Hỏi:
- Xin Cụ cho biết ý kiến về cuộc hội đàm vừa rồi giữa cựu Hoàng đế Bảo Đại
và ông Bô-Léc:
Trả lời:
- Ngài cựu Hoàng đế tức là Ngài cố vấn Vĩnh Thụy, là người rất trọng danh
dự, bao giờ cũng để quyền lợi quốc gia lên trên hết. Nếu Ngài đã hội đàm với
ông Bô-Léc, chỉ là vì:
1- Ngài ở nước
ngoài đã hơn một năm trời, tình hình chân thật trong nước nhất là tình hình
kháng chiến, không đạt được hết đến tai Ngài, phần thời bọn người Pháp mưu
mô chia rẽ đồng bào ta, phần thời một số người mình hoặc vì thành kiến, hoặc
vì nhận định sai lạc, hoặc vì mưu đồ lợi riêng, đều bày tỏ cùng Ngài một
cách dối trá về tình hình trong nước. Lại còn một số người vì oán ghét một
vài cán bộ Việt Minh ở địa phương, lại thêu dệt thêm rằng Việt Minh là Cộng
sản, mà Chính phủ Hồ Chí Minh là Chính phủ Việt Minh, thường cũng độc tài,
độc đoán, v.v.. Các lời nói dối ấy đã làm xiêu lòng Ngài. Ngài bèn cho rằng
đàm phán với Pháp thời sẽ lợi cho quốc gia và tránh sự đau khổ cho quốc dân.
2- Người Pháp
khôn quyệt,
họ hứa hẹn với Ngài rằng nếu Ngài đứng ra đàm phán cùng họ thời họ sẽ công
nhận cho nước mình được Độc lập và thống nhất, chứ điều đình với Chính phủ
Hồ Chí Minh thời họ không muốn, v.v...
Đứng trước lời
hứa hẹn ấy, Ngài cho rằng nếu Ngài không ra thời lỡ một dịp hay cho Tổ quốc
và quốc dân.
Nhưng sự hội
đàm giữa Ngài và ông Bô-Léc sẽ đi đến chỗ nào ? Ta thử xét xem. Tôi tưởng:
Hoặc là sau
mấy lần hội kiến và đàm phán, người Pháp tỏ ra rằng họ chỉ thừa nhận cho
mình được Độc lập và thống nhất một cách hữu danh vô thực, chứ quyền ngoại
giao họ vẫn giữ cả, binh bị họ không để cho mình có riêng, hoặc có riêng
nhưng họ lại đóng quân để hòng đè binh lực của ta vân vân. Như vậy thì chắc
Ngài sẽ vì danh dự đối với quốc dân và lịch sử mà cự tuyệt họ, không chịu
tiếp tục đàm phán với họ nữa, quyết không khi nào Ngài để họ lợi dụng được
danh nghĩa của Ngài. Sự cự tuyệt ấy, theo nguyện vọng của quốc dân và có lợi
cho cuộc tranh thủ độc lập sẽ làm tăng thêm danh dự của Ngài và lòng sùng
kính của quốc dân đối với Ngài.
Hoặc là người
Pháp vì bối rối về nội tình, nhất là vì bị hao tổn rất nhiều binh lính tiền
tài trước cuộc kháng chiến anh dũng của ta mà không thu được kết quả gì thực
tế, họ đành chịu thừa nhận nền Độc lập và thống nhất chân thật của nước ta,
nhưng họ lại vì vấn đề thể diện mà yêu cầu đàm phán với Ngài chứ không chịu
đàm phán với Chính phủ kháng chiến như vậy thời: phần thì Ngài thừa hiểu
rằng thực dân Pháp, nguyên muốn đặt lại nền đô hộ, thế mà nay chịu nói đến
đàm phán, ấy là nhờ có sự kháng chiến anh dũng của toàn dân ta do cụ Hồ Chủ
tịch sáng suốt lãnh đạo;
Phần thì Ngài
nhận thấy rằng mặc dù một số người vu cáo cụ Hồ Chí Minh vẫn đầy uy tín
trước quốc dân;
Phần thì Ngài
thừa biết rằng trong công cuộc kiến quốc về sau cũng như trong công cuộc
kháng chiến ngày nay, tất phải có người tài trí xuất chúng như cụ Hồ Chí
Minh mới đảm đương được.
Vậy Ngài sẽ
cùng cụ Hồ Chí Minh hợp tác trên nền dân chủ để mưu hạnh phúc chung cho dân
tộc. Nghiễm như có khi Ngài đã nói rằng: Nước mình ít người, may ra có ông
Hồ Chí Minh có thể mưu xong Độc lập mà thôi, thời biết rằng Ngài vẫn sẵn
lòng cùng cụ Hồ Chí Minh hợp tác. Cụ Hồ cũng đã có lần tuyên bố rằng Cụ chỉ
vì muốn làm cho nước nhà được Độc lập và thống nhất chân thật mà tranh đấu
chứ không vì quyền vị. Vậy nếu hai vị Quốc trưởng cũ và Quốc trưởng hiện
thời đồng tâm cộng tác thời sẽ làm vinh quang cho dân tộc biết là chừng
nào...