“Văn hóa cần được đầu tư xứng tầm”
“Văn hóa cần được đầu tư xứng tầm” - đó là kiến nghị và mong mỏi của rất nhiều đại biểu Quốc hội tại Kỳ họp thứ 4, Quốc hội khóa XV. Các đại biểu Quốc hội cho rằng, song song với phát triển kinh tế, việc xây dựng và phát triển văn hóa đã được quan tâm hơn nhiều, thể hiện qua các chương trình triển khai Kết luận số 76 của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Nghị quyết 33 về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước tại các địa phương. Hội nghị Văn hóa toàn quốc năm 2021 đã có tác động rất lớn, tạo chuyển biến tích cực trong toàn ngành văn hóa cũng như các địa phương. Tuy nhiên, trên thực tế, phát triển văn hóa vẫn chưa thật tương xứng, ngang tầm với phát triển kinh tế.
Kỳ họp thứ 4, Quốc hội khóa XV
Nhấn mạnh văn hóa có vị trí, vai trò rất quan trọng đối với sự phát triển bền vững, mang tính lâu dài của đất nước, văn hóa vừa là trụ cột, vừa là nền tảng tinh thần của xã hội, đại biểu Quốc hội Hoàng Thị Đôi- Đoàn ĐBQH tỉnh Sơn La cho rằng, phát triển sự nghiệp văn hóa đòi hỏi phải có nguồn lực đầu tư. Từ Khóa IX, Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã ban hành Kết luận số 30 ngày 20/7/2004 về đầu tư văn hóa, đó là tăng đầu tư cho văn hóa, phấn đấu đến năm 2010 ít nhất đạt 1,8% tổng chi ngân sách của Nhà nước. Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng đã xác định đầu tư cho văn hóa trở thành giải pháp để văn hóa trở thành sức mạnh nội sinh, động lực phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc. Tuy nhiên, trong những năm qua, tôi thấy mức đầu tư cho văn hóa còn rất thấp, chưa tương xứng với vị trí, vai trò của văn hóa đối với sự phát triển của đất nước. Qua khảo sát và niên giám thống kê của một số tỉnh từ năm 2015 - 2020, chưa tỉnh nào đạt mức đầu tư 1,8% tổng chi ngân sách địa phương cho văn hóa.
Cùng quan điểm, đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Sửu- Đoàn ĐBQH tỉnh Thừa Thiên Huế phân tích, mặc dù nhiều giá trị văn hóa truyền thống và di sản văn hóa dân tộc được kế thừa, bảo tồn và phát huy, các sản phẩm văn hóa ngày càng đa dạng, phong phú nhưng phát triển văn hóa chưa tương xứng, chưa ngang tầm với phát triển kinh tế. Đại biểu cho rằng các nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên là do nguồn lực đầu tư cho phát triển cả cơ sở hạ tầng lẫn kiến trúc thượng tầng chưa đáp ứng. Đầu tư không đạt tối thiểu 2% tổng chi ngân sách nhà nước theo Chiến lược Phát triển văn hóa đến năm 2030.
Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Sửu- Đoàn ĐBQH tỉnh Thừa Thiên Huế
Các đại biểu Quốc hội cho rằng, cần phát triển văn hóa đồng bộ, hài hòa với tăng trưởng kinh tế và tiến bộ xã hội. Song song với đó là nghiên cứu cho phép, triển khai hợp tác công tư trong trùng tu, khai thác di sản để tận dụng nguồn lực xã hội hóa, tăng đầu tư cho văn hóa và chú trọng phát triển công nghiệp văn hóa.
Để “Đầu tư xứng tầm cho văn hóa” không còn là câu cửa miệng
Phóng viên: Tại phiên thảo luận về kinh tế - xã hội và ngân sách nhà nước tại Kỳ họp thứ 4, Quốc hội khóa XV, liên quan đến lĩnh vực văn hóa, các đại biểu Quốc hội cho rằng, đầu tư cho lĩnh vực văn hóa thời gian qua chưa thực sự xứng tầm. Bà có đồng tình với quan điểm này không?
Thạc sĩ Bùi Minh Thúy, Đại học Northumbria, Newcastle (Vương Quốc Anh): Trong một thời gian dài, Đảng và Nhà nước luôn quan tâm đến việc xây dựng và phát triển văn hóa, trong đó có nguồn lực đầu tư cho văn hóa. Cách đây 16 năm, Hội nghị lần thứ mười Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa IX đã ban hành Kết luận số 30-KL/ TW về “Xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc”, trong đó chỉ đạo: “Tăng đầu tư cho văn hóa, phấn đấu đến năm 2010 ít nhất đạt 1,8% tổng chi ngân sách của Nhà nước; tiếp tục bảo đảm kinh phí cho các chương trình mục tiêu phát triển văn hóa”. Tuy nhiên trên thực tế, giai đoạn 2014 - 2018, ngân sách nhà nước chi đầu tư cho lĩnh vực văn hóa là 15.354,2 tỉ đồng (kế hoạch năm 2017 và năm 2018 chưa bao gồm ngân sách địa phương), chỉ chiếm 1,71% tổng chi đầu tư phát triển ngân sách nhà nước .
Trong định hướng phát triển đất nước giai đoạn 2021-2030, Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng xác định: "Phát triển con người toàn diện và xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc để văn hóa thực sự trở thành sức mạnh nội sinh, động lực phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc", từ đó đặt ra yêu cầu phải tăng đầu tư cho phát triển sự nghiệp văn hóa.
Thạc sĩ Bùi Minh Thúy, Đại học Northumbria, Newcastle (Vương Quốc Anh)
Tôi rất đồng tình với những đánh giá và kiến nghị của các đại biểu Quốc hội đưa ra tại Kỳ họp thứ 4 liên quan đến lĩnh vực văn hóa. Nhìn lại những năm qua, có thể thấy thực trạng nguồn lực đầu tư cho văn hóa còn hạn hẹp, chưa xứng tầm, chưa đồng bộ và chưa hiệu quả. Đây là thực trạng đáng buồn khi nhiều đại biểu Quốc hội cho rằng văn hóa chưa được đầu tư xứng tầm nhưng ngay cả khi “chưa xứng tầm” thì có một thực tế không mấy vui khi nhiều địa phương, kể cả địa phương của đại biểu đó, văn hóa vẫn là lĩnh vực xếp cuối cùng trong danh sách đầu tư và xếp đầu tiên trong danh sách cắt giảm ngân sách.
Trong kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025, nguồn kinh phí cho lĩnh vực văn hóa, thông tin chỉ chiếm tỉ lệ 1,12% ngân sách Trung ương. Tôi cho rằng, mức đầu tư như vậy chưa thể tương xứng với mục tiêu chấn hưng văn hóa. Chính vì đầu tư hạn chế, nhỏ giọt và ít như thế nên không thể đủ lực tạo điều kiện để các thiết chế và hoạt động văn hóa phát huy hiệu quả.
Phóng viên: Để “đầu tư xứng tầm cho văn hóa” không còn là câu cửa miệng, không còn là thực trạng đáng buồn. Theo bà, đâu là những giải pháp cốt lõi?
Thạc sĩ Bùi Minh Thúy, Đại học Northumbria, Newcastle (Vương Quốc Anh): Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII và Hội nghị toàn quốc về văn hóa vừa qua đã khẳng định quyết tâm chấn hưng văn hóa của Đảng, để văn hóa thực sự trở thành nền tảng tinh thần, vững chắc của xã hội, là sức mạnh nội sinh quan trọng, đảm bảo sự phát triển bền vững đất nước. Muốn vậy, phải quyết liệt khắc phục vấn đề kéo dài nhiều năm, đó là văn hóa chưa thực sự được đặt ngang hàng với kinh tế, chính trị, xã hội; phấn đấu tăng mức đầu tư cho văn hóa tối thiểu 1,8% tổng chi ngân sách hằng năm.
Để “đầu tư xứng tầm cho văn hóa” không còn là câu cửa miệng, để con số 1,8% không chỉ nằm trên giấy và mãi là niềm mơ ước như 16 năm qua, cần lắm một chương trình để hiện thực hóa, cụ thể hóa chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về xây dựng và phát triển văn hóa. Như nhiều lần cử tri đề đạt, các đại biểu Quốc hội từng thiết tha đề xuất trên nghị trường, đây là thời điểm chín muồi để xây dựng, ban hành và triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia về văn hóa - một vấn đề luôn nóng và thời sự.
Nhìn lại các nguồn đầu tư cho văn hóa cho thấy, nguồn vốn đầu tư từ Chương trình mục tiêu quốc gia về văn hóa các năm 2014 - 2015 và Chương trình mục tiêu phát triển văn hóa giai đoạn 2016 - 2020 có tính chất “vốn mồi” đã đem lại hiệu quả, thúc đẩy phát triển kinh tế, du lịch và nâng cao đời sống văn hóa của nhân dân, nhất là tại các vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa, vùng biên giới, hải đảo. Với tầm nhìn như vậy, Chương trình mục tiêu quốc gia về văn hóa giai đoạn tới, cùng với các Chương trình mục tiêu quốc gia khác, chắc chắn công cuộc phát triển kinh tế, văn hóa và xã hội của đất nước sẽ tạo bước ngoặt mới, hài hòa, đồng bộ và bền vững hơn.
Đầu tư cho văn hóa không chỉ mang lại hiệu quả bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống mà còn đem lại nguồn thu không nhỏ trong phát triển kinh tế, xã hội ở các địa phương hiện nay, nhất là ở lĩnh vực du lịch, di sản và công nghiệp văn hóa… Chúng ta cần đổi mới mạnh mẽ tư duy, coi truyền thống văn hóa là nguồn lực, đầu tư cho văn hóa là đầu tư phát triển.
Đương nhiên, để sự nghiệp văn hóa ngày càng phát triển mà chỉ trông cậy vào nguồn lực của Nhà nước thôi thì chưa đủ. Xây dựng văn hóa là sự nghiệp toàn dân. Bên cạnh đó, quan trọng nhất là nền tảng pháp lý thuận lợi. Vấn đề này, tôi cho rằng Quốc hội cần sớm vào cuộc, mở ra cánh cửa pháp lý với những vận hội mới để văn hóa phát triển ngày càng bền vững, ngày càng được đề cao và ngày càng nhận được sự quan tâm đặc biệt của cả xã hội. Có như vậy, nền văn hóa nước nhà ắt hẳn sẽ sang trang, xứng với niềm tin yêu của Đảng, kỳ vọng của Nhân dân cả nước.
Phóng viên: Trân trọng cảm ơn bà!