THẨM TRA DỰ ÁN LUẬT LƯU TRỮ (SỬA ĐỔI): CẦN CÓ QUY ĐỊNH KHUYẾN KHÍCH, HỖ TRỢ HOẠT ĐỘNG LƯU TRỮ TƯ

ỦY BAN PHÁP LUẬT THẨM TRA DỰ ÁN LUẬT LƯU TRỮ (SỬA ĐỔI)

Toàn cảnh phiên họp

Thảo luận tại phiên họp các đại biểu tán thành sự cần thiết sửa đổi toàn diện Luật Lưu trữ năm 2011 với những lý do được nêu tại Tờ trình của Chính phủ, đặc biệt là nhằm thể chế hóa chủ trương, chính sách của Đảng về lưu trữ; khắc phục những bất cập, hạn chế trong thực tiễn công tác lưu trữ hiện nay, tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về lưu trữ; đồng thời, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động lưu trữ, đáp ứng yêu cầu hiện đại hóa nền hành chính và hội nhập quốc tế.

Nhấn mạnh rằng cùng với chức năng gìn giữ tài liệu, tư liệu lịch sử của quốc gia, hoạt động lưu trữ còn có “sứ mệnh” quan trọng nhằm bảo đảm quyền tiếp cận thông tin của công dân, qua đó nâng cao tính công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình của cơ quan, tổ chức của Nhà nước trong quá trình hoạt động.

Các đại biểu tham dự phiên họp

Nhiều đại biểu quan tâm đến việc quy định về hoạt động lưu trữ tư. Bày tỏ nhất trí với việc bổ sung một chương riêng để quy định cụ thể về hoạt động lưu trữ tư nhằm góp phần nâng cao hơn nữa nhận thức của xã hội về việc lưu giữ, bảo vệ, bảo quản và phát huy giá trị tài liệu tư để phục vụ lợi ích cộng đồng, lợi ích quốc gia, có ý kiến cho rằng việc dự thảo Luật mở rộng phạm vi điều chỉnh đối với lưu trữ tư nhằm thực hiện định hướng xây dựng một xã hội lưu trữ, một quốc gia lưu trữ có sự tham gia của khu vực tư, các tổ chức và cá nhân, tạo điều kiện cho Nhà nước có thể sớm phát hiện, vận động các chủ sở hữu tư hiến tặng, ký gửi tài liệu lưu trữ có giá trị đặc biệt vào Lưu trữ lịch sử, phù hợp với tình hình thực tế vì nhiều trường hợp chỉ có thể phát hiện được giá trị của tài liệu lưu trữ tư khi thực hiện hoạt động nghiệp vụ lưu trữ.

Đại biểu Phạm Văn Hòa – Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Tháp ghi nhận trong những năm gân đây hoạt động lưu trữ đã được quan tâm, đi vào nề nếp. Tại các địa phương, ở cấp tỉnh, cấp huyện đều có kho lưu trữ, và thậm chí cấp xã hiện nay cũng được cấp ngân sách nhà nước để bố trí phòng lưu trữ riêng. Mặc dù vậy hoạt động lưu trữ ở cấp xã vẫn còn nhiều bất cập. Do đó, đại biểu Phạm Văn Hòa cho rằng việc sửa đổi, bổ sung toàn diện Luật Lưu trữ là phù hợp để hoạt động lưu trữ đi vào nề nếp, phát triển theo tình hình của thế giới nhất là trong bối cảnh phát triển lưu trữ số, lưu trữ điện tử.

Đại biểu Phạm Văn Hòa - Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Tháp

Đại biểu Phạm Văn Hòa cũng cho rằng về lâu dài, nhu cầu lưu trữ tư, đặc biệt là lưu trữ trong gia đình, dòng họ là cần thiết, cần được đưa vào phạm vi điều chỉnh để có các quy định khuyến khích để đẩy mạnh xã hội hóa hoạt động lưu trữ.

Cùng quan điểm, đại biểu Đặng Bích Ngọc – Đoàn ĐBQH tỉnh Hòa Bình bày tỏ tán thành với việc đưa nội dung hoạt động lưu trữ trư và tài liệu lưu trữ tư có giá trị đặc biệt vào đối tượng, phạm vi điều chỉnh của dự án Luật, là cơ sở để quản lý hoạt động này. Dẫn chứng thực tế hoạt động lưu trữ tư ở nhiều nơi được thực hiện rất tốt, đại biểu Đặng Bích Ngọc cho biết tại Hòa Bình có Công viên di sản là nơi tập trưng lưu trữ tư của đại biểu Quốc hội, GS.Nguyễn Anh Trí. tại đây công tác lưu trữ, bảo quản, trưng bày hồ sơ, tài liệu của các nhà khoa học được thực hiện rất tốt. Đại biểu Đặng Bích Ngọc cho rằng trong bối cảnh nguồn lực Nhà nước còn hạn chế thì việc khuyến khích phát huy lưu trữ tư có ý nghĩa quan trọng.

