TỔNG THUẬT TRỰC TIẾP CHIỀU 21/6: QUỐC HỘI TIẾP TỤC THẢO LUẬN DỰ ÁN LUẬT ĐẤT ĐAI (SỬA ĐỔI)
Cần đảm bảo tính ổn định của các văn bản dưới luật
Tại phiên thảo luận, đại biểu Đỗ Đức Hiển cho biết, dưới góc độ pháp luật, có một vấn đề nổi lên rất đáng quan tâm, đó là chất lượng chưa tốt và thiếu tính ổn định của các văn bản quy phạm pháp luật được ban hành dưới hình thức thông tư của các Bộ trưởng và các thủ trưởng cơ quan ngang bộ. Đây không phải là vấn đề mới nhưng dường như có phần gia tăng trong thời gian gần đây và nếu không được giải quyết một cách căn cơ, thấu đáo sẽ gây ảnh hưởng không tốt đến công tác quản lý, chỉ đạo, điều hành, phát triển kinh tế - xã hội, đồng thời gây thêm phiền hà cho người dân, doanh nghiệp đã và đang gặp rất nhiều khó khăn.
Đại biểu cho biết, trong hệ thống văn bản quy phạm nước ta thì thông tư chiếm khoảng 60% số lượng văn bản quy phạm pháp luật do các cơ quan nhà nước ban hành. Đây là văn bản phát sinh hiệu lực trực tiếp và được áp dụng rất phổ biến trong hoạt động của cơ quan, doanh nghiệp và người dân. Trong thời gian qua nhằm nâng cao chất lượng thông tư của các bộ, cơ quan ngang bộ thì Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật đã có những quy định cụ thể hơn về trình tự, thủ tục soạn thảo, lấy ý kiến, quy định về thẩm định của tổ chức pháp chế và một số trường hợp là Hội đồng tư vấn thẩm định trước khi Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ ký ban hành.
Đại biểu Đỗ Đức Hiển – Đoàn ĐBQH Tp. Hồ Chí Minh phát biểu
Tuy nhiên, thực tế cho thấy việc xây dựng, ban hành thông tư cũng còn một số tồn tại nhất định thể hiện ở một số điểm như sau:
Cụ thể, một số văn bản thì chưa bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ trong hệ thống pháp luật và có nội dung chưa phù hợp với văn bản của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền cấp trên, hướng dẫn sai nguyên tắc và vượt phạm vi luật ủy quyền. Trong một số trường hợp thì thông tư được ban hành nhằm đưa ra các giải pháp mang tính tình thế, đáp ứng yêu cầu về tiến độ, kịp hiệu lực cùng với thời điểm của văn bản được quy định chi tiết, một số trường hợp thì được ban hành để phản ứng nhanh đối với một số hiện tượng quan hệ xã hội mới phát sinh chưa được tổng kết thực tiễn, chưa được đánh giá tác động và dự liệu nguồn lực thực hiện một cách đầy đủ, chính vì vậy tính khả thi không cao và trong nhiều trường hợp thì văn bản vừa mới được ban hành đã phải sửa đổi, bổ sung và thay thế.
Những hạn chế, bất cập nêu trên vô hình trung phần nào làm vô hiệu hóa các quy định của văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan nhà nước cấp trên, làm giảm hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, gây ra những phản ứng không tốt trong dư luận xã hội.
Về nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên thì có nhiều nguyên nhân, có cả những việc như là do sự chủ quan, duy ý chí, chưa tuân thủ đúng quy trình và đánh giá tác động, lấy ý kiến đối tượng chịu sự tác động trực tiếp của văn bản, đội ngũ làm công tác xây dựng pháp luật thì còn bất cập, chưa có quy định về trách nhiệm của cán bộ, công chức trong việc tham mưu ban hành văn bản. Đặc biệt nguyên nhân trực tiếp là do việc xây dựng, ban hành thông tư trong thời gian vừa qua dường như còn khép kín và chưa có cơ chế phản biện, thẩm định từ bên ngoài. Các bộ, ngành thì vừa soạn thảo thông tư, vừa tự thẩm định dẫn đến có ý kiến cho rằng đây là tình trạng vừa đá bóng, vừa thổi còi và qua tiếp xúc cử tri thì có cử tri cho rằng cơ chế này cũng sẽ tiềm ẩn nguy cơ lợi ích nhóm và lợi ích ngành trong xây dựng, ban hành văn bản.
Khắc phục những hạn chế, bất cập trong việc xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật
Để khắc phục những hạn chế, bất cập như đã nêu trên, đại biểu đề xuất thêm một số giải pháp như sau:
Thứ nhất, phải nâng cao trách nhiệm nhận thức và kỷ cương, kỷ luật trong việc xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật nói chung, thông tư nói riêng, tuân thủ nghiêm các quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật về trình tự, thủ tục ban hành thông tư.
Thứ hai, chú trọng bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ, nhất là năng lực phân tích, xây dựng chính sách pháp luật và kỹ năng soạn thảo, thẩm định văn bản quy phạm pháp luật cho đội ngũ cán bộ pháp chế tại các bộ, ngành.
Thứ ba, tăng cường việc xây dựng các đạo luật cụ thể, hiệu lực trực tiếp, hạn chế ban hành văn bản quy định chi tiết hướng dẫn thi hành, nhất là thông tư; chú trọng việc kiểm soát đối với việc trước và sau khi ban hành thông tư, trong đó đối với kiểm soát trước thì trước mắt cần phát huy hiệu quả cơ chế thẩm định thông qua hội đồng tư vấn thẩm định với thành phần gồm đối tượng chịu sự tác động, chuyên gia, nhà khoa học trong lĩnh vực chuyên ngành và đại diện của các cơ quan có chuyên môn về pháp luật.
Về lâu dài đề nghị Chính phủ tiếp tục chỉ đạo nghiên cứu cho thí điểm cơ chế thẩm định từ bên ngoài đối với thông tư trong những lĩnh vực liên quan trực tiếp đến quyền, lợi ích của cá nhân, tổ chức và tổ chức thực hiện, trên cơ sở đó làm đề xuất nội dung này khi sửa đổi Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Đối với việc kiểm soát sau thì đề nghị Bộ Tư pháp tăng cường công tác kiểm tra, Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội tăng cường giám sát văn bản thông tư thuộc lĩnh vực phạm vi phụ trách, nhằm phát hiện và xử lý kịp thời nhanh nhạy hơn đối với những thông tư có dấu hiệu vi phạm pháp luật, chưa hợp lý và thiếu tính khả thi.