BỔ SUNG ĐỐI TƯỢNG NHÀ THẦU LÀ HỢP TÁC XÃ TRONG NỘI DUNG ĐÁNH GIÁ VỀ TƯ CÁCH HỢP LỆ CỦA NHÀ THẦU
Tại Kỳ họp thứ 5 sắp tới, Quốc hội sẽ tiến hành xem xét, cho ý kiến về dự án Luật Hợp tác xã (HTX) (sửa đổi). Trước đó, tại Kỳ họp thứ 4 (tháng 10 - 11/2022), Quốc hội đã xem xét, cho ý kiến về dự án Luật Hợp tác xã (sửa đổi). Trên cơ sở ý kiến của các đại biểu Quốc hội (ĐBQH) và ý kiến các cơ quan của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã chỉ đạo cơ quan chủ trì thẩm tra, cơ quan chủ trì soạn thảo và các cơ quan hữu quan nghiên cứu tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật.
Theo đó, về kiểm toán HTX, liên hiệp HTX (Chương VIII), nhiều ý kiến cho rằng kiểm toán HTX là hoạt động cần thiết để đảm bảo tính minh bạch, công khai, thúc đẩy HTX phát triển, hoạt động hiệu quả. Tuy nhiên, cần nghiên cứu tính khả thi của các quy định về cơ quan tiến hành kiểm toán, quy trình kiểm toán, cách thức kiểm toán, mức độ kiểm toán, chi phí kiểm toán để tránh gây khó khăn, cản trở các HTX trong quá trình hoạt động, cân nhắc quy định các nội dung kiểm toán theo quy mô HTX; có ý kiến đề nghị bỏ quy định HTX quy mô vừa và lớn phải thực hiện kiểm toán độc lập.
Các đại biểu cho ý kiến về dự án Luật Hợp tác xã (sửa đổi)
Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng cần thiết phải có các quy định đặc thù về kiểm toán dành riêng cho khu vực HTX, từ đó trở thành công cụ trợ giúp, hỗ trợ, tư vấn cho HTX, liên hiệp HTX về tổ chức, quản lý theo đúng quy định của pháp luật; đồng thời tăng cường giám sát, kiểm tra các hoạt động của HTX, liên hiệp HTX nhất là trong việc tiếp nhận các chính sách hỗ trợ của Nhà nước, tránh việc hình thành HTX, liên hiệp HTX trá hình để trục lợi chính sách; kịp thời có giải pháp điều chỉnh ngay đối với những khiếm khuyết, yếu kém được phát hiện thông qua công cụ kiểm toán nhằm thúc đẩy HTX, liên hiệp HTX hoạt động hiệu quả và bền vững với hoạt động tài chính minh bạch, tránh được rủi ro, thất thoát tài sản, tạo niềm tin của thành viên đối với HTX, liên hiệp HTX.
Ủy ban Thường vụ Quốc hội tiếp thu, rà soát, chỉnh lý và bổ sung các quy định về kiểm toán HTX, liên hiệp HTX tại Điều 104 và Điều 105 theo hướng khuyến khích thực hiện kiểm toán nội bộ tại HTX, liên hiệp HTX; đồng thời đề nghị chỉ bắt buộc phải kiểm toán độc lập đối với một số HTX, liên hiệp HTX mà trong hoạt động tài chính tiềm ẩn rủi ro như HTX quy mô lớn, liên hiệp HTX có từ 10 thành viên trở lên; HTX, liên hiệp HTX có hoạt động cho vay nội bộ hoặc có đề nghị thụ hưởng các chính sách hỗ trợ của Nhà nước; Quỹ hỗ trợ phát triển HTX hoạt động theo mô hình HTX. Nội dung kiểm toán, tần suất kiểm toán, tổ chức kiểm toán và một số nội dung cụ thể khác cũng đã được quy định tại Điều 105.
Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh
Cùng với đó, có ý kiến đề nghị cân nhắc nghiên cứu quy định giao cho hệ thống Liên minh HTX Việt Nam thực hiện kiểm toán như một loại dịch vụ công hỗ trợ đối với các HTX quy mô siêu nhỏ và nhỏ. Về vấn đề này, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh cho biết, trên thực tế HTX quy mô siêu nhỏ và nhỏ, đặc biệt là HTX ở vùng sâu, vùng xa, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn, đặc biệt khó khăn không có nguồn kinh phí bố trí thực hiện kiểm toán độc lập, nếu dịch vụ kiểm toán được coi như một loại hình dịch vụ công để hỗ trợ HTX thì đây là một chính sách rất thiết thực đối với HTX, tuy nhiên việc giao cho hệ thống Liên minh HTX Việt Nam thực hiện nhiệm vụ kiểm toán HTX đòi hỏi hệ thống Liên minh HTX Việt Nam cũng phải được tăng cường đủ năng lực, trong đó xây dựng được hệ thống nhân sự có trình độ chuyên sâu, có khả năng tư vấn, kiểm toán HTX, nhất là khi HTX gặp khó khăn liên quan đến công tác quản trị HTX.
Trên cơ sở tiếp thu ý kiến ĐBQH và xét thực tế năng lực hiện tại của hệ thống Liên minh HTX Việt Nam, đại diện cơ quan thẩm tra cho rằng cần tiếp tục nghiên cứu và có lộ trình phù hợp trong việc xem kiểm toán HTX là một loại hình dịch vụ công và giao cho hệ thống Liên minh HTX Việt Nam thực hiện đối với các HTX quy mô siêu nhỏ và nhỏ theo đúng chủ trương tại Nghị quyết số 20-NQ/TW về việc “Nghiên cứu giao cho Liên minh HTX thực hiện một số nội dung dịch vụ công phù hợp với quy định của pháp luật và chức năng, nhiệm vụ của Liên minh”.
Do đó, trước mắt tại dự thảo Luật quy định về việc hỗ trợ chi phí kiểm toán cho các HTX quy mô siêu nhỏ, nhỏ và vừa khi được hưởng chính sách hỗ trợ của Nhà nước theo quy định (khoản 1 Điều 27); hỗ trợ tổ chức đại diện, hệ thống Liên minh HTX Việt Nam trong việc thực hiện đánh giá rủi ro, tư vấn tài chính, hỗ trợ bộ phận kiểm soát nội bộ, kiểm toán nội bộ cho tổ hợp tác, HTX, liên hiệp HTX (khoản 2 Điều 27) và cũng giao cho hệ thống Liên minh HTX Việt Nam được thực hiện các chương trình, dự án, dịch vụ công được giao hỗ trợ phát triển tổ hợp tác, HTX, liên hiệp HTX (điểm d khoản 2 Điều 110, điểm a khoản 3 Điều 111). Về lâu dài, khi chất lượng của dịch vụ tư vấn, kiểm toán được nâng cao và cải thiện, có thể xem xét việc cho phép hệ thống Liên minh HTX Việt Nam từng bước tiến hành việc thu phí tư vấn, kiểm toán HTX.
Tại các diễn đàn Quốc hội, các đại biểu cũng cho rằng, cần xem xét điều chỉnh quy định tại điểm b khoản 1 Điều 17 là “có báo cáo kiểm toán được kiểm toán trong vòng 12 tháng kể từ thời điểm đề xuất hỗ trợ” thành “có báo cáo quyết toán tài chính hiệu quả trong vòng 12 tháng kể từ thời điểm đề xuất hỗ trợ” để tạo sự công bằng giữa các đối tượng được hỗ trợ; không cần thiết phải quy định mục đích của báo cáo kiểm toán; xem lại quy định về kiểm toán HTX bảo đảm dễ hiểu và dễ thực hiện, quyết định công ty kiểm toán độc lập hay quyết định đơn vị cung cấp dịch vụ kiểm toán độc lập, bãi miễn kiểm toán viên độc lập hay chấm dứt dịch vụ kiểm toán viên độc lập.
Ủy ban Thường vụ Quốc hội tiếp thu, chỉnh lý quy định tại điểm b khoản 1 Điều 18 (Tiêu chí thụ hưởng chính sách của Nhà nước) về một trong những tiêu chí HTX, liên hiệp HTX được xem xét thụ hưởng chính sách của Nhà nước là có báo cáo kiểm toán trong trường hợp nội dung chính sách có yêu cầu; quy định tại Điều 63 (Thẩm quyền của Đại hội thành viên theo tổ chức quản trị đầy đủ) và Điều 69 (Thẩm quyền của Đại hội thành viên theo tổ chức quản trị rút gọn) về việc Đại hội thành viên quyết định lựa chọn tổ chức kiểm toán độc lập.
Ngoài ra, có ý kiến cho rằng quy định kiểm toán là một trong các căn cứ để Nhà nước xem xét, hỗ trợ cho tổ hợp tác, HTX, liên hiệp HTX chưa được quy định rõ trong mục đích của báo cáo kiểm toán. Có ý kiến cho rằng tổ hợp tác không thuộc đối tượng kiểm toán độc lập sẽ không thể tiếp cận được chính sách hỗ trợ của Nhà nước, trong khi các tổ chức này rất cần sự hỗ trợ của Nhà nước.
Đối với vấn đề này, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh cho biết, một trong những tiêu chí HTX, liên hiệp HTX được xem xét thụ hưởng chính sách của Nhà nước là có báo cáo kiểm toán trong trường hợp nội dung chính sách có yêu cầu đã được quy định tại điểm b khoản 1 Điều 18. Nội dung kiểm toán chỉ đặt ra đối với HTX, liên hiệp HTX là các tổ chức có tư cách pháp nhân, mà không đặt ra đối với tổ hợp tác là tổ chức không có tư cách pháp nhân. Tổ hợp tác được xem xét thụ hưởng chính sách của Nhà nước khi đáp ứng các tiêu chí quy định tại khoản 2 Điều 18.