Đại biểu Đặng Bích Ngọc – Đoàn ĐBQH tỉnh Hòa Bình

Theo đại biểu Đặng Bích Ngọc, cần nhìn nhận lại các quy định về quản lý nhà nước trong hoạt động lưu trữ tư, nếu quản chặt thì sẽ gây khó cho cơ sở lưu trữ. Đồng thời cần có cơ chế về sự phối hợp với Nhà nước hoặc trưng dụng hoặc ưu tiên mua tài liệu lưu trữ tư có giá trị mang tính chất của quốc gia.

Chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn trong việc tìm kiếm tư liệu, Ủy viên thường trực Ủy ban Pháp luật Hoàng Minh Hiếu cho biết thực tế có rất nhiều tư liệu có giá trị được lưu giữ tại giá đình cần được phát huy và nếu không có quy định, không có biện pháp điều chỉnh cụ thể thì sẽ thất thoát lớn. Mặt khác nghiệp vụ lưu trữ là nghiệp vụ kéo dài, nếu cắt khúc chỉ quy định phần tài liệu lưu trữ đặc biệt thì khó có thể bảo đảm yêu cầu quản lý bởi tài liệu lưu trữ có giá trị lịch sử, thời điểm này có thể chưa phải là tài liệu mang tính đặc biệt nhưng sau một thời gian có thể trở thành tài liệu có giá trị đặc biệt.

 Ủy viên thường trực Ủy ban Pháp luật Hoàng Minh Hiếu phát biểu

Đại biểu Hoàng Minh Hiếu cho rằng các quy định của dự thảo Luật như hiện nay sẽ không khuyến khích được người dân, người có lưu trữ tư đăng kí tài liệu lưu trữ có giá trị đặc biệt vào Lưu trữ lịch sử. Dự thảo Luật cũng thiết đi các quy định mang tính khuyến khích, hỗ trợ của Nhà nước, trong biện pháp quản lý lại làm hạn chế quyền định đoạt của người sở hữu. Đại biểu chỉ rõ, Điều 51 của dự thảo Luật quy định theo hướng khi tài liệu lưu trữ được đưa vào tài liệu đặc biệt thì chỉ được mua bán cho người trong nước và Nhà nước có quyền ưu tiên mua trước. Như vậy phần nào đã làm hạn chế quyền tự định đoạt của chủ sở hữu. Nếu tổ chức cá nhân ưu tiên giá trị kinh tế thì sẽ không quan tâm đến việc đưa tài liệu lưu trữ tư có giá trị đặc biệt vào các Lưu trữ lịch sử.

Từ những phân tích trên, đại biểu Hoàng Minh Hiếu cho rằng dự thảo luật cần có quy định về chính sách để khuyến khích các gia đình, dòng họ, khu vực lưu trữ tư đăng kí tài liệu lưu trữ tư có giá trị đặc biệt, có giải pháp hỗ trợ hoàn thiện hồ sơ thủ tục đăng kí, kinh phí, có sự tôn vinh tài liệu…để người dân có động lực thực hiện đăng ký vào Lưu trữ lịch sử. Ngoài ra, đại biểu cũng đề nghị đối với các quy định về mua, bán, trao đổi tài liệu lưu trữ tư có giá trị đặc biệt cần được rà soát để bảo đảm thống nhất với quy định của Bộ luật Dân sự, Luật Di sản văn hóa, cũng như cần phải có hướng dẫn của Chính phủ về trình tự, thủ tục cụ thể.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng kết luận nội dung phiên họp

Kết luận nội dung phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng nêu rõ qua thảo luận các đại biểu tán thành với việc điều chỉnh đối với lưu trữ tư một cách toàn diện. Đồng thời, đề nghị rà soát các quy định cụ thể của dự thảo Luật làm rõ hơn mức độ điều chỉnh, phương thức điều chỉnh khác với quản lý tài liệu lưu trữ của nhà nước, nội hàm của quản lý nhà nước đối với lưu trữ tư để bảo đảm phù hợp, khả thi, vừa quản lý được vừa khuyến khích các tổ chức, cá nhân, cộng đồng, các gia đình, dòng họ thực hiện. Theo đó cần có cơ chế, chính sách để hỗ trợ người dân trong quản lý, khai thác giá trị của tài liệu lưu trữ tư, đăng ký tài liệu lưu trữ, nhất là những tài liệu lưu trữ có giá trị đặc biệt hướng đến phát huy giá trị khai thác để cộng đồng có thể tiếp cận được.

Một số hình ảnh tại phiên họp: