Đại biểu Quốc hội Bùi Văn Xuyền – tỉnh Thái Bình: Nên giữ nguyên quy định kết hợp giải quyết bồi thường trong quá trình giải quyết khiếu nại

Thứ nhất, về nguyên tắc giải quyết bồi thường, theo quy định tại Điều 4, đại biểu đồng ý hoàn toàn với dự thảo lần này đã được chỉnh lý theo hướng cơ chế kết hợp giải quyết bồi thường trong quá trình tố tụng hành chính và cả trong quá trình tố tụng hình sự. Đồng thời, cũng quy định người bị thiệt hại sau khi có văn bản làm căn cứ yêu cầu bồi thường có quyền lựa chọn yêu cầu cơ quan có thẩm quyền giải quyết bồi thường; có thể khởi kiện tại tòa án để yêu cầu giải quyết bồi thường. Theo đại biểu, quy định này tạo cơ chế giải quyết rất linh hoạt, tạo thuận lợi cho cả hai bên, bên yêu cầu bồi thường và cả bên giải quyết bồi thường.

Tuy nhiên, việc kết hợp giải quyết bồi thường trong quá trình giải quyết khiếu nại đã được quy định trong Luật hiện hành nhưng dự thảo này không được quy định nữa và theo báo cáo giải trình nêu lý do, do Luật khiếu nại năm 2011 không quy định cụ thể về trình tự thủ tục giải quyết bồi thường trong quá trình giải quyết khiếu nại cho nên đến nay chưa có trường hợp nào được giải quyết qua nội dung này. Hơn nữa, đây là một cơ chế giải quyết theo thủ tục hành chính nên tập trung vào một cơ chế là cơ quan quản lý người thi hành công vụ giải quyết. Cho rằng lý giải như trên chưa thực sự thỏa đáng, đại biểu nêu rõ, đã mở rộng cơ chế kết hợp giải quyết bồi thường trong tố tụng hành chính và kể cả trong tố tụng hình sự, thì cũng nên giữ quy định kết hợp giải quyết bồi thường kể cả trong khiếu nại để tạo thuận lợi nhất cho việc giải quyết bồi thường trong lĩnh vực hành chính. Bởi đây là một lĩnh vực rất khó khăn vướng mắc, rất ít vụ giải quyết và bồi thường trong thời gian qua. Theo báo cáo tổng kết 6 năm của Chính phủ về thực hiện Luật trách nhiệm bồi thường nhà nước, cần thiết nên bổ sung trình tực thủ tục giải quyết vào trong dự thảo luật để tháo gỡ khó khăn này.

Mặt khác, các cơ quan có thẩm quyền giải quyết khiếu nại về hành chính, gần như trùng khớp với các cơ quan có thẩm quyền giải quyết bồi thường, do vậy việc kết hợp giải quyết trong lĩnh vực này rất thuận lợi. Vì lý do trên, đại biểu đề nghị nên giữ lại quy định này của Luật hiện hành trong dự thảo lần này. Đồng thời, đại biểu đề nghị chỉnh sửa lại Khoản 1, Điều 4 như sau: Việc bồi thường của nhà nước được thực hiện theo quy định bộ luật lần này và các luật có liên quan bởi ngoài Luật trách nhiệm bồi thường nhà nước chúng ta đã mở ra cơ chế, công dân có thể khởi kiện tại tòa án và theo quy định của Bộ luật tố tụng dân sự.

Thứ hai, về bồi thường thiệt hại tinh thần đối với người thân thích của người bị oan trong tố tụng hình sự, đại biểu tán thành với ý kiến chỉ quy định bồi thường thiệt hại về tinh thần cho người bị thiệt hại, tức là người bị oan trong trường hợp người này chết thì người thừa kế của họ được hưởng bồi thường, theo quy định tại Khoản 4, Điều 27 dự thảo luật như Báo cáo giải trình, tiếp thu của Ủy ban thường vụ Quốc hội. Phương án này đảm bảo được tính khả thi của luật trên tất cả các phương diện và cũng phù hợp với quy định tại Điều 951 của Bộ luật hình sự năm 2015. Tuy nhiên, mức bồi thường bằng 360 tháng lương cơ sở do nhà nước quy định cũng đã gấp tới 3 lần quy định tại Điều 591 của Bộ luật dân sự. Bộ luật dân sự chỉ quy định nếu bồi thường thiệt hại về tính mạng trong trường hợp bị xâm phạm về tính mạng thì không quá 100 lần, như vậy mức bồi thường của Luật bồi thường này là rất cao, gấp tới 3 lần quy định này thì có lẽ nên có giải trình cho cụ thể hơn.

Tại Khoản 5, Điều 27, đại biểu đề nghị chỉnh lý lại cho rõ hơn và dễ thực hiện trong thực tiễn. Khoản 5 quy định là "thiệt hại về tinh thần trong trường hợp sức khỏe bị xâm phạm thì được xác định căn cứ vào mức độ sức khỏe bị tổn hại nhưng không quá 50 tháng lương cơ sở". Theo đại biểu, nên quy định mức % tổn hại sức khỏe cụ thể trong luật sẽ dễ thực hiện hơn. Ví dụ, chia mức từ 1%-30%, từ 30%-60% và 60% trở lên để tương ứng với mức tiền bồi thường để cơ quan có thể thực hiện được ngay không cần phải có những hướng dẫn thêm.

Thứ ba, về xác định cơ quan giải quyết bồi thường trong hoạt động tố tụng hình sự tại các Điều 34, 35, 36 của dự thảo luật, đại biểu đồng tình với quan điểm của Bộ Công an quy định về trách nhiệm bồi thường tại Khoản 3, Điều 34 của dự thảo luật thuộc về Viện kiểm sát. Vì trong giai đoạn này, Viện kiểm sát đã tham gia thực hiện quyền công tố và kiểm sát các hoạt động điều tra như phê chuẩn quyết định khởi tố bị can, phê chuẩn lệnh tạm giam của cơ quan điều tra, kiểm sát ra quyết định khởi tố bị can, lệnh tạm giam, quyết định tạm giam. Sau khi cơ quan điều tra hoàn tất hồ sơ chuyển sang Viện kiểm sát thì Viện kiểm sát thực hiện quyền công tố, xem xét và trả lại hồ sơ điều tra bổ sung. Sau khi cơ quan điều tra thực hiện nhiệm vụ điều tra bổ sung và có kết luận điều tra bổ sung xong thì lại chuyển hồ sơ cho Viện kiểm sát và Viện kiểm sát lúc này ra quyết định đình chỉ vụ án vì lý do là người bị khởi tố không thực hiện hành vi phạm tội hoặc không có hành vi cấu thành tội phạm. Điều này đã được quy định trong luật hiện hành, qua báo cáo của Chính phủ cũng như trong thực tiễn không có gì vướng mắc lớn và cần phải sửa. Hơn nữa nếu quy định như Khoản 3, Điều 34 cũng có thể dẫn tới việc trả hồ sơ rồi đùn đẩy trách nhiệm cho nhau và có thể dẫn tới kéo dài thời gian bồi thường làm ảnh hưởng đến việc giải quyết bồi thường. Do đó, đại biểu đề nghị nên quy định như luật hiện hành sẽ phù hợp hơn.