Phát hiện hơn 12.600 tỷ đồng sai phạm
Báo cáo về công tác phòng, chống tham nhũng năm 2013 do Tổng Thanh tra Chính phủ Huỳnh Phong Tranh trình bày trong sáng 22-10 tại Kỳ họp thứ sáu, Quốc hội khóa XIII, cho biết, hoạt động thanh tra phát hiện vi phạm hơn 12.600 tỷ đồng, 1.438 ha đất; kiến nghị thu hồi về ngân sách Nhà nước hơn 5.000 tỷ đồng và 1.374 ha đất. Kết quả thu hồi cụ thể được 2.390 tỷ đồng, 18,2 ha đất, xử phạt vi phạm hành chính 324,7 tỷ đồng. Đồng thời, ngành cũng kiến nghị xử lý kỷ luật hành chính đối với 550 tập thể, 1.051 cá nhân.
Kiểm toán Nhà nước đã kiến nghị xử lý tài chính trong năm 2012 đối với niên độ ngân sách 2011 là 14.710,8 tỷ đồng, kiến nghị cơ quan có thẩm quyền tổ chức kiểm điểm, xem xét trách nhiệm để xử lý đối với 27 cá nhân; chuyển bảy hồ sơ vụ việc có dấu hiệu vi phạm pháp luật sang cơ quan điều tra, cơ quan thanh tra.
Riêng về tham nhũng, trong năm 2013, ngành thanh tra phát hiện 80 vụ, 90 đối tượng có hành vi liên quan với số tiền 117,5 tỷ đồng; đã thu hồi 59 tỷ đồng, kiến nghị xử lý hành chính đối với bốn tập thể, 28 cá nhân, chuyển cơ quan điều tra hình sự 11 vụ, 34 đối tượng.
Phát hiện, xử lý tham nhũng chưa nghiêm
Theo Báo cáo của Chính phủ, công tác phòng, chống tham nhũng (PCTN) năm nay còn có những hạn chế như việc tự kiểm tra, phát hiện tham nhũng của một số cơ quan, tổ chức, đơn vị còn yếu. Tham nhũng được phát hiện chủ yếu qua dư luận xã hội, báo chí hoặc khi có cơ quan chức năng vào làm việc kiểm tra, thanh tra, kiểm toán mới phát hiện sai phạm.
Hiệu quả hoạt động của các cơ quan chuyên trách về PCTN còn hạn chế; vai trò của xã hội trong lĩnh vực này chưa phát huy đầy đủ. Công tác giám sát, kiểm tra, giữ gìn kỷ cương, kỷ luật ở nhiều nơi, nhiều cấp chưa thường xuyên; công tác kiểm toán, thanh tra, điều tra hiệu quả chưa cao; việc xử lý hành vi tham nhũng trong một số trường hợp còn chưa nghiêm, chưa kịp thời, còn có biểu hiện nương nhẹ.
Vẫn còn tình trạng lợi dụng các quy định của pháp luật chưa chặt chẽ để xử lý hành vi tham nhũng bằng biện pháp kỷ luật hành chính, hoặc áp dụng nhiều tình tiết giảm nhẹ để xử dưới khung hình phạt hoặc hưởng án treo, phạt cảnh cáo, cải tạo không giam giữ.
Lý giải về những tồn tại này, Tổng Thanh tra Huỳnh Phong Tranh cho rằng, một số cơ quan, đơn vị, người đứng đầu chưa quyết liệt trong chỉ đạo, tổ chức thực hiện. Nguyên tắc tập trung dân chủ, tự phê bình và phê bình ở nhiều nơi bị buông lỏng. Việc tổ chức thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước ở một số nơi chưa tốt; kỷ cương, kỷ luật không nghiêm, có biểu hiện nói không đi đôi với làm, hoặc làm chiếu lệ.
Bên cạnh đó, một số quy định của pháp luật liên quan tới phát hiện, xử lý tham nhũng còn khó khăn, vướng mắc trong tổ chức thực hiện. Các văn bản quy phạm pháp luật về PCTN có nhiều quy định mang tính hình thức, thiếu tính khả thi, thiếu những giải pháp có tính đột phá; mô hình, tổ chức các cơ quan chuyên trách chống tham nhũng chưa hợp lý và đủ mạnh.
Lúng túng trong xử lý trách nhiệm người đứng đầu
Đề cập trong Báo cáo thẩm tra Báo cáo của Chính phủ về công tác phòng, chống tham nhũng năm 2013 của Ủy ban Tư pháp của Quốc hội (UBTP), Chủ nhiệm UBTP Quốc hội Nguyễn Văn Hiện cho rằng, hiệu quả của các biện pháp phòng ngừa tham nhũng còn hình thức.
Trong thực hiện các biện pháp phòng ngừa tham nhũng, chưa có cơ chế khả thi để kiểm soát tính chính xác của việc kê khai tài sản; chưa có biện pháp xử lý đối với tài sản có giá trị lớn tăng lên bất thường mà người kê khai không chứng minh được tính minh bạch, hợp pháp của tài sản tăng thêm. Việc kê khai tài sản, thu nhập mới chỉ dựa vào sự tự giác; việc công khai bản kê khai tài sản, thu nhập tại nơi cán bộ, công chức thường xuyên công tác chưa được thực hiện đồng bộ hoặc phát huy tác dụng. Cán bộ, công chức, viên chức trong cơ quan rất khó biết thực tế số lượng tài sản của người có chức vụ, quyền hạn. Điển hình như, một số lãnh đạo các doanh nghiệp nhà nước, doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực công ích nhận lương tiền tỷ mỗi năm, có nơi đến 2,6 tỷ đồng/người/năm và kéo dài nhiều năm, nhưng công tác kê khai, minh bạch tài sản không phát hiện được - điều này cho thấy tính hình thức của biện pháp này.
Xử lý trách nhiệm của người đứng đầu đơn vị xảy ra tham nhũng còn lúng túng, có biểu hiện không nghiêm minh. Mặc dù số lượng các vụ án tham nhũng năm nay được phát hiện, xử lý tăng nhưng việc xử lý trách nhiệm của người đứng đầu để xảy ra tham nhũng lại giảm 14% so với cùng kỳ năm trước; mới chỉ xử lý trách nhiệm một số trường hợp người đứng đầu có liên đới hoặc đồng phạm với người có hành vi tham nhũng; một số nơi cấp ủy, chính quyền địa phương còn nể nang trong việc xử lý trách nhiệm của người đứng đầu để xảy ra tham nhũng.
UBTP cho rằng, phát hiện hành vi tham nhũng qua công tác thanh tra, kiểm toán, giải quyết khiếu nại, tố cáo vẫn còn yếu và là hạn chế đã kéo dài nhiều năm, nhưng khắc phục rất chậm. Ở hầu hết các địa phương mà cơ quan này tiến hành giám sát, khảo sát, số vụ phát hiện và xử lý chưa tương xứng với tình hình tham nhũng đang diễn ra. Số tiền, tài sản sai phạm có liên quan đến tham nhũng phát hiện qua công tác thanh tra, kiểm toán lớn, nhưng kiến nghị thu hồi khoảng hơn 40%. Số thu hồi được còn thấp hơn nữa, đạt dưới 50% khoản tiền, tài sản kiến nghị thu hồi. Có một số địa phương trong hơn hai năm thực hiện 804 cuộc thanh tra, nhưng chỉ phát hiện một, hai vụ tham nhũng nhỏ và kiến nghị xử lý kỷ luật, hành chính.
Do đó, UBTP kiến nghị, cần tập trung lực lượng hoàn thiện cơ chế, chính sách pháp luật, khắc phục những sơ hở trong quản lý kinh tế, xã hội, nhất là trong các lĩnh vực nhạy cảm dễ phát sinh tham nhũng, tiêu cực. Bên cạnh đó, tiếp tục hoàn thiện thể chế theo hướng tăng thẩm quyền, trách nhiệm và tính độc lập của cơ quan thanh tra, kiểm toán trong phát hiện, xử lý hành vi tham nhũng.
* Tỷ lệ thu hồi tài sản trong các vụ án tham nhũng đạt rất thấp. Trong kỳ báo cáo, số vụ án tham nhũng gây thiệt hại khoảng 9.260 tỷ đồng, 51 nghìn lượng vàng SJC và 155 nghìn m2 đất, nhưng chỉ thu hồi, nộp ngân sách Nhà nước hơn 900 tỷ đồng, đạt dưới 10% số tiền, tài sản tham nhũng phải thu hồi (Báo cáo thẩm của UB Tư pháp của Quốc hội)
* Một số dạng sai phạm trên lĩnh vực quản lý Nhà nước dễ xảy ra tham nhũng: tín dụng, ngân hàng; quản lý, sử dụng đất đai, tài nguyên, khoáng sản; đầu tư xây dựng cơ bản; quản lý, sử dụng vốn, tài sản nhà nước tại các doanh nghiệp