểu Quốc hội có vị trí, vai trò nhất định trong thực hiện nhiệm vụ chính trị của đất nước cũng như thực hiện đường lối chính sách của Đảng. Thông qua hoạt động của mình, các đảng viên của Đảng giữ các vị trí quan trọng trong xã hội tham gia giải quyết những vấn đề của Quốc hội và cũng chính là thực hiện vai trò lãnh đạo của Đảng thông qua các đảng viên.
Theo GS.TS Vũ Văn Hiền, Đảng lãnh đạo Quốc hội trực tiếp, toàn diện nhưng không phải là cầm tay chỉ việc, không làm thay, mà Đảng lãnh đạo Quốc hội là để phát huy vị trí, vai trò, chức năng, nhiệm vụ của Quốc hội.
Đảng lãnh đạo Quốc hội trực tiếp, toàn diện nhưng không phải là cầm tay chỉ việc, không làm thay, mà Đảng lãnh đạo Quốc hội là để phát huy vị trí, vai trò, chức năng, nhiệm vụ của Quốc hội, phát huy trí tuệ của Đảng Đoàn Quốc hội, các Đoàn đại biểu Quốc hội, từng đại biểu Quốc hội và thực hiện ý nguyện của nhân dân. Thông qua hoạt động của Quốc hội (lập pháp, giám sát và quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước) tác động lại sự lãnh đạo của Đảng trong việc đưa ra các chủ trương, chính sách mới để đưa đất nước ngày càng phát triển.
Phóng viên: Ông đánh giá như thế nào về hiệu quả của sự lãnh đạo của Đảng đối với Quốc hội và những vấn đề đặt ra trong trong thời điểm hiện nay?
GS.TS Vũ Văn Hiền, Phó Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương, Đại biểu Quốc hội Khóa XI, XII: Trong cả hành trình của mình, hoạt động của Quốc hội đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng đã đạt được những thành tựu hết sức to lớn và vô cùng quan trọng. Qua hơn 30 năm đổi mới đất nước, đất nước đã có những chuyển biến và đạt được thành tựu quan trọng, có ý nghĩa lịch sử. Những thành tựu ấy có sự đóng góp to lớn của Quốc hội, với hệ thống pháp luật ngày càng hoàn thiện. Cơ quan lập pháp đã làm tốt nhiệm vụ của mình, thực hiện đúng chủ trương của Đảng, đưa đất nước tiến lên. Các thành công của Việt Nam trong hơn 30 năm đổi mới và thực hiện Cương lĩnh của Đảng có sự đóng góp to lớn của Quốc hội.
Hoạt động giám sát tối cao của Quốc hội cũng tác động rất tích cực và là nhân tố quan trọng để Ban Phòng chống tham nhũng dưới sự lãnh đạo của Đảng có luận cứ và định hướng tốt hơn trong công tác phòng chống tham nhũng. Hoạt động giám sát tối cao của Quốc hội đã đưa ra nhiều bài học quý báu, từ việc lựa chọn chủ đề giám sát, kết luận giám sát và nêu ra các vấn đề đang đặt ra trong đời sống xã hội.
Những thành công của đổi mới đi liền với việc Quốc hội quyết định đúng đắn những vấn đề quan trọng của đất nước, như xây nhà máy thủy điện, đường cao tốc, quyết định việc sáp nhập các đơn vị hành chính, xây dựng các công trình quan trọng của quốc gia… Có được những kết quả này là do sự lãnh đạo của Đảng đối với Quốc hội rất nhuần nhuyễn, thấu đáo và đạt được thành công kỳ diệu, khó có nơi nào, đất nước nào có được.
Tuy nhiên, trong quá trình lãnh đạo của Đảng với Quốc hội cũng còn những vấn đề đang đặt ra cần giải quyết, vì sự vật hiện tượng xảy ra rất nhanh chóng và có những việc phải thực hiện ngay. Ví dụ như khi xuất hiện đại dịch Covid 19 hoặc biến đổi khí hậu, bão tố, lũ lụt ở miền Trung thì các chỉ đạo của Đảng là định hướng để Quốc hội và Chính phủ thực hiện tốt những nhiệm vụ cấp bách để xử lý các vấn đề an ninh truyền thống và an ninh phi truyền thống. Nhiệm vụ này được Đảng giao cho Quốc hội và Chính phủ hiện thực bằng các chính sách cụ thể. Trong quá trình xuất hiện những vấn đề đột xuất đó, Đảng đưa ra quan điểm, chủ trương, còn Quốc hội, Chính phủ cụ thể hóa quan điểm của Đảng đưa vào cuộc sống. Trong quá trình đó, không phải lúc nào cũng suôn sẻ, không phải công việc nào cũng thực hiện dễ dàng. Chính điều này đặt ra vấn đề tác động trở lại, Đảng cần đổi mới phương thức lãnh đạo sao cho chặt chẽ, cụ thể hơn nhưng lại tránh làm thay, cầm tay chỉ việc, mà chỉ lãnh đạo trên cơ sở định hướng.
Phóng viên: Vậy phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Quốc hội cần tiếp tục đổi mới như thế nào trong tình hình mới, thưa ông?
GS.TS Vũ Văn Hiền, Phó Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương, Đại biểu Quốc hội Khóa XI, XII: Trong tình hình mới hiện nay, thế giới có nhiều biến chuyển, đứng trước sự vận động nhanh chóng, phức tạp, khó lường. Trong tình hình như vậy, Việt Nam đổi mới và hội nhập thành công, nhờ vậy vị thế của Việt Nam được nâng lên rất cao, tạo uy tín, tin cậy đối với bạn bè quốc tế.
Những nhiệm vụ sắp tới Đảng giao cho Quốc hội cũng như sự kỳ vọng của nhân dân đối với Quốc hội ngày càng lớn hơn và yêu cầu càng sâu sắc hơn, sát hợp hơn. Việt Nam là một trong những nước hội nhập sâu rộng nhất trên thế giới, trong khi Việt Nam mới là nước phát triển trung bình, đòi hỏi vai trò của Quốc hội sắp tới là đưa ra chương trình xây dựng luật pháp phải có sự đổi mới thích hợp để khi hội nhập với thế giới, những điều luật của Việt Nam và của thế giới cần có sự tương thích. Đây là vấn đề lớn, thay đổi gần như toàn bộ mọi mặt hoạt động trong hội nhập quốc tế, đòi hỏi Quốc hội phải làm rất nhiều việc. Nhiều luật đã được ban hành rồi nhưng không tương thích với pháp luật quốc tế, cần chỉnh sửa và cần tìm ra những bất cập để sửa đổi sao cho toàn bộ chủ trương của Đảng chỉ đạo cũng như hệ thống pháp luật mà Quốc hội đã ban hành đảm bảo lợi ích tối cao của quốc gia dân tộc, đảm bảo đời sống nhân dân, đảm bảo chủ quyền quốc gia. Điều này đòi hỏi trí tuệ tập thể Quốc hội, Đảng Đoàn Quốc hội, từng Đảng viên.
Quốc hội quyết sách các công việc rất lớn, rất nhiều vấn đề quan trọng trong đời sống được đặt ra, từ việc xây dựng sân bay, đường cao tốc, nhà máy thủy điện, định hướng thành thị nông thôn, quy mô các tỉnh, thành phố… trong điều kiện mới Quốc hội phải tính toán như thế nào nhằm hoàn thiện hệ thống bộ máy chính quyền, tinh giản gọn nhẹ. Thực hiện phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Quốc hội vẫn là vấn đề hết sức quan trọng đối với đất nước, với nhân dân. Nhân dân hy vọng vào sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng với Quốc hội và Quốc hội thực hiện đường lối của Đảng hiệu quả nhất phát huy thật tốt vai trò của mình. Đây là vấn đề luôn luôn mới, cần thiết và quyết định đến sự phát triển của đất nước.
Ngoài ra, một nguyên tắc rất quan trọng là làm sao các cơ quan nhà nước trong đó Quốc hội phát huy tính chủ động, sáng tạo trong hoạt động của mình, trên cơ sở trí tuệ chung của toàn bộ đại biểu Quốc hội, sự lãnh đạo sâu sắc của Đảng Đoàn Quốc hội. Tiềm năng to lớn, trí tuệ tập thể của Quốc hội đang được nhân lên thành sức mạnh để sự lãnh đạo của Đảng đối với Quốc hội có hiệu quả tốt hơn.
Phóng viên: Xin trân trọng cảm ơn GS.TS Vũ Văn Hiền!