Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Văn Hiện chủ trì buổi làm việc. Cùng dự có đại diện lãnh đạo các cơ quan tư pháp Trung ương, Thanh tra Chính phủ và các cơ quan chuyên trách phòng, chống tội phạm về tham nhũng.
Mục đích của Đoàn giám sát nhằm đánh giá cụ thể tình hình tham nhũng, công tác phát hiện và xử lý tội phạm tham nhũng, chức vụ; đồng thời làm rõ trách nhiệm của các cơ quan hữu quan trong nhiệm vụ này. Đoàn Giám sát đã tiến hành rà soát công tác chấp hành pháp luật trong việc xử lý tội phạm về tham nhũng và chức vụ tại 17 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, hai quân khu, một quân đoàn; làm việc với các cơ quan tư pháp, các bộ, ngành Trung ương để kiến nghị, làm rõ một số vấn đề về nội dung này.
Qua kết quả giám sát cho thấy, trong những năm qua, công tác phát hiện và xử lý tội phạm về tham nhũng, chức vụ đã được triển khai khá đồng bộ. Việc phát hiện và xử lý được tăng cường.
Tuy nhiên, tình hình tham nhũng vẫn nghiêm trọng, diễn biến phức tạp, xảy ra ở nhiều địa phương, nhiều lĩnh vực, gây bức xúc, bất bình trong cán bộ, đảng viên và nhân dân. Phương thức, thủ đoạn phạm tội tham nhũng thường rất tinh vi, lợi dụng sơ hở, bất cập trong cơ chế chính sách, công tác quản lý của Nhà nước để trục lợi, nhất là những lĩnh vực nhạy cảm như tín dụng, ngân hàng; quản lý, sử dụng đất đai, tài nguyên, khoáng sản; đầu tư xây dựng cơ bản; quản lý, sử dụng vốn Nhà nước tại các doanh nghiệp.
Việc phát hiện và xử lý hành vi tham nhũng mặc dù đã được quan tâm chỉ đạo thực hiện và có nhiều cố gắng, nhưng cho đến nay vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu đề ra. Đặc biệt, công tác phát hiện còn rất hạn chế.
Qua giám sát cho thấy, việc xử lý kỷ luật hành chính có nhiều dấu hiệu bỏ lọt tội phạm, có những vụ đủ căn cứ để khởi tố, xử lý hình sự nhưng vẫn xử lý hành chính. Việc xử lý hình sự thường bị kéo dài, trả hồ sơ để điều tra bổ sung nhiều lần, không thống nhất giữa các cơ quan tiến hành tố tụng về xác định tội danh, hình phạt. Việc đình chỉ bị can, miễn trách nhiệm hình sự còn nhiều bất cập. Số tài sản thất thoát bị thu hồi rất ít. Việc xử lý trách nhiệm người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị để xảy ra tham nhũng chưa nghiêm minh.
Đoàn giám sát cho rằng, nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng trên là do thiếu sự chỉ đạo sát sao, thường xuyên của người đứng đầu, trách nhiệm công vụ của từng vị trí công tác không rõ; cơ chế để quy trách nhiệm khi có vi phạm, tham nhũng xảy ra chưa được củng cố và tăng cường; cơ chế xin - cho là kẽ hở để tham nhũng phát sinh và chậm được khắc phục.
Đánh giá kết quả giám sát, các thành viên của Ủy ban Tư pháp cùng bày tỏ trăn trở trước vấn nạn tham nhũng vẫn diễn ra phức tạp và ngày càng tinh vi, gây bức xúc trong dư luận, quần chúng nhân dân tại nhiều địa phương trong cả nước.
Chưa đồng tình với hiệu quả công tác thanh tra, nhiều ý kiến tại buổi làm việc đề nghị cần xây dựng cơ chế giám sát việc thực hiện kết luận thanh tra, đảm bảo xử lý đến cùng vụ việc, kiên quyết xử lý nghiêm các hành vi có dấu hiệu tham nhũng. Xem xét lại hiệu quả các giải pháp phòng, chống, ngăn ngừa tham nhũng; xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ, cụ thể trong việc xử lý tin báo tố giác tội phạm tham nhũng giữa các cơ quan tiến hành tố tụng, thanh tra, khắc phục bất cập hiện nay.
Báo cáo giải trình tại phiên họp, Phó Viện trưởng Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao Nguyễn Hải Phong thừa nhận trách nhiệm của ngành kiểm sát đối với những bất cập, tồn tại trong đấu tranh phòng, chống tội phạm tham nhũng.
Ông Nguyễn Hải Phong chỉ rõ, việc tồn tại “khoảng trống” quyền lực trong giám sát xử lý hành vi vi phạm hành chính là một trong những nguyên nhân trọng yếu dẫn đến bỏ lọt tội phạm, nhất là tội phạm tham nhũng; kiến nghị cần nghiên cứu thành lập mới hoặc trao cho một cơ quan chuyên trách thực hiện chức năng này. Đây cũng chính là chức năng kiểm sát việc tuân theo pháp luật của Viện Kiểm sát các cấp trước đây, nhưng từ năm 2002, Viện Kiểm sát đã không được giao nhiệm vụ này.
Phó Viện trưởng Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao Nguyễn Hải Phong cũng tán thành đề xuất của các đại biểu, thành viên Ủy ban Tư pháp về việc thành lập một cơ quan chuyên trách, độc lập về điều tra, xử lý tội phạm tham nhũng và chức vụ, không chịu sự tác động, can thiệp trong công việc để bảo đảm công tác phòng, chống tội phạm tham nhũng đạt hiệu quả cao.
Ngành kiểm sát cũng kiến nghị cơ quan có thẩm quyền chỉ đạo xây dựng, làm rõ cơ chế phối hợp giữa Ủy ban Kiểm tra Đảng và Ban Nội chính các cấp với Cơ quan điều tra, Kiểm sát, Tòa án, Thanh tra và Kiểm toán Nhà nước, để nâng cao chất lượng phát hiện và xử lý nghiêm minh các hành vi, tội phạm tham nhũng./